Szczęsna Maria

Szczęsna Maria
Data urodzenia:
1889-02-02 Warszawa
Data śmierci:
1971-08-07 Skolimów

aktorka, reżyser, dyrektor teatru;

Właściwie Maria Szelistowska z Gąsowskich, także Maria Szczęsna – Wroczyńska, Maria Wroczyńska. Była córką Szymona Gąsowskiego, urzędnika, i Felicji z Szymańskich. Zaczęła występować jako deklamatorka na koncertach dobroczynnych ok. 1911. Od 1916 występowała w warsz. t. rewiowych i kabaretach: Bi-Ba-Bo, Artystycznym, Miraż (1916-17), Oaza (1917) i Czarny Kot (1917, 1920), W lutym 1919 grała w T. Praskim, od marca do maja (jako Sz.-Wroczyńska) występowała z objaz­dowym zespołem K. Adwentowicza w Kaliszu, Pło­cku, Częstochowie, Lublinie, Kielcach. Latem t.r. należała do zespołu objazdowego występującego w Poznańskiem, nast. (jako Sz.) do krótko istniejącego zespołu T. Rozmaitości we Lwowie pod kier. E. Rygiera. W tym samym sez. 1919/20 grała w warsz. T. Dramatycznym, m.in. Hankę w Moralności pani Dulskiej (grudzień 1919), znów używając nazwiska Wroczyńska, które nast. zarzuciła. W 1921-23 wy­stępowała w operetkach w T. Miejskich we Lwowie. Na pocz. sez. 1923/24 była w zespole Operetki krak. przy ul. Rajskiej. Od stycznia do czerwca 1924 kierowała, wraz z S. Michułowiczem, zespo­łem objeżdżającym miasta Galicji Wschodniej (Sta­nisławów, Kołomyja, Przemyśl, Rzeszów). W sez. 1924/25 występowała w T. im. Słowackiego w Łuc­ku. W tym okresie zaczęła reżyserować. W lipcu 1925 grała w T. Letnim w Łodzi, od sierpnia zaan­gażowała się ponownie do Lwowa. W sez. 1926/27 i 1927/28 prowadziła, wspólnie z Michułowiczem, t. objazdowy z siedzibą w Stanisławowie. W maju i czerwcu 1927 grała w rewiowym t. Nietoperz w Warszawie. Latem 1928 występowała w T. Letnim w Wilnie, a w październiku w t. Czerwony As w Warszawie. W sez. 1928/29 ponownie grała w Wil­nie. W sez. 1929/30 prawdopodobnie występowała w T. Miejskich w Łodzi, w 1930/31 była w zespole K. Wojciechowskiego w Płocku, w sez. nast. w teatrze w Grudziądzu. W sez. 1932/33 występowała w T. Miejskim w Sosnowcu. W 1933 współpraco­wała także z T. im. Żeromskiego w Warszawie, na jesieni 1933 wyjeżdżała z grupą aktorów warsz. do Płocka, nast. brała udział w imprezach objazdowych, m.in. grała w Wilnie. W lecie 1935 występowała w T. Polskim w Warszawie. W 1935-37 prowadziła objazdowy T. Wielkopolski (nazywany też T. Ziemi Poznańskiej) z siedzibą w Ostrowie Wielkopolskim; reżyserowała m.in. Balladynę, Trafikę pani genera­łowej, Gwałtu, co się dzieje, Warszawiankę. Od wiosny 1938 (lub wcześniej) i w sez. 1938/39 występowała w niewielkich rolach w T. Miejskich w Łodzi; tam zastał ją wybuch wojny. W 1941 została aresztowana i osadzona w więzieniu w Radomiu, nast. przewieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbruck; organizowała tam tajne koncerty po­etyckie. W 1945 wróciła do Warszawy. Od września t.r. grała i reżyserowała w T. Miejskim w Białym­stoku; w sez. 1946/47 w Wojewódzkim T. Objaz­dowym w Ełku, którym kierowała od wiosny 1947. W sez. 1947/48 występowała i sporadycznie reży­serowała w T. im. Jaracza w Olsztynie. Od 1948 była aktorką i reżyserem w T. Miejskim w Byd­goszczy, a po połączeniu zespołów, w T. Ziemi Pomorskiej Bydgoszcz-Toruń (1949-56). W Bydgo­szczy prowadziła zajęcia w Szkole dla Instruktorów T. Ochotniczych i kierowała zespołami t. amator­skich. W 1956-58 grała i reżyserowała w T. im. Fredry w Gnieźnie, a od maja 1958 do przejścia na emeryturę (31 VIII 1965) w T. Popularnym (od 1962 pn. Ziemi Pomorskiej) w Grudziądzu. W te­atrze tym 25 II 1961 obchodziła jubileusz pięćdzie­sięciolecia pracy artyst.; reżyserowała Matkę K. Capka i wystąpiła w roli tytułowej. Po wycofaniu się ze sceny zamieszkała w Schronisku Artystów We­teranów Scen Pol. w Skolimowie. Była osobą czyn­ną społecznie i aktywnym członkiem najpierw PPS, a nast. PZPR.
Początkowo była aktorką operetkową i rewiową; w „Przeglądzie Teatralnym” (1920) pisano, że „zabłys­ła urodą, wdziękiem, naturalnością i swobodą”, a w „Życiu Teatralnym” (1921): „wnosi na scenę miły głos i duży temperament”, „nadawać się będzie doskonale do ról naiwnych, roztrzepanych podlot­ków”. Grała wówczas takie role, jak: Stefa (Dookoła miłości), Elza (Japonka), Julia Cherpitel (Pan na­czelnik to ja), Marietta (Bajadera), Diana (Niespo­dzianki rozwodowe), Dama w butonach (Simona). Stopniowo wchodziła w repertuar dram., występując np. jako Mabel (Mąż idealny) czy Dama (Adwokat i róże). Po wojnie grała tylko w teatrach dram., często role komediowe; recenzenci zarzucali jej skłon­ność do uproszczeń, przesady i wyjaskrawionych efektów. Do ważniejszych jej ról należały: Kniertje (Nadzieja H. Heijermansa) i tyt. w Moralności pani Dulskiej w Białymstoku; Starościna (Powrót posła), Ogudałowa (Panna bez posagu), Klaudia (Rodzin­ka), Barbara Kasprzakowa (Kłopot z mężczyznami), Ulita (Las) i Puchalska (Imieniny pana dyrektora) w Bydgoszczy; Pani Soerensen (Niemcy), Gałczycha (Grzesznicy bez winy), Dziurdziulińska (Klub ka­walerów) i Dorota (Grube ryby) w Grudziądzu. Reżyserowała m. in. Nadzieję, Szczęście Frania, Pannę bez posagu, Kłopot z mężczyznami, Sługę dwóch panów, Męża i żonę, Grzeszników bez winy, Piotra Pathelin, Grzech, Powrót posła, Osiem kobiet.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994


Źródła:
1)
2)

aktorka, reżyser, dyrektor teatru;

Właściwie Maria Szelistowska z Gąsowskich, także Maria Szczęsna – Wroczyńska, Maria Wroczyńska. Była córką Szymona Gąsowskiego, urzędnika, i Felicji z Szymańskich. Zaczęła występować jako deklamatorka na koncertach dobroczynnych ok. 1911. Od 1916 występowała w warsz. t. rewiowych i kabaretach: Bi-Ba-Bo, Artystycznym, Miraż (1916-17), Oaza (1917) i Czarny Kot (1917, 1920), W lutym 1919 grała w T. Praskim, od marca do maja (jako Sz.-Wroczyńska) występowała z objaz­dowym zespołem K. Adwentowicza w Kaliszu, Pło­cku, Częstochowie, Lublinie, Kielcach. Latem t.r. należała do zespołu objazdowego występującego w Poznańskiem, nast. (jako Sz.) do krótko istniejącego zespołu T. Rozmaitości we Lwowie pod kier. E. Rygiera. W tym samym sez. 1919/20 grała w warsz. T. Dramatycznym, m.in. Hankę w Moralności pani Dulskiej (grudzień 1919), znów używając nazwiska Wroczyńska, które nast. zarzuciła. W 1921-23 wy­stępowała w operetkach w T. Miejskich we Lwowie. Na pocz. sez. 1923/24 była w zespole Operetki krak. przy ul. Rajskiej. Od stycznia do czerwca 1924 kierowała, wraz z S. Michułowiczem, zespo­łem objeżdżającym miasta Galicji Wschodniej (Sta­nisławów, Kołomyja, Przemyśl, Rzeszów). W sez. 1924/25 występowała w T. im. Słowackiego w Łuc­ku. W tym okresie zaczęła reżyserować. W lipcu 1925 grała w T. Letnim w Łodzi, od sierpnia zaan­gażowała się ponownie do Lwowa. W sez. 1926/27 i 1927/28 prowadziła, wspólnie z Michułowiczem, t. objazdowy z siedzibą w Stanisławowie. W maju i czerwcu 1927 grała w rewiowym t. Nietoperz w Warszawie. Latem 1928 występowała w T. Letnim w Wilnie, a w październiku w t. Czerwony As w Warszawie. W sez. 1928/29 ponownie grała w Wil­nie. W sez. 1929/30 prawdopodobnie występowała w T. Miejskich w Łodzi, w 1930/31 była w zespole K. Wojciechowskiego w Płocku, w sez. nast. w teatrze w Grudziądzu. W sez. 1932/33 występowała w T. Miejskim w Sosnowcu. W 1933 współpraco­wała także z T. im. Żeromskiego w Warszawie, na jesieni 1933 wyjeżdżała z grupą aktorów warsz. do Płocka, nast. brała udział w imprezach objazdowych, m.in. grała w Wilnie. W lecie 1935 występowała w T. Polskim w Warszawie. W 1935-37 prowadziła objazdowy T. Wielkopolski (nazywany też T. Ziemi Poznańskiej) z siedzibą w Ostrowie Wielkopolskim; reżyserowała m.in. Balladynę, Trafikę pani genera­łowej, Gwałtu, co się dzieje, Warszawiankę. Od wiosny 1938 (lub wcześniej) i w sez. 1938/39 występowała w niewielkich rolach w T. Miejskich w Łodzi; tam zastał ją wybuch wojny. W 1941 została aresztowana i osadzona w więzieniu w Radomiu, nast. przewieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbruck; organizowała tam tajne koncerty po­etyckie. W 1945 wróciła do Warszawy. Od września t.r. grała i reżyserowała w T. Miejskim w Białym­stoku; w sez. 1946/47 w Wojewódzkim T. Objaz­dowym w Ełku, którym kierowała od wiosny 1947. W sez. 1947/48 występowała i sporadycznie reży­serowała w T. im. Jaracza w Olsztynie. Od 1948 była aktorką i reżyserem w T. Miejskim w Byd­goszczy, a po połączeniu zespołów, w T. Ziemi Pomorskiej Bydgoszcz-Toruń (1949-56). W Bydgo­szczy prowadziła zajęcia w Szkole dla Instruktorów T. Ochotniczych i kierowała zespołami t. amator­skich. W 1956-58 grała i reżyserowała w T. im. Fredry w Gnieźnie, a od maja 1958 do przejścia na emeryturę (31 VIII 1965) w T. Popularnym (od 1962 pn. Ziemi Pomorskiej) w Grudziądzu. W te­atrze tym 25 II 1961 obchodziła jubileusz pięćdzie­sięciolecia pracy artyst.; reżyserowała Matkę K. Capka i wystąpiła w roli tytułowej. Po wycofaniu się ze sceny zamieszkała w Schronisku Artystów We­teranów Scen Pol. w Skolimowie. Była osobą czyn­ną społecznie i aktywnym członkiem najpierw PPS, a nast. PZPR.
Początkowo była aktorką operetkową i rewiową; w „Przeglądzie Teatralnym” (1920) pisano, że „zabłys­ła urodą, wdziękiem, naturalnością i swobodą”, a w „Życiu Teatralnym” (1921): „wnosi na scenę miły głos i duży temperament”, „nadawać się będzie doskonale do ról naiwnych, roztrzepanych podlot­ków”. Grała wówczas takie role, jak: Stefa (Dookoła miłości), Elza (Japonka), Julia Cherpitel (Pan na­czelnik to ja), Marietta (Bajadera), Diana (Niespo­dzianki rozwodowe), Dama w butonach (Simona). Stopniowo wchodziła w repertuar dram., występując np. jako Mabel (Mąż idealny) czy Dama (Adwokat i róże). Po wojnie grała tylko w teatrach dram., często role komediowe; recenzenci zarzucali jej skłon­ność do uproszczeń, przesady i wyjaskrawionych efektów. Do ważniejszych jej ról należały: Kniertje (Nadzieja H. Heijermansa) i tyt. w Moralności pani Dulskiej w Białymstoku; Starościna (Powrót posła), Ogudałowa (Panna bez posagu), Klaudia (Rodzin­ka), Barbara Kasprzakowa (Kłopot z mężczyznami), Ulita (Las) i Puchalska (Imieniny pana dyrektora) w Bydgoszczy; Pani Soerensen (Niemcy), Gałczycha (Grzesznicy bez winy), Dziurdziulińska (Klub ka­walerów) i Dorota (Grube ryby) w Grudziądzu. Reżyserowała m. in. Nadzieję, Szczęście Frania, Pannę bez posagu, Kłopot z mężczyznami, Sługę dwóch panów, Męża i żonę, Grzeszników bez winy, Piotra Pathelin, Grzech, Powrót posła, Osiem kobiet.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *