aktor, reżyser, dyrektor teatru;

Był synem Tomasza P., stolarza, i Anny z Nowaków, ojcem aktora Wojciecha P., mężem Eugenii z Litwickich (ślub w 1916), potem Marii Gorgolewskiej, z domu Blicharskiej, suflerki (ślub w 1954). Za udział w strajku szkolnym w 1905 w Łodzi został wyrzucony z czwartej klasy gimnazjum. Był samo­ukiem, podawał, że ma wykształcenie średnie. Sztu­ki aktorskiej uczył się w 1908-09 pryw. u A. Siemaszki. W tym czasie deklamował na tajnych zebraniach, a od ok. 1910 występował w t. amat. w Łodzi. Za swój debiut w t. zaw. uznawał rolę Wojciecha Wrzeszczowicza w Obronie Częstocho­wy, w której wystąpił w Kazimierzu nad Wisłą w 1912. W tymże roku wraz z S. Skowrońskim urzą­dzał wieczory deklamacyjne na prowincji, a wró­ciwszy do Łodzi, wyreżyserował i zagrał tyt. rolę w Mnichu w przedstawieniu kółka dram. przy kościele św. Anny. Latem 1913 występował w teatrze pod dyr. E. Chaberskiego w parku Wenecja w Łodzi oraz (także z Chaberskim) w łódz. kinematografie Iluzjon. W sez. 1913/14 grał w Sosnowcu w zespole E. Chaberskiego i w T. Popularnym w Łodzi w zespole H. Halickiego. Wybuch I wojny świat. za­stał go w Łodzi. Od września 1914 znalazł się w zespole Pol. Artystów Zjednoczonych pod dyr. S. Micińskiego i L. Szejera, a w sez. 1915/16 w T. Polskim w Łodzi. W maju 1916 występował tu w T. Popularnym, w czerwcu 1916 przeszedł jako reżyser do T. Miniatura, a nast. grał w Sosnowcu i Częstochowie w zespole kabaretowym Bernszteina i Śpiewaka. W sez. 1916/17 grał znów w Łodzi w T. Popularnym (do 4 II 1917) i występował go­ścinnie z zespołem tego teatru w Kaliszu i Płocku, potem (do 1923) w łódz. T. Polskim. Następnie w jadalni Spółki Akcyjnej I.K. Poznańskiego w Łodzi przy ul. Ogrodowej 18 zorganizował T. Popularny (inaug. 1 IX 1923), którego dyr., reżyserem i akto­rem był do 1929. W 1926 uruchomił drugą scenę T. Popularnego (w sali fabrycznej Spółki Akcyjnej L. Geyera przy ul. Piotrkowskiej 295), a w 1928 trzecią scenę tego teatru (w sali Klubu Pracowników Zjednoczonych Zakładów K. Scheiblera i L. Groh­mana przy ul. Przędzalnianej 68). Latem 1925, 1926 i 1929 przedstawienia odbywały się w ogródku Scala (ul. Cegielniana 16) i w parkach: Mianowskim i Wenecja. W marcu i kwietniu 1928 wy­jeżdżał z zespołem na występy do Kalisza. W 1929 zrezygnował z dyr. T. Popularnego i został zaan­gażowany do T. Miejskiego pod dyr. K. Adwento­wicza. Zagrał tu tylko Ferdynanda Kokla w Henryku VI na łowach (21 IX 1929), po czym przeniósł się wraz z rodziną do Pudłowa k. Poddębic, gdzie dzierżawił gospodarstwo rolne. W Pudłowie współ­pracował z t. amat. Wici. Latem 1930 prowadził w Łodzi Bałucki T. Popularny. W sez. 1930/31 był kier. artyst., a od 27 XI 1931 do końca sez. 1931/32 dyr. T. Popularnego w sali Geyera. W sez. 1932/33 objął wraz z M. Winklerem dyr. T. Popularnego przy ul. Ogrodowej, ale z niej zrezygnował w 1933. W sez. 1936/37 był znów kier. artyst. T. Popular­nego w sali Geyera i tutaj obchodził dwudziestopięciolecie pracy aktorskiej w tyt. roli w Panu pośle (6 III 1937). W sez. 1938/39 reżyserował i zagrał w kilku przedstawieniach w T. Popularnym przy ul. Ogrodowej. W 1. trzydziestych, kiedy nie miał stałego zatrudnienia, organizował z bezrobotnymi aktorami objazdowe przedstawienia, gł. w woj. łódz., a także zajmował się handlem. W letnich miesiącach kierował objazdami T. Popularnego, m.in. w 1939 w Siedlcach oraz w Białymstoku, gdzie otrzymał propozycję objęcia dyr. T. Miejskiego od 1 IX 1939. Podczas wojny pracował jako ogrodnik w Widzewie-Żdżarach. W dniu 8 III 1945 wraz z dawnymi aktorami T. Popularnego odegrał pierwsze powojenne przedstawienie w Łodzi – rewię Nasza jest Łódź (był to zespół tzw. działowy pod kier. P.). Brał udział w kolejnych występach tego zespo­łu, który od maja do sierpnia 1945 działał jako T. Powszechny pod dyr. M. Stawskiego. Następnie (do 1949) był aktorem T. Wojska Pol. w Łodzi, potem łódz. T. Nowego, w którym wystąpił jako Karhan w inaug. przedstawieniu Brygady szlifierza Karhana (12 XI 1949). W T. Nowym zagrał czterdzieści pięć ról i jako Przewoźnik w Moście obchodził 28 II 1964 jubileusz pięćdziesięciolecia pracy scenicznej. Na emeryturę odszedł 31 VIII 1965. Pod koniec życia należał do najpopularniejszych łódz. aktorów. Nazywano go nawet „synem robotniczej Łodzi” lub „naszym Pilarskim”. Sławę tę jednak zdobył późno. Przez długie lata grał przeważnie role drugorzędne, później natomiast w prowadzonych przez siebie zespołach role pierwszoplanowe, nawet bohaterów romantycznych, ale nie przyniosły mu one sukcesu. Według S. Heinego celował „w odtwarzaniu postaci chłopskich, siermiężnych, typów robotniczych, które zdumiewały nieraz przejmującym autentyzmem i bardzo wyostrzonym zmysłem obserwacji”, a także z powodzeniem śpiewał, np. „trudną partię wokalną roli Bardosa (w Krakowiakach i Góralach J.N. Kamińskiego), pokonywał Pilarski swobodnie swoim ciemnym, dźwięcznym, barytonowym głosem, który chociaż nie szkolony brzmiał donośnie i ujmował naturalnym ciepłem”. W swym repertuarze miał wiele b. różnorodnych ról; ważniejsze z nich: Bronek (Ziemia), Kazimierz i Generał Horn (Tamten), Ruszczyc (Złote runo), Azja (Azja Tuhajbejowicz), Chłopicki (Warszawianka), Kiliński (Kiliński), Przodownik chóru (Wyzwolenie), Ksiądz Piotr (Dziady), Sieciech (Bolesław Śmiały), Horsztyński (Horsztyński), Duncan (Makbet), Antoś Rewizorczuk (Karpaccy górale), Skrzetuski (Ogniem i mieczem), Ksiądz Kordecki (Obrona Częstochowy), Jan Chryzostom Pasek (Grochowy wieniec), Jurand (Krzyżacy), Bolesław Śmiały (Dwie moce), Kapelan (Damy i huzary), Pan Dobrzański (Omyłka). Jego realisty­czne aktorstwo okazało się niezwykle przydatne do­piero w końcu l. czterdziestych, gdy przy wprowadzaniu sztuk „produkcyjnych” należało ukazać na scenie tzw. nowego bohatera. Dlatego przełomowa. I rolą dla kariery P. był Karhan, po którym zyskał miano aktora „nowego typu” („Dziennik Łódzki” 1950 nr 180); „Józef Pilarski tej roli nie zagrał – lecz pokazał prawdziwego robotnika z jego radościami, momentami załamań i zwycięstwem – robotnika należącego do wielkiej międzynarodowej rodziny socjalistycznej”. Odtąd z dużym uznaniem przyjmowano jego kolejne role w T. Nowym, a szczególnie Le Doux (Pociąg do Marsylii), Satylmysza (Opowieść o Turcji), Wróbla (Świat się koń­czy), Profesora Orlińskiego (Maturzyści), Przewoź­nika (Most), Fieraponta (Trzy siostry). Ostatnią rolą P. był Ojciec Krzysztof Klaudiusz w Życiu Galileusza (prem. 15 V 1965). W okresie powojennym występował w filmach.
Wyreżyserował ponad sto sztuk, gł. na scenach T. Popularnego w Łodzi. Według S. Heinego P. ” w reżyserii nie wyszedł poza poprawność”. Największą jego zasługą było stworzenie i prowadzenie teatru dla robotników. Pozostawił nie wydrukowane wspo­mnienia, opracowane w 1962 przez K. A. Lewkowskiego. W 1978 jego imieniem nazwano jedną z ulic Łodzi, w 1983 wmurowano ku czci P. tablicę pamiątkową w domu, w którym ostatnio mieszkał (ul. Zachodnia 2).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

aktor, reżyser;

Był synem Tadeusza Cz. (wg pozn. ksiąg meldunkowych Gwidona) i Sabiny z Rekowskich. Ojciec był z zawodu księgarzem oraz aktorem zespołów amatorskich. Cz. ukończył szkołę średnią w Przemyślu, następnie studiował we Lwowie, ucząc się równocześnie gry aktorskiej u J. Chmieliń­skiego. Debiutował w 1910 w lwow. T. Ludowym, potem występował w zespołach objazdowych, m.in. K. Adwentowicza i D. Baranowskiego. W sez. 1912/13 należał do zespołu t. poznańskiego. W czasie I wojny świat. walczył w I Brygadzie Legionów Polskich i został ciężko ranny. Do t. wrócił w 1918 i do 1919 wystę­pował w warsz. T. Polskim, w sez. 1919/20 był w zespole krak. T. Bagatela, 1921-25 w zespole Reduty. Grał m.in. Antka (Pan poseł), Lecohona (Dwójka hultajska), Se­bastiana (Burza W. Szekspira). W 1923 otrzymał uprawnienia reżyserskie i w sez. 1923/24 reżyserował w warsz. T. im. Fredry m.in. sztuki: Jasełka roku 1923, Złodziej i jego mecenas, Zazdrość. Od 1926 do wybuchu II wojny świat. pracował jako reżyser filmowy (od 1929 był kier. zespołu Centrofilm). W czasie okupacji niem. pracował fizycznie.
W 1945 znalazł się w Lublinie i zaczął działać w Czo­łówce Filmowej. Od sez. 1949/50 reżyserował m.in. w t. w Częstochowie, Białymstoku, Gnieźnie, Kaliszu, Ra­domiu. W sez. 1952/53 kierował objazdowym T. Ziemi Łódzkiej, w sez. 1954/55 był reżyserem w T. Dolno­śląskim w Jeleniej Górze, a 1955/56 w T. Ziemi Lubus­kiej w Zielonej Górze. Reżyserował m.in. Mazepę, Kalinowy gaj, Odezwę na murze, Szczęście Frania, Pygmaliona, Damy i huzary, Gwałtu co się dzieje. Był autorem słuchowisk radiowych, scenariuszy filmowych, licznych artykułów na tematy teatr. i filmowe; ogłosił tom opowiadań „Tygrys i kuternoga” (Warszawa 1949).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

aktorka.

Właściwie Wanda Teofila Barszczewska. Była córką nauczy­ciela szkół warsz. Jana B. i Zuzanny z Sumińskich. Początkowo pracowała jako nauczycielka, ucząc się jednocześnie gry aktorskiej pod kier. W. Rapackiego. 4 III 1884 wystąpiła na amatorskim przedstawieniu Warsz. Tow. Dobroczynności. Debiutowała 4 X 1884 w t. krak. w roli Antoniny (W gościnie, czyli Reif-Reiflingen), została zaangażowana i występowała do 1887. Po powrocie do Warszawy debiutowała 20 IX 1887 w T. Rozmaitości w roli Panny Letelier (Rodzina Fourchambault) i została zaangażowana do zespołu dramatu WTR, w którym pozostała do przejścia na emeryturę 1 VII 1914. Na scenie warsz. T. Wielkiego obchodziła 30 IV 1909 jubileusz dwudziestopięciolecia pracy grając rolę Lukrecji (Beatryks Cenci). Po przejściu na emerytu­rę występowała tylko sporadycznie, m.in. w 1915 grała w T. Rozmaitości rolę Demeter (Noc listopadowa), w 1919 w T. Polskim Wolumnię (Koriolan), w 1930 w tym samym t. swą ostatnią rolę Celiny Bełskiej (Dom kobiet). Udzielała też lekcji deklamacji i zajmowała sie tłumaczeniem z franc. sztuk, jak np. „Szczęście małżeńskie”.
Już po pierwszym sez. jej występów w Krakowie S. Koźmian pisał, że „prócz rysów scenicznych, których nie ma„, posiada „wszystkie warunki na tragiczną artystkę w rodzaju pani Rakiewiczowej: postawę, głos śliczny, szczególniej w niskich tonach, namiętną intonację, inte­ligencję”. Mimo to zarówno w Krakowie jak w War­szawie B. przez długi czas obsadzana była przede wszystkim w salonowych komediach i melodramatach, które przeważały w ówczesnym repertuarze, w takich rolach jak: Zofia Le Dieu (Chamillac), Kamila (Arty­kuł 264), Lola (Nasi najserdeczniejsi), Atenais (Właści­ciel kuźnic). A. Grzymała-Siedlecki ubolewał, że w ko­mediach nie znajdował pełnego zastosowania ani „spiż altowego jej głosu, ani bezkonkurencyjna umiejętność mówienia, ani jej zdolność odczuwania wielkiej poezji”. Okazje wystąpienia w roli dramatycznej liczniejsze sta­ły się dopiero po 1905, w związku z szerszym wprowa­dzaniem na sceny WTR wielkiego repertuaru. Wtedy też B. odnosiła największe swe sukcesy. O roli Pani Alving (Upiory) pisał K. Adwentowicz: „była wspa­niała w tragicznym wyrazie bólu i cierpienia, pełna dramatyzmu”, a Grzymała-Siedlecki nazwał jej recy­tację w Nocy listopadowej „nadmową”. Ogólną ocenę jej gry dał Wł. Bogusławski: „inteligencja wsparta wy­kształceniem towarzyszy artystce sumiennej, pracowi­tej, świadomej zawsze, czego chce, i jakimi środkami artystycznymi da się osiągnąć cel zamierzony„. Prócz wymienionych ważniejsze jej role: Gertruda (Hamlet), Gonerila (Król Lear), Małgorzata (Ryszard III), Celia (Jak wam się podoba), Monna Vanna (Monna Vanna), Tea (Hedda Gabler), Pani Borkman (John Gabriel Borkman), Młynarka (Zaczarowane koło). Matka (Klą­twa), Makryna (Śnieg).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

aktorka;

Właściwie Paulina Granowska, zamęż­na Woyczyńska, także Granowska-Wodzicka. Była córką Augusta i Felicji Granowskich. W 1919 zdała maturę w gimn. sióstr urszulanek w Krakowie. Przez jakiś czas pracowała jako urzędniczka w banku, potem studiowała w dwuletniej szkole dram. w Krakowie. W sez. 1924/25 pod nazwiskiem panieńskim występowała w T. Pol­skim w Katowicach i w T. Miejskim w Sosnowcu (m.in. jako Księżniczka Gonzaga w Sułkowskim), w 1925-28 w T. im. Słowackiego w Krakowie (m.in. jako Anna w Obronie Częstochowy, Rita w Żywej masce, Colomba w Volpone, Zara w Księciu Niezłomnym, Kasia w Weselu, Mimi w Damie kameliowej) oraz z t. krak. gościnnie w lipcu 1928 we Lwowie, w 1928-29 w T. Lutnia w Wilnie (tu pod nazwiskiem G. Wodzicka), potem prawdopo­dobnie w T. Reduta. W kwietniu 1932 była z zespołem K. Adwentowicza w Kaliszu, a w maju i czerwcu t.r. w T. Polskim w Gdyni pod dyr. S. Czapelskiego i z tym teatrem w Gdańsku. W 1932-35 grała ponownie w T. im. Słowackiego w Krakowie (jako Granowska), takie role jak: Idalia (Fantazy), Rachela (Wesele), Podstolina (Fircyk w zalotach), Oliwia (Wieczór Trzech Króli), Księżni­czka Eboli (Don Carlos), Amelia (Mazepa), Maria (Lekkomyślna siostra), 1937-38 w T. na Pohulance w Wilnie (m.in. George Sand w Lecie w Nohant, Dobra wróżka w Dzieciach pana majstra, Atena w Orestei, Księżniczka w Uciekła mi przepióreczka), a w sez. 1938/39 w T. Miejskim w Sosnowcu. Po II wojnie świat, wróciła do Krakowa, gdzie grała w 1946-47 w T. im. Słowackiego, 1947-48 w T. Powszechnym TUR, od 1948 do 1972, tzn. do emerytury, w T. Młodego Widza (późniejsze nazwy: Rozmaitości, Bagatela). Do powojennych jej ról należały m.in.: Kasztelanowa (Dwie blizny), Fominowa (Bankrut), Pani Fielding (Świerszcz za ko­minem), Ethel Chauvent (Harvey), Stara Sobieska (Placówka), Ciotka (Dobry człowiek z Seczuanu). W rec. zwracano uwagę na naturalność i bezpo­średniość jej gry.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

aktor, reżyser, dyr. teatru;

Właściwie Seweryn Józef Nasberg. Był synem Stanisława i Hortensji Nasbergów, mężem aktorki Ireny L. Kształcił się w Klasie Drama­tycznej przy Warsz. Tow. Muzycznym. W 1903 de­biutował w t. łódz. pod pseud. Leśniewski. W lecie 1904 występował w objazdowym zespole Warsz. Spółki Literacko-Artystycznej pod kier. T. Kończyca. W 1905 przez kilka miesięcy należał do zespołu T. Miej­skiego w Krakowie i grał role epizodyczne. W pierwszej połowie 1906 występował w zespole objazdowym J. Puchniewskiego, m.in. w Wilnie i Kijowie, w lecie 1906 w T. w Filharmonii w Warszawie, w 1907 prawdo­podobnie w zespołach Cz. Wiśniewskiego w Często­chowie i J. Myszkowskiego w Połądze, w 1908 – w T. Małym w Warszawie, a następnie w zespole objazdowym K. Kamińskiego. W 1909 występował w zorganizowanym w Warszawie przez A. Szyfmana kabarecie „Momus” jako parodysta i imitator. Wg H. Małkowskiego „pokazywał starego Leszcza, Śliwickiego w Romeo i Julii, Wojdałowicza, Solską, mówił przy tym sparodiowane teksty, budząc śmiech słu­chaczy”. W 1910 występował u S. Książka-Staszewskiego w Sosnowcu, następnie w zespole M. Przybyłko-Potockiej, w 1911 w zespole M. Łaskiej i w t. Nowości w Krakowie, w sez. 1912/13 w t. łódź., w początku 1915 w T. Artystycznym w Warszawie, od kwietnia w ze­spole M. Przybyłko-Potockiej w Rosji, a od lipca 1915 do maja 1916 w warsz. T. Współczesnym, gdzie wkrót­ce został reżyserem i kierownikiem zrzeszenia. W sez. 1915/16 występował też w t. Miraż i Chochoł. W 1918-19 był aktorem i reżyserem w T. Powszechnym w War­szawie, w sez. 1919/20 – w T. Polskim w Łodzi. Od września 1920 do 1 V 1921 kierował objazdowym ze­społem T. Ministerstwa Spraw Wojskowych, który dawał przedstawienia w Wielkopolsce, potem w Kra­kowie, a w początku 1921 w Cieszynie, Białej i Bielsku. Później występował w T. Powszechnym w Warszawie. W sez. 1921/22 pracował jako aktor i reżyser w T. Pol­skim w Wilnie, w lecie 1922 w T. Praskim w Warsza­wie, w 1922-24 w T. Polskim w Katowicach, w sez. 1924/25 znów w T. Polskim w Wilnie. W 1925 miał zostać kierownikiem artyst. T. Praskiego w Warsza­wie, ale prawdopodobnie nie doszło to do skutku. W 1925-27 pracował jako aktor i reżyser w T. Pol­skim w Katowicach. W sez. 1927/28 był kierownikiem artyst. T. Miejskiego w Toruniu, gdzie 18 II 1928 ob­chodził jubileusz dwudziestopięciolecia pracy, grając rolę Arnolfa (Szkoła żon). W sez. 1929/30 był aktorem i reżyserem w T. Miejskim w Lublinie, w 1930 wystę­pował z zespołem łódzkim K. Adwentowicza w War­szawie. W 1934-36 pracował jako aktor i reżyser w T. Miejskich w Łodzi, w 1937 w T. Kameralnym w Warszawie, a w sez. 1937/38 w T. Miejskim w Sosnow­cu. Ostatnie lata życia spędził w Schronisku Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. Był człon­kiem zasłużonym ZASP.
Grał m.in. takie role jak: Papkin (Zemsta), Radost (Śluby panieńskie), Major (Damy i huzary), Rapsod (Bolesław Śmiały), Stańczyk (Wesele), Samuel (Sę­dziowie), Jago (Otello), Franciszek Moor (Zbójcy). Chwalono jego dykcję i świetną mimikę. Jako reżyser wystawił m.in. Tamtego, Wesele, Warszawiankę, Sędziów, Papierowego kochanka.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

aktorka, dyrektor teatru;

Właściwie Ida Maria, z domu Wyttek, zamężna Ferska. Data urodzenia mało prawdopodobna. Była córką Józefa Jerzego i Marii Wytteków żoną aktora Antoniego Ferskiego. Kształ­ciła się w Gimn. św. Jadwigi w Krakowie, a w sez. 1912/13 zadebiutowała pod nazwiskiem Michorowska na scenie krak. T. im. Słowackiego. Uczę­szczała na Kursy Wokalno-Dramatyczne H.J. Hry­niewieckiej w Warszawie, które ukończyła w 1915. W sez. 1915/16 brała udział w przedstawieniach warsz. Koła Dram. Handlowców, potem grała w T. Polskim (sez. 1917/18), Bagatela (1918) i Stołecznym (1919) w Warszawie. W 1920 (marzec) z Ruchomym T. Żołnierskim występowała w Sosnow­cu. W sez. 1920/21 była zaangażowana w T. Na­rodowym w Toruniu, gdzie zagrała m.in. Podstolinę (Zemsta), Młynarkę (Zaczarowane koło), Agnieszkę Gonzagę (Sułkowski), Juliasiewiczową (Moralność pani Dulskiej). W 1921-22 występowała w T. Żoł­nierskim w Warszawie, nast. w zespole E. Czermańskiego w Kutnie i kilkakrotnie w Płocku, w sez. 1922/23 w T. Powszechnym i Wielkim na Pohulance w Wilnie, 1923/24 w T. Miejskim w Łodzi, 1924/25 w T. Miejskim w Bydgoszczy, gdzie szczególne uznanie przyniosła jej rola Racheli (Ju­dasz z Kariothu). Według A. Osińskiego w postać tę „tchnęła swój szczery a tragiczny patos, świadczący o niekłamanej zdolności aktorskiej”. Tę samą rolę oraz m.in. Rollisonową (Dziady), Marię (War­szawianka), Wierę (Wiera Mircewa) grała w nast. sez. (1925/26) w T. Polskim w Katowicach. Z zespołem katowickim w sez. letnim 1926 występo­wała w Ciechocinku, w 1927 u M. Denhoff-Gołogowskiego w Płocku. Następnie, w tym samym roku, w zespole aktorów warsz. pod kier. A. Ferskiego, wystawiającym Księdza Marka dla uczcze­nia powrotu prochów J. Słowackiego do kraju, grała Judytę w wielu miastach na prowincji (m.in. w Kaliszu), a także w warsz. Łazienkach. Później, wg własnej relacji, uczestniczyła w objazdach organi­zowanych przez K. Adwentowicza i A. Fertnera (1928). Występowała też w T. Miejskim w Lublinie (1929/30), T. Miejskim w Sosnowcu (1930/31), gdzie odniosła sukces grając Matkę w Niespodziance. Od 1931 kierowała Objazdowym T. Szkolnym, który z przedstawieniem wg W pustyni i w puszczy odwie­dził m.in. Kalisz, Płock (1932), Bydgoszcz i Gdańsk (1933). Od sierpnia 1933 występowała w t. Żagiew w Warszawie, a jesienią zespół tego teatru pod jej kier. odwiedził Płock. W styczniu 1935 wzięła udział w misterium Dobra nowina, przygotowanym przez zespół t. Żagiew w Domu Katolickim w Warszawie, nast. do końca sez. 1934/35, wg własnej relacji, grała w t. Comoedia w Warszawie. W 1936 znów odwiedziła Płock, potem do wybuchu II wojny świat. była aktorką T. im. Orzeszkowej w Grodnie. Grała tu m.in. Lady Lancaster (Jim i Jill), Elżbietę (Małżeństwo). Po wojnie występowała w T. Miej­skim w Częstochowie (sez. 1945/46) i w Warsza­wie: w T. Studio MO (1946/47) i T. Młodych (1949/50), nast. przeszła na rentę z powodu czę­ściowego paraliżu.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

aktorka;

Właściwie Aleksandra Jadwiga Królikowska, też Olena K., zamężna Skotnicka. Była córką Kazimierza K., elektrotechnika (kilka lat pracował w tym zawodzie w w pozn. T. Polskim), i Anny z Rotnickich; pochodziła ze znanego pol. rodu teatr. Królikowskich: była prawnuczką Karola i Antoniny Królikowskich, wnuczką Eleonory i Kazimierza Królikowskich. Wychowywała się w Poznaniu, a potem w Samborze w Galicji, dokąd władze pruskie wysiedliły jej rodziców w 1910 r. Od 1918 mieszkała znowu w Poznaniu, gdzie skończyła pensję i podjęła pracę biurową. W 1920 wstąpiła na Wydz. Dramatyczny Państw. Konserwatorium Muz., który ukończyła w czerwcu 1923 (na popisie w roli Orcia wyróżniła się wśród wykonawców  fragm. Nie – Boskiej komedii); w tym samym miesiącu zdała egzamin aktorski ZASP-u. Na sez. 1923/24 zaangażowała się do T. Polskiego w Poznaniu, w którym pozostała do końca 1929/30. Przez następne lata, do wybuchu  II wojny świat., często zmieniała teatry, co jakiś czas wracając do rodzinnego Poznania. W sez. 1930/31 i 1931/32 grała w T. Miejskim w Toruniu, w sez. 1932/33 w T. Wołyńskim w Łucku i objazdach, w sez. 1933/34 w T. Polskim w Poznaniu, w sez. 1934/35 i 1935/36 w T. Miejskim w Sosnowcu i z nim w objazdach (np. w listopadzie i grudniu 1934 w Kielcach), w 1936/37 w T. Nowym w Poznaniu, w 1937/38 w T. Polskim w Poznaniu, a w 1938/39 w T. Miejskim w Grodnie (poza siedzibą: Objazdowy T. Samorządów Woj. Białostockiego). Na sez. 1939/40 podpisała kontrakt z T. Polskim w Poznaniu. Po wybuchu II wojny światowej, w grudniu 1939 została przez niem. okupanta wysiedlona pod Ostrowiec Świętokrzyski i pracowała jako kelnerka w ,,Kawiarni Artystów”, a później do Chełma, gdzie prowadziła kartoteki mieszkaniowe w biurze powiernika majątków pożydowskich i działała jako reżyserka w t. amatorskim PCK. W kwietniu 1944 przyjechała do Warszawy, zarabiała najpierw jako pomywaczka w kawiarni, a potem, jak wyjaśniała, z powrotu nawrotu choroby i braku pieniędzy na leczenie, statystowała przez 10 dni w jawnym t. rewiowym Jar. Po upadku powstania warsz. przeszła przez obóz w Pruszkowie, skąd została skierowana do pracy przymusowej w Bielsku w fabryce metalu. W czerwcu 1945 wróciła do Poznania i z grupą aktorów pozn. T. Domu Żołnierza grała w objeździe w Wielkopolsce i na Ziemiach Zachodnich. Od października 1945 i w sez. 1945/46 była aktorką Woj. T. Dolnośląskiego w Jeleniej Górze, w 1946/47 i 1947/48 T. Dolnośląskiego we Wrocławiu, w 1948/49 T. w Gorzowie Wielkopolskim, filii pozn. T. Polskiego. Od 1 IX 1949 wróciła na stałe do Poznania i w T. Dramatycznych, a potem w T. Polskim występowała do końca 1962/63. Później odeszła na emeryturę, ale jeszcze przez pewien czas grała epizody i pracowała jako suflerka. Przez wiele lat kariery związana ze scenami Poznania, była w tym mieście osobą znaną i cieszyła się pewną popularnością; zapamiętano ja tu także jak osobę o ,,gołębim sercu”.

Najlepsze role zagrała w 20-leciu międzywojennym. Jej delikatna uroda, drobna figura sprawiły, że obsadzano ją w pierwszych latach przede wszystkim w rolach młodych dziewcząt oraz chłopców. W Poznaniu  były to, np.. w 1923: Fryda ( Jan Gabriel Borkman); w 1924: Marysia (Ptak), Rózia (Kopciuszek), Krysia (Wicek i Wacek), Haneczka (Wesele), Zuzanna (Romans), Chłopczyk (Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora); w 1925: Sylwetta (Romantyczni); w 1926; Wanda (Wesele Fonsia), Jadwiga (Głuszec), Orcio (Nie-Boska komedia); w 1927: Dolorida (Beatrix Cenci), Paulina (Pan Benet); Hiacynta (Szelmowskie sztuczki Skapena, 1928). Później na pozn. scenach występowała w rolach bardziej zróżnicowanych, jak np.: Kociuba (Diabeł i karczmarka, 1930), Rachel (Wesele, 1933), Ofelia (Hamlet, 1934), Mabel (Pierwsza pani Selby, 1937). Najczęściej podobała się, choć np. K. Troczyński nie szczędził jej niekiedy słów krytyki (,,w nadmiarze, aż do przesytu gestów i mimiki”, ,,temperamentu i wdzięku grać nie można”, a W. Noskowski zauważał, że Orcio w Nie-Boskiej komedii ,,winien być <<ciepły>> – czemu podołała p. Królikowska z trudem, przezwyciężając swój z natury <<lodowaty głosik>>”. W Toruniu grała dużo, miała tu zarówno role ważne , jak i błahe w wielu komediach i farsach. Zaczęła w 1930 jako Ofelia w Hamlecie (,, Ofelię ładnie grała urocza Olena Królikowska”, wspominała H. Małkowska), a potem były tu też w 1930: dobra Inez (Don Juan Tenorio), Anna (Tamten), Laura (Sonata Kretzerowska; z powodzeniem w niej partnerowała K. Adwentowiczowi); w 1931: Hela (Szczęście Frania), Oliwia (Wieczór Trzech Króli), w 1932: Emilia (Gałganek), Rózia (Dożywocie), Aniela (Śluby panieńskie), Monika (Szpieg), Tola (Po prostu truteń), Fanny (Mariusz). W Łucku w sez. 1932/33 grała Olgę (Szczęście od jutra), Krystynę (Don Juan T. Rittnera). W Sosnowcu podobała się m.in. jako ,,wzruszająca” Berta (Cień D. Niccodemiego, 1934) i w dobrze granej roli tyt. w Procesie Mary Dugan (1936). Po wojnie w Jeleniej Górze wystąpiła m.in. jako: b. chwalona Podstolina (Zemsta, 1945), Lokatorka (Moralność pani Dulskiej) i Maria (Lekkomyślna siostra) – 1946; we Wrocławiu: Tytania (Sen nocy letniej) i Janina Żelska (Dom otwarty) – 1947, Podstolina (Fircyk w zalotach) i Pani Bradman (Seans) – 1948, Pani Hedges (Wczoraj urodzony, 1949); w Poznaniu: Zawiszyna (Dwa tygodnie w ,,Raju”, 1951), Praskowia Iwanowna (Łaskawy chleb, 1953), Pani Weber (Pieśń miłosna Schuberta) i Pani Dobrójska (Śluby panieńskie) – 1954, Agrafiena (Wrogowie, 1955), Żebraczka (Dom Bernardy Alba, 1956), Józia (Oj mężczyźni, mężczyźni, 1958), Maryna (Wujaszek Wania) i Małgorzata (Woyzeck) – 1959, Czarownica (Faust, 1960), Pani Montagu (Romeo i Julia, 1961), Dafne (Angelo, tyran Padwy, 1962), Hrabina Basildon (Mąż idealny, 1965)

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 A-Ł Warszawa 2017

aktor, reżyser;

Był synem Jana P. i Katarzyny z Poniewierskich, mężem Tamary Ojdanowskiej. Ukończył szkołę handlową w Sosnowcu. Tu też zadebiutował w ze­spole H. Czarneckiego w sez. 1914/15 rolą Albina (Śluby panieńskie). W 1915-18 grał w zespołach objazdowych, m.in. J. Otrembskiego oraz W. Ber­natowicza w Brześciu Litewskim. W 1919 wystę­pował w Młodym T. Polskim, a nast. w T. Polskim pod kier. S. Wysockiej w Kijowie, m.in. jako Ap­tekarz (Sędziowie). Potem odbywał służbę wojskową i do 1921 prowadził T. Wojskowy w Jarosławiu. W 1921-23 uczestniczył w objazdach organizowa­nych przez K. Adwentowicza, E. Chaberskiego oraz K. Berońskiego po Kresach Wschodnich, m.in. w lipcu 1922 byli na Wołyniu, w marcu 1924 w Stanisławowie (np. Henryk Darnley w Marii Stuart J. Słowackiego). W maju i czerwcu 1924 należał do T. ZASP pod kier. D. Baranowskiego w Zako­panem, gdzie nast. prowadził amat. t. Podhalański. W 1925-28 grał i reżyserował w Kielcach; przez kilka lat prowadził t. amat., np. T. Kolejarza w Brześciu Kujawskim (1928-32), T. Robotniczy w Skarżysku-Kamiennej (1933-39). Na sez. 1939/40 miał być zaangażowany do T. Polskiego w Katowicach. W czasie II wojny świat. pracował jako górnik. W 1945 był współorganizatorem i aktorem T. Miejskiego w Sosnowcu, grał tu m.in. Rotmistrza (Damy i huzary), Pagatowicza (Grube ryby). W sez. 1945/46 był zaangażowany w teatrze w Bielsku i Cieszynie, 1946/47 w Białymstoku, 1947/48 w Lublinie, 1948-53 w T. Dolnośląskim w Jeleniej Górze, w sez. 1953/54 w T. im. Wyspiańskiego w Katowicach, od 1954 do końca sez. 1969/70 w T. im. Mickiewicza w Częstochowie. Grał m.in. Pap­kina (Zemsta), Doolittle’a (Pigmalion), tyt. rolę w Świętoszku, Dauma (Panna Maliczewska), Osipa (Rewizor), Bratkowskiego (Aszantka), Putnama (Proces w Salem). Na scenie częst. obchodził jubileusze: 4 IV 1964 pięćdziesięciolecia pracy artyst. w roli Mateusza (Ania z Zielonego Wzgórza), oraz 13 XII 1969 pięćdziesięciopięciolecia jako Chłopow (Rewizor). Według nekrologu w „Gazecie Często­chowskiej” „odznaczał się bogatą skalą możliwości aktorskich, równie znakomicie grał postacie kome­diowe, jak też dramatyczne”. Działał w teatr. ruchu amat.; zakładał i prowadził t. szkolne, np. przy Lic. im. Kopernika w Częstochowie, gdzie wyreżysero­wał m.in. Powrót posła, Odprawę posłów greckich, Damy i huzary.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994