Czaplińska Zofia

Czaplińska Zofia
Data urodzenia:
1866-09-28 Warszawa
Data śmierci:
1940-02-27 Warszawa

aktorka;

Właściwie Zofia Czaplińska także Bolesławska. Była cór­ką Jana i Marii Cz. Już w latach dziecięcych tańczyła od ok. 1879 na scenie warszawskiej. W 1883 występowała w warsz. t. ogr. Nowy Świat, a następnie w t. lwow­skim. Od 4 X do 4 XI 1884 występowała w Krakowie; grała wówczas m.in. Cecylię (Trzpiot), Kamilę (Dom otwarty). W 1884-86 występowała w Łodzi i grała m.in. Gabrielę (Nitka jedwabiu), Emilię (Nasi najserdeczniejsi), Marynię (Przezorna mama). W sez. 1888/89 należała do zespołu t. w Poznaniu. Na sez. 1890/91 zaangażo­wana została do Lwowa, gdzie 17 VIII 1890 wystąpiła w roli Julii (Dwór we Włodkowicach); na scenie lwow. pracowała stale do 1894 gdy, jak wspominał A. Grzymała-Siedlecki, opuściła t. po zatargu z N. Siennicką. W kwietniu 1894 występowała gościnnie w t. krak., a od stycznia 1895 powróciła na scenę lwow., gdzie pozostała do marca 1900. W grudniu 1896 z zespołem lwow. występowała gościnnie w Krakowie, a w 1898 sama gościnnie w T. Letnim w Warszawie: 20 VI w roli Marii (Miłostki), a 26 VI w roli Leonii (Walka kobiet). W pierwszej poł. 1900 wyjechała do USA i organizo­wała w Nowym Jorku pol. zespół teatr., z którym za­mierzała występować w ośrodkach polonijnych; do występów jednak nie doszło i Cz. powróciła do kraju. W sierpniu i wrześniu 1900 znowu występowała gościn­nie w warsz. T. Letnim, m.in. w rolach Wandy (Mąż z grzeczności), Zosi (Karykatury), Filomeny (Kościuszko pod Racławicami). Od października 1900 do 1904 na­leżała do zespołu t. w Łodzi. W 1902 występowała w Warszawie: z zespołem łódz. w t. ogr. Bagatela pod dyr. H. Grubińskiego (lato) i w T. Nowości, a w 1903 z t. łódz. w lwow. T. Ludowym. 23 i 28 XII 1903 z du­żym powodzeniem zagrała na scenie lwow. T. Miejskie­go Różę (Walka motyli) i Ewę (Dzierżawca z Olesiowa). Następnie występowała we Lwowie: w sez. 1904/05 w T. Ludowym, a od czerwca 1905 do 1912 w T. Miej­skim. Udzielała w tym czasie lekcji „deklamacji i gry scenicznej”. Po pożegnalnym występie we Lwowie (18 V 1912) przeniosła się na scenę T. im. Słowackiego w Krakowie, gdzie występowała do września 1914. Następnie wyjechała do Wiednia i tu występowała do 1915 w T. Polskim pod dyr. L. Hellera, a potem T. Rittnera. W Wiedniu także prowadziła herbaciarnię dla artystów polskich. Od sierpnia 1915 występowała znowu w T. im. Słowackiego w Krakowie, a w 1919 przeniosła się do warsz. T. Rozmaitości. Odtąd już stale występo­wała w Warszawie i wyjeżdżała tylko na gościnne wy­stępy, m.in. do T. Bagatela w Krakowie (maj 1921) i do Lwowa (czerwiec 1936). W Warszawie grała w T. Ba­gatela (1920), T. im. Bogusławskiego (sez. 1921/22), T. Polskim i T. Małym (1922-32; gł. na scenie T. Ma­łego), od 1932 w T. Miejskich, następnie w teatrach TKKT; przede wszystkim na scenie T. Narodowego (1932-38); także dorywczo w październiku 1934 w T. na Kredytowej, w 1936 w Cyruliku Warszawskim. W czerwcu 1938 z warsz. T. Narodowym występowała gościnnie w Krakowie.
Odznaczała się dobrymi warunkami zewnętrznymi – miała drobną, zgrabną figurę, przeciętną ale ujmującą urodę i ciepły głos. Na początku kariery grała z powodzeniem role tzw. naiwnych i lirycznych amantek, chłopców, subretek. Wkrótce jednak zaczęła grać role charakterystyczne, do których predestynowała ją werwa i poczucie humoru. Początkowo były to typy cha­rakterystyczne młodych kobiet (tu największy sukces osiągnęła w roli WładkiAszantka; była to jej słynna, popisowa rola, w której wielokrotnie występowała). Później stworzyła doskonałe postaci w sztukach G. Za­polskiej (Zapolska bardzo ceniła aktorstwo Cz.): Szwaczkę (Ich czworo), Juliasiewiczową (Moralność pani Dulskiej). Cieszyła się też dużym powodzeniem w komediach Fredry, m.in. jako Pani Jowialska (Pan Jowialski), Małgorzata (Ciotunia), Aniela (Damy i huzary). Stworzyła szereg znakomitych postaci „teścio­wych i pretensjonalnych starych panien w komediach i farsach pol., franc, ang., niemieckich” (A. Grzyma­ła-Siedlecki), a wśród nich najsłynniejszą swą rolę z lat dwudziestych Panią de Trevillac (Ładna historia), którą grała na jubileuszu pięćdziesięciolecia pracy aktorskiej 31 V 1929 w T. Polskim w Warszawie i we wrześniu tego roku w T. Miejskim we Lwowie (była ulubienicą publiczności lwow.). „Prawdziwym jej umiłowaniem były zabawne figury ze świata ludowego”, „z biegiem pracy pomysły swoje wyplewiała z szarży, ale rozpocząć pracę lubiła (o jak lubiła!) od tego, że rozbawiała się karykaturą odtwarzanej postaci. Z takiego to stopnio­wego przemieniania parodii w umiar powstawały jej niezapomniane role, jak np. Pani Grandier (Michasia i jej matka) – pisał A. Grzymała-Siedlecki. W okresie międzywojennym występowała w kilku filmach pol., m.in. O czym się nie myśli (1926), Dzikuska (1928), Czy Lucyna to dziewczyna? (1934), Dwie Joasie (1935)

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973


Źródła:
1)

aktorka;

Właściwie Zofia Czaplińska także Bolesławska. Była cór­ką Jana i Marii Cz. Już w latach dziecięcych tańczyła od ok. 1879 na scenie warszawskiej. W 1883 występowała w warsz. t. ogr. Nowy Świat, a następnie w t. lwow­skim. Od 4 X do 4 XI 1884 występowała w Krakowie; grała wówczas m.in. Cecylię (Trzpiot), Kamilę (Dom otwarty). W 1884-86 występowała w Łodzi i grała m.in. Gabrielę (Nitka jedwabiu), Emilię (Nasi najserdeczniejsi), Marynię (Przezorna mama). W sez. 1888/89 należała do zespołu t. w Poznaniu. Na sez. 1890/91 zaangażo­wana została do Lwowa, gdzie 17 VIII 1890 wystąpiła w roli Julii (Dwór we Włodkowicach); na scenie lwow. pracowała stale do 1894 gdy, jak wspominał A. Grzymała-Siedlecki, opuściła t. po zatargu z N. Siennicką. W kwietniu 1894 występowała gościnnie w t. krak., a od stycznia 1895 powróciła na scenę lwow., gdzie pozostała do marca 1900. W grudniu 1896 z zespołem lwow. występowała gościnnie w Krakowie, a w 1898 sama gościnnie w T. Letnim w Warszawie: 20 VI w roli Marii (Miłostki), a 26 VI w roli Leonii (Walka kobiet). W pierwszej poł. 1900 wyjechała do USA i organizo­wała w Nowym Jorku pol. zespół teatr., z którym za­mierzała występować w ośrodkach polonijnych; do występów jednak nie doszło i Cz. powróciła do kraju. W sierpniu i wrześniu 1900 znowu występowała gościn­nie w warsz. T. Letnim, m.in. w rolach Wandy (Mąż z grzeczności), Zosi (Karykatury), Filomeny (Kościuszko pod Racławicami). Od października 1900 do 1904 na­leżała do zespołu t. w Łodzi. W 1902 występowała w Warszawie: z zespołem łódz. w t. ogr. Bagatela pod dyr. H. Grubińskiego (lato) i w T. Nowości, a w 1903 z t. łódz. w lwow. T. Ludowym. 23 i 28 XII 1903 z du­żym powodzeniem zagrała na scenie lwow. T. Miejskie­go Różę (Walka motyli) i Ewę (Dzierżawca z Olesiowa). Następnie występowała we Lwowie: w sez. 1904/05 w T. Ludowym, a od czerwca 1905 do 1912 w T. Miej­skim. Udzielała w tym czasie lekcji „deklamacji i gry scenicznej”. Po pożegnalnym występie we Lwowie (18 V 1912) przeniosła się na scenę T. im. Słowackiego w Krakowie, gdzie występowała do września 1914. Następnie wyjechała do Wiednia i tu występowała do 1915 w T. Polskim pod dyr. L. Hellera, a potem T. Rittnera. W Wiedniu także prowadziła herbaciarnię dla artystów polskich. Od sierpnia 1915 występowała znowu w T. im. Słowackiego w Krakowie, a w 1919 przeniosła się do warsz. T. Rozmaitości. Odtąd już stale występo­wała w Warszawie i wyjeżdżała tylko na gościnne wy­stępy, m.in. do T. Bagatela w Krakowie (maj 1921) i do Lwowa (czerwiec 1936). W Warszawie grała w T. Ba­gatela (1920), T. im. Bogusławskiego (sez. 1921/22), T. Polskim i T. Małym (1922-32; gł. na scenie T. Ma­łego), od 1932 w T. Miejskich, następnie w teatrach TKKT; przede wszystkim na scenie T. Narodowego (1932-38); także dorywczo w październiku 1934 w T. na Kredytowej, w 1936 w Cyruliku Warszawskim. W czerwcu 1938 z warsz. T. Narodowym występowała gościnnie w Krakowie.
Odznaczała się dobrymi warunkami zewnętrznymi – miała drobną, zgrabną figurę, przeciętną ale ujmującą urodę i ciepły głos. Na początku kariery grała z powodzeniem role tzw. naiwnych i lirycznych amantek, chłopców, subretek. Wkrótce jednak zaczęła grać role charakterystyczne, do których predestynowała ją werwa i poczucie humoru. Początkowo były to typy cha­rakterystyczne młodych kobiet (tu największy sukces osiągnęła w roli WładkiAszantka; była to jej słynna, popisowa rola, w której wielokrotnie występowała). Później stworzyła doskonałe postaci w sztukach G. Za­polskiej (Zapolska bardzo ceniła aktorstwo Cz.): Szwaczkę (Ich czworo), Juliasiewiczową (Moralność pani Dulskiej). Cieszyła się też dużym powodzeniem w komediach Fredry, m.in. jako Pani Jowialska (Pan Jowialski), Małgorzata (Ciotunia), Aniela (Damy i huzary). Stworzyła szereg znakomitych postaci „teścio­wych i pretensjonalnych starych panien w komediach i farsach pol., franc, ang., niemieckich” (A. Grzyma­ła-Siedlecki), a wśród nich najsłynniejszą swą rolę z lat dwudziestych Panią de Trevillac (Ładna historia), którą grała na jubileuszu pięćdziesięciolecia pracy aktorskiej 31 V 1929 w T. Polskim w Warszawie i we wrześniu tego roku w T. Miejskim we Lwowie (była ulubienicą publiczności lwow.). „Prawdziwym jej umiłowaniem były zabawne figury ze świata ludowego”, „z biegiem pracy pomysły swoje wyplewiała z szarży, ale rozpocząć pracę lubiła (o jak lubiła!) od tego, że rozbawiała się karykaturą odtwarzanej postaci. Z takiego to stopnio­wego przemieniania parodii w umiar powstawały jej niezapomniane role, jak np. Pani Grandier (Michasia i jej matka) – pisał A. Grzymała-Siedlecki. W okresie międzywojennym występowała w kilku filmach pol., m.in. O czym się nie myśli (1926), Dzikuska (1928), Czy Lucyna to dziewczyna? (1934), Dwie Joasie (1935)

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *