Bonacka Ewa

E. Bonacka w programie teatralnym T. Komedia w sztuce Cyrk Bornival Warszawa, 1943 (www.polona.pl)
Bonacka Ewa
Data urodzenia:
1908-01-14 Kazatin
Data śmierci:
1992-10-23 Warszawa

aktorka, reżyserka;

Właściwie Felicja Zofia Ewa Bonacka, zamężna Daszewska. Data urodzenia wg własnoręcznego życiorysu B. w archiwum W. Daszewskiego. W innych miejscach podawała najczęściej datę 28 XII 1912. Była córką Adama B., maszynisty kolejowego i Józefy z Wojciechowskich; żoną scenografa Władysława Daszewskiego (ślub 15 IV 1935 w Warszawie). W 1927 ukończyła Oddział Dram. przy Konserwatorium Muz. w Warszawie. W sez. 1927/28 występowała w warsz. T. Praskim, np. jako Rusałka (Legenda), w sez. 1929/30 i do końca 1930 grała w T. Polskim w Katowicach, m.in. Smugoniową (Uciekła mi przepióreczka), Panią Serignan (Ładna historia). Od stycznia 1931 do końca sez. 1934/35 była aktorką T. Miejskich we Lwowie (jedynie od września do końca grudnia 1931 występowała w T. Melodram w Warszawie, w rolach Pensjonarki i Walerki w Królowej przedmieścia). Była obdarzona dobrym głosem i muzykalna, toteż Schiller chętnie powierzał jej drobne role w swoich śpiewograch. Na scenach lwow. zagrała wiele ról, od komediowych po dramatyczne, m.in.; Kasię (Balik gospodarski), Marylę (Lekarz bezdomny), Marion (Jak stać się bogatym i szczęśliwym), Dziewczynę, Anioła i Pannę (Dziady), Anusię (Sen srebrny Salomei), Phyllis i Jill (Jim i Jill), Zośkę (Porwana narzeczona, czyli Jak się śmieje  i płacze Lwów), Lucy (Opera za trzy grosze), Kasię (Wesele), Nanette (No, no Nanette), Kizię (Podróż po Warszawie), Krystynę (Rozkoszna dziewczyna), Lucyllę (Mieszczanin szlachcicem), Sylwię (Krzyk), Krystynę (Miłostki). W lipcu 1933 z t. lwow. występowała na scenie T. im. Słowackiego w Krakowie w roli Jill. Od sez. 1935/36 do września 1939, grała w T. Ateneum w Warszawie. Była jedną z czołowych aktorek tej sceny, partnerką S. Jaracza w wielu słynnych przedstawieniach. Jej aktorstwo i osobowość sceniczną dostrzegali i cenili m.in. Boy, A. Słonimski, K. Wierzyński, np. w takich rolach, jak: Weronika (Turoń), Basia (Trójka hultajska)- 1935; Flora (Pan Geldhab, 1936); Paulina (Ludzie na krze), Agafia (Ożenek) – 1937, Elmira (Świętoszek, 1938), Anna (Dziewczyna z lasu, 1939). W marcu 1937 wzięła udział w Warsztacie Teatr. PIST-u w roli Chryzotemis (Elektra Hofmannsthala), w listopadzie t.r. grała gościnnie w warsz. T. Kameralnym Zuzannę (Krystian). Z zespołem Ateneum latem 1937 występowała w Łodzi, Poznaniu, Bydgoszczy, Wilnie, Katowicach, Lwowie i Krakowie gdzie przyjeżdżała także latem 1938. Wystąpiła w kilku słuchowiskach w Pol. Radiu, np. w Akropolis (1928) i Tristanie i Izoldzie (1930).
W latach II wojny świat. i okupacji niem. mieszkała w Warszawie, pracowała jako kelnerka; w 1943 dwukrotnie wystąpiła w t. jawnych: T. Komedia i Miniatury. P upadku powstania trafiła do Milanówka, gdzie założyła m.in. z E. Kuniną i B. Kostrzewską kawiarnię „U Aktorek”. Po wojnie za występy w t. jawnych przez Komisję Weryfikacyjną ZASP-u została zawieszona w prawach organizacyjnych do 31 VIII 1946. W 1945-46 występowała na koncertach dla wojska i akademiach (śpiewała stare piosenki pol. i francuskie). W sez. 1946/47-1947/4 grała w T. Wojska Pol. w Łodzi, m.in. Basię (Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale w insc. Schillera), Lizzie (Ladacznica z zasadami). Od sez. 1949/50 do przejścia na emeryturę w styczniu 1976, była aktorką i reżyserką T. Narodowego w Warszawie. Wystąpiła ponownie w roli Basi (1950), a wśród innych ról zagranych na tej scenie warto wymienić: Dorynę (Świętoszek, 1950), Podstolinę (Zemsta, 1953), Hrabinę (Wesele Figara, 1954), Barbarę (Złote czasy zacnego króla Karola, 1957), Klitemnestrę (Muchy, 1957). Muzę (Wyzwolenie, 1958), Lię (Za kulisami, 1959), Idalię (Fantazy, 1960), Josie Hogan (Księżyc nieszczęśliwych, 1961), Ivette (Godzina dwunasta, 1962), Maryję Jacobi i Szewcową (Historyja o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, 1962), Panią Dobrójską (Śluby panieńskie, 1963).
Jej warsztat aktorski i styl gry, a także osobowość reżyserska, ukształtowały się w 20-leciu międzywojennym, kiedy współpracowała z najwybitniejszymi ludźmi teatru. Od Schillera ,,nauczyła się szacunku do partnera na scenie i umiejętności pełnego, twórczego zaangażowania w całość spektaklu”, od Jaracza ,,głębszej penetracji psychologicznej i zrozumienia dla poezji ludzkiego cierpienia”, od Horzycy ,,bezbłędnego wyczucia poetyckiej nośności słowa”, od Daszewskiego nauczyła się ,,rozumieć wagę nie tylko oprawy scenicznej i kostiumu, lecz przede wszystkim roli ruchu i gestu w przestrzeni scenicznej” (E. Żmudzka). Po wojnie do jej najlepszych ról należały:  Basia w Krakowiakach i Góralach, Lizzie w Ladacznicy z zasadami, także Muza w Wyzwoleniu i Lia w Za kulisami, w insc. Horzycy. ,,Najświetniejsza to Muza jaką widziałem na scenie. Bonacka ukazuje z niezwykłą wyrazistością obie strony trudnej roli. Jest zarówno wcieleniem teatralnego i życiowego kabotynizmu, jak i Muzą, natchnieniem, gdy poprzez nią, a nie przez Konrada, przepływa strumień poetyckich piękności. W dialogu z Konradem, w Prologu i finale Muza owłada sceną, wyrasta na postać centralną”, pisał Jaszcz. W roli Lii ,,jej kultura mówienia wiersza i umiejętność osiągania prawdy psychologicznej granej postaci znalazły świetne pole do popisu” (E. Żmudzka), ,,nasuwa sugestywne skojarzenie z postacią pani Kalergis. Jest urodziwą kobietą i wielką damą, królującą w salonach. Melodyjnie brzmi w jej ustach tekst poetycki”. (A. Grodzicki). Była też znakomitą Podstoliną w Zemście,,kobietą balzakowską piękną i ponętną, rodem z oświecenia” (Jaszcz), Klitemnestrą (Muchy),,twardą i tępą, wulgarną a jednak nie gminną, zachowującą jakoś klasę” (L. Jabłonkówna). Muzykalność i kultura plastyczna kształtowały nie tylko aktorstwo B., ale także jej prace reżyserskie. Jako reżyserka debiutowała 29 XI 1958 wystawieniem Parad w T. Dramatycznym w Warszawie i od razu osiągnęła sukces. Spektakl utrzymany w stylu komedii dell’arte podbił publiczność i recenzentów, a w 1959 z powodzeniem reprezentował Polskę na Festiwalu Teatru Narodów w Paryżu. Później reżyserowała w T. Narodowym takie sztuki, jak: Lis i winogrona (1959), Nigdy nie można przewidzieć (1960), Ladacznica z zasadami (1961), Zemsta (1962), w Warsz. T. Objazdowym Szczęśliwe dni (1963). Reżyserowała też: w T. im. Jaracza w Łodzi Kobiety z Niskavuori (1964, nagroda na Telew. Festiwalu T. Dramatycznych w 1965), Kto się boi Wirgini Woolf? (1965), Piekło Izabelli (1966); w Operze Łódz. Cyrulika sewilskiego (1966); w T. Polskim w Warszawie Pugaczowa (pt. Nam nie drewno potrzebne lecz kamień, 1967; było to przedstawienie jubileuszowe W. Daszewskiego); w T. im. Słowackiego w Krakowie Pannę Rositę (1970), T. Wybrzeże w Gdańsku Janosika, czyli Na szkle malowane (1971), T. Polskim w Bydgoszczy Spazmy modne (1972), Operetce w Gliwicach Diabeł nie śpi (1973), T. Dramatycznym w Słupsku Zemstę (1986). Parady reżyserowała jeszcze w T. im. Jaracza w Łodzi (1968) i w T. w Rzeszowie (1975). Wielokrotnie wracała do swojego odkrycia repertuarowego, jakim była Żółta Szlafmyca, czyli Kolęda na Nowy Rok z własnym librettem; wystawiła ją najpierw w T. Ludowym w Nowej Hucie (1967), a potem w T. Muzycznym w Gdyni (1970), Operetce w Gliwicach (1974), T. im. Osterwy w Lublinie (1979), T. Małym w Warszawie (1984).

W 1956-78 wyreżyserowała w Teatrze Tv kilkanaście spektakli, m.in.: Pastorałkę, Gody weselne, Obrazki śpiewające, Mistrza Piotra Pathelin, Odyseję, Amfitriona, Osła nad strumykiem, Spazmy modne, Ożenek, Nocleg w Apeninach.

Scenografem większości jej przedstawień i współtwórcą sukcesów (przede wszystkim Parad) był Daszewski. Szczególne miejsce w wystawianym przez nią repertuarze zajmowały widowiska oparte na tekstach staropolskich, którym potrafiła nadawać lekkość, wdzięk i humor.

Przed wojną zagrała w filmach: Za winy niepopełnione (1938), O czym się nie mówi (1939), po wojnie wystąpiła w filmie Naprawdę wczoraj (1963). Zajmowała się adapt. tekstów dla teatru telewizji, pisała libretta, scenariusze, piosenki. Napisała książkę dla dzieci Wielka przygoda małego Maciusia (z ilustracjami Daszewskiego), a pod pseud. Feliks Ostrowa sztukę Powrót do domu (wystawioną w 1946 w T. Nowym w Poznaniu pt. Spotkanie po wojnie). Była Czł. Zasłużonym ZASP-u.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 A-Ł Warszawa 2017


Źródła:
1)

aktorka, reżyserka;

Właściwie Felicja Zofia Ewa Bonacka, zamężna Daszewska. Data urodzenia wg własnoręcznego życiorysu B. w archiwum W. Daszewskiego. W innych miejscach podawała najczęściej datę 28 XII 1912. Była córką Adama B., maszynisty kolejowego i Józefy z Wojciechowskich; żoną scenografa Władysława Daszewskiego (ślub 15 IV 1935 w Warszawie). W 1927 ukończyła Oddział Dram. przy Konserwatorium Muz. w Warszawie. W sez. 1927/28 występowała w warsz. T. Praskim, np. jako Rusałka (Legenda), w sez. 1929/30 i do końca 1930 grała w T. Polskim w Katowicach, m.in. Smugoniową (Uciekła mi przepióreczka), Panią Serignan (Ładna historia). Od stycznia 1931 do końca sez. 1934/35 była aktorką T. Miejskich we Lwowie (jedynie od września do końca grudnia 1931 występowała w T. Melodram w Warszawie, w rolach Pensjonarki i Walerki w Królowej przedmieścia). Była obdarzona dobrym głosem i muzykalna, toteż Schiller chętnie powierzał jej drobne role w swoich śpiewograch. Na scenach lwow. zagrała wiele ról, od komediowych po dramatyczne, m.in.; Kasię (Balik gospodarski), Marylę (Lekarz bezdomny), Marion (Jak stać się bogatym i szczęśliwym), Dziewczynę, Anioła i Pannę (Dziady), Anusię (Sen srebrny Salomei), Phyllis i Jill (Jim i Jill), Zośkę (Porwana narzeczona, czyli Jak się śmieje  i płacze Lwów), Lucy (Opera za trzy grosze), Kasię (Wesele), Nanette (No, no Nanette), Kizię (Podróż po Warszawie), Krystynę (Rozkoszna dziewczyna), Lucyllę (Mieszczanin szlachcicem), Sylwię (Krzyk), Krystynę (Miłostki). W lipcu 1933 z t. lwow. występowała na scenie T. im. Słowackiego w Krakowie w roli Jill. Od sez. 1935/36 do września 1939, grała w T. Ateneum w Warszawie. Była jedną z czołowych aktorek tej sceny, partnerką S. Jaracza w wielu słynnych przedstawieniach. Jej aktorstwo i osobowość sceniczną dostrzegali i cenili m.in. Boy, A. Słonimski, K. Wierzyński, np. w takich rolach, jak: Weronika (Turoń), Basia (Trójka hultajska)- 1935; Flora (Pan Geldhab, 1936); Paulina (Ludzie na krze), Agafia (Ożenek) – 1937, Elmira (Świętoszek, 1938), Anna (Dziewczyna z lasu, 1939). W marcu 1937 wzięła udział w Warsztacie Teatr. PIST-u w roli Chryzotemis (Elektra Hofmannsthala), w listopadzie t.r. grała gościnnie w warsz. T. Kameralnym Zuzannę (Krystian). Z zespołem Ateneum latem 1937 występowała w Łodzi, Poznaniu, Bydgoszczy, Wilnie, Katowicach, Lwowie i Krakowie gdzie przyjeżdżała także latem 1938. Wystąpiła w kilku słuchowiskach w Pol. Radiu, np. w Akropolis (1928) i Tristanie i Izoldzie (1930).
W latach II wojny świat. i okupacji niem. mieszkała w Warszawie, pracowała jako kelnerka; w 1943 dwukrotnie wystąpiła w t. jawnych: T. Komedia i Miniatury. P upadku powstania trafiła do Milanówka, gdzie założyła m.in. z E. Kuniną i B. Kostrzewską kawiarnię „U Aktorek”. Po wojnie za występy w t. jawnych przez Komisję Weryfikacyjną ZASP-u została zawieszona w prawach organizacyjnych do 31 VIII 1946. W 1945-46 występowała na koncertach dla wojska i akademiach (śpiewała stare piosenki pol. i francuskie). W sez. 1946/47-1947/4 grała w T. Wojska Pol. w Łodzi, m.in. Basię (Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale w insc. Schillera), Lizzie (Ladacznica z zasadami). Od sez. 1949/50 do przejścia na emeryturę w styczniu 1976, była aktorką i reżyserką T. Narodowego w Warszawie. Wystąpiła ponownie w roli Basi (1950), a wśród innych ról zagranych na tej scenie warto wymienić: Dorynę (Świętoszek, 1950), Podstolinę (Zemsta, 1953), Hrabinę (Wesele Figara, 1954), Barbarę (Złote czasy zacnego króla Karola, 1957), Klitemnestrę (Muchy, 1957). Muzę (Wyzwolenie, 1958), Lię (Za kulisami, 1959), Idalię (Fantazy, 1960), Josie Hogan (Księżyc nieszczęśliwych, 1961), Ivette (Godzina dwunasta, 1962), Maryję Jacobi i Szewcową (Historyja o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, 1962), Panią Dobrójską (Śluby panieńskie, 1963).
Jej warsztat aktorski i styl gry, a także osobowość reżyserska, ukształtowały się w 20-leciu międzywojennym, kiedy współpracowała z najwybitniejszymi ludźmi teatru. Od Schillera ,,nauczyła się szacunku do partnera na scenie i umiejętności pełnego, twórczego zaangażowania w całość spektaklu”, od Jaracza ,,głębszej penetracji psychologicznej i zrozumienia dla poezji ludzkiego cierpienia”, od Horzycy ,,bezbłędnego wyczucia poetyckiej nośności słowa”, od Daszewskiego nauczyła się ,,rozumieć wagę nie tylko oprawy scenicznej i kostiumu, lecz przede wszystkim roli ruchu i gestu w przestrzeni scenicznej” (E. Żmudzka). Po wojnie do jej najlepszych ról należały:  Basia w Krakowiakach i Góralach, Lizzie w Ladacznicy z zasadami, także Muza w Wyzwoleniu i Lia w Za kulisami, w insc. Horzycy. ,,Najświetniejsza to Muza jaką widziałem na scenie. Bonacka ukazuje z niezwykłą wyrazistością obie strony trudnej roli. Jest zarówno wcieleniem teatralnego i życiowego kabotynizmu, jak i Muzą, natchnieniem, gdy poprzez nią, a nie przez Konrada, przepływa strumień poetyckich piękności. W dialogu z Konradem, w Prologu i finale Muza owłada sceną, wyrasta na postać centralną”, pisał Jaszcz. W roli Lii ,,jej kultura mówienia wiersza i umiejętność osiągania prawdy psychologicznej granej postaci znalazły świetne pole do popisu” (E. Żmudzka), ,,nasuwa sugestywne skojarzenie z postacią pani Kalergis. Jest urodziwą kobietą i wielką damą, królującą w salonach. Melodyjnie brzmi w jej ustach tekst poetycki”. (A. Grodzicki). Była też znakomitą Podstoliną w Zemście,,kobietą balzakowską piękną i ponętną, rodem z oświecenia” (Jaszcz), Klitemnestrą (Muchy),,twardą i tępą, wulgarną a jednak nie gminną, zachowującą jakoś klasę” (L. Jabłonkówna). Muzykalność i kultura plastyczna kształtowały nie tylko aktorstwo B., ale także jej prace reżyserskie. Jako reżyserka debiutowała 29 XI 1958 wystawieniem Parad w T. Dramatycznym w Warszawie i od razu osiągnęła sukces. Spektakl utrzymany w stylu komedii dell’arte podbił publiczność i recenzentów, a w 1959 z powodzeniem reprezentował Polskę na Festiwalu Teatru Narodów w Paryżu. Później reżyserowała w T. Narodowym takie sztuki, jak: Lis i winogrona (1959), Nigdy nie można przewidzieć (1960), Ladacznica z zasadami (1961), Zemsta (1962), w Warsz. T. Objazdowym Szczęśliwe dni (1963). Reżyserowała też: w T. im. Jaracza w Łodzi Kobiety z Niskavuori (1964, nagroda na Telew. Festiwalu T. Dramatycznych w 1965), Kto się boi Wirgini Woolf? (1965), Piekło Izabelli (1966); w Operze Łódz. Cyrulika sewilskiego (1966); w T. Polskim w Warszawie Pugaczowa (pt. Nam nie drewno potrzebne lecz kamień, 1967; było to przedstawienie jubileuszowe W. Daszewskiego); w T. im. Słowackiego w Krakowie Pannę Rositę (1970), T. Wybrzeże w Gdańsku Janosika, czyli Na szkle malowane (1971), T. Polskim w Bydgoszczy Spazmy modne (1972), Operetce w Gliwicach Diabeł nie śpi (1973), T. Dramatycznym w Słupsku Zemstę (1986). Parady reżyserowała jeszcze w T. im. Jaracza w Łodzi (1968) i w T. w Rzeszowie (1975). Wielokrotnie wracała do swojego odkrycia repertuarowego, jakim była Żółta Szlafmyca, czyli Kolęda na Nowy Rok z własnym librettem; wystawiła ją najpierw w T. Ludowym w Nowej Hucie (1967), a potem w T. Muzycznym w Gdyni (1970), Operetce w Gliwicach (1974), T. im. Osterwy w Lublinie (1979), T. Małym w Warszawie (1984).

W 1956-78 wyreżyserowała w Teatrze Tv kilkanaście spektakli, m.in.: Pastorałkę, Gody weselne, Obrazki śpiewające, Mistrza Piotra Pathelin, Odyseję, Amfitriona, Osła nad strumykiem, Spazmy modne, Ożenek, Nocleg w Apeninach.

Scenografem większości jej przedstawień i współtwórcą sukcesów (przede wszystkim Parad) był Daszewski. Szczególne miejsce w wystawianym przez nią repertuarze zajmowały widowiska oparte na tekstach staropolskich, którym potrafiła nadawać lekkość, wdzięk i humor.

Przed wojną zagrała w filmach: Za winy niepopełnione (1938), O czym się nie mówi (1939), po wojnie wystąpiła w filmie Naprawdę wczoraj (1963). Zajmowała się adapt. tekstów dla teatru telewizji, pisała libretta, scenariusze, piosenki. Napisała książkę dla dzieci Wielka przygoda małego Maciusia (z ilustracjami Daszewskiego), a pod pseud. Feliks Ostrowa sztukę Powrót do domu (wystawioną w 1946 w T. Nowym w Poznaniu pt. Spotkanie po wojnie). Była Czł. Zasłużonym ZASP-u.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 A-Ł Warszawa 2017

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *