Didur Adam

Didur Adam
Data urodzenia:
1874-12-24 Wola Sękowska
Data śmierci:
1948-01-07 Katowice

śpiewak, reżyser;

Był synem Jakuba Brochwicz-Wiktora, właś­ciciela ziemskiego i Wincenty Jasińskiej, mężem naj­pierw Angeli Aranda-Arelano, śpiewaczki meksykań­skiej (występowała w 1900 i 1901 gościnnie w T. Wiel­kim w Warszawie w partii Amneris – Aida), a następ­nie Małgorzaty Vignon, tancerki franc. (ślub w grudniu 1928 w Nowym Jorku), ojcem śpiewaczek: Ewy D., Olgi D. i Mary Didur-Załuskiej. W 1876 został adop­towany przez nauczyciela Antoniego Didura. Po ukoń­czeniu szkoły ludowej, wstąpił do seminarium nauczy­cielskiego we Lwowie. Od 1892 uczył się tu śpiewu solowego u W. Wysockiego, a następnie w Mediolanie u znanego tenora F. Emericha. Debiutował w 1894 w małym miasteczku Pinerollo koło Turynu (wg części oprac. w Rio de Janeiro), a później śpiewał m.in. w Treviglio i Padwie. Już po pierwszych występach w operach Siła przeznaczenia i Gomez zaangażowany został na sez. 1894/95 do Aleksandrii i Kairu jako drugi bas; wyróżnił się tam szczególnie w partii Marcelego (Hugonoci). Po powrocie do Mediolanu odniósł duży sukces śpiewając w IX Symfonii L. van Beethovena, a zyskawszy uznanie A. Toscaniniego został zaangażo­wany na cztery sez. (1895-99) do Teatro alla Scala. Z zespołem La Scali wyjeżdżał w miesiącach letnich na występy gościnne do Rio de Janeiro i Buenos Aires. W 1898-99 śpiewał w T. Vittorio Emanuele w Messynie. Od 1 X 1899 występował na scenie warsz. T. Wielkiego i zaangażowany pozostał tu do 20 IV 1903. W 1903-06 śpiewał znów w mediolańskiej La Scali, a także do­rywczo w tym czasie na scenach Petersburga, Moskwy, Barcelony, Madrytu, Buenos Aires (okresowo w 1905-1908 w T. Colon), Londynu (jesienią 1905 w Covent Garden), Rzymu i in. miast włos. (Palermo, Bolonia). W sez. 1907/08 śpiewał w Nowym Jorku w Manhattan Opera, a latem 1908 gościnnie w Budapeszcie. 14 XI 1908 debiutował w zespole Metropolitan Opera House w Nowym Jorku w słynnej swej partii Mefista (Faust), a 16 XI tego roku już na scenie Metropolitan w partii Ramfisa (Aida). Odtąd przez dwadzieścia cztery kolejne sez., aż do końca sez. 1932/33 pozostawał w zespole Metropolitan. Tu odnosił swoje największe sukcesy. Wystąpił w tym czasie ok. dziewięciuset razy śpiewając pięćdziesiąt cztery partie (m.in. w wielu światowych i amerykańskich premierach) oraz śpiewał na licznych koncertach. Wyjeżdżał na występy gościnne, bardzo często do Ameryki Południowej (przez szesnaś­cie sez.; m.in.w 1910 w Buenos Aires), a także, m.in. w 1909, do Paryża, Genui, Petersburga, Moskwy, Kijowa, Odessy, Charkowa, Wiednia; odwiedzał też Londyn, Madryt, Barcelonę. W Ameryce Północnej występował m.in. w Chicago, Atlancie, Montrealu, koncertował w ośrodkach polonijnych (m.in. w 1921). Często przyjeżdżał na gościnne występy do Polski. W Warszawie w T. Wielkim śpiewał m.in. w: 1906 (grudzień), 1909 (październik), 1912 (październik), 1914, i 1922 (czerwiec, październik), 1923 (czerwiec, lipiec), 1924, 1926 (czerwiec), 1927 (lipiec), 1931 (maj), 1934 (kwiecień); w Krakowie m.in. w: 1903 (czerwiec-sier­pień), 1907, 1908, 1909, 1911 (lipiec, sierpień), 1914, 1920 (lipiec, sierpień), 1923 (sierpień), 1924 (lipiec, sierpień), 1926 (lipiec), 1927 (lipiec), 1930 (sierpień), 1933 (grudzień), 1934 (kwiecień); we Lwowie m.in. w: 1908 (marzec, kwiecień, październik), 1910 (paździer­nik), 1926 (czerwiec); w Poznaniu m.in. w: 1924 (grudzień) i 1926. W Polsce występował także na wielu koncertach. W 1932 opuścił scenę nowojorskiej Metro­politan Opera House; w sez. 1932/33 śpiewał jeszcze gościnnie na koncertach Metropolitan (ostatni raz 26 II 1933). Wycofał się w tym czasie z kariery śpie­waczej.
Po powrocie do kraju osiadł we Lwowie, gdzie objął kierownictwo artyst. opery lwow. i w 1938 reżyserował m.in. Straszny dwór, Fausta, Aidę, Toskę. Wykładał też w lwow. konserwatorium; uczniami jego byli m.in, Wiktoria Kotulakówna-Calma, Aleksander Kowalski, Lesław Finze. W 1936 występował w filmie pol. Ame­rykańska awantura. W końcu lipca 1939 został dyr. artyst. warsz. T. Wielkiego, ale z powodu wybuchu II wojny świat. stanowiska tego nie objął. W 1939-44 mieszkał w Warszawie kształcąc młodych śpiewaków, m.in. Jadwigę Lachetównę, Franciszka Arno. Po powstaniu warsz. zamieszkał w Krakowie; reżyserował tu Halkę wystawioną 25 XII 1944 w T. Powszechnym. Po zakończeniu wojny współdziałał w organizowaniu Opery Śląskiej i przygotował wraz z A. Doboszem premierę Halki, inaugurującej działalność tej sceny (14 VI 1945 w T. im. Wyspiańskiego w Katowicach); D. śpiewał w tym przedstawieniu partię Dziemby – był to jego pierwszy od wielu lat i ostatni zarazem wy­stęp na scenie. Objął w sez. 1945/46 dyrekcję Opery Śląskiej, gdzie wystawiono w jego reżyserii Toskę, Rycerskość wieśniaczą i Pajace. Równocześnie był prof. i zajmował stanowisko dziekana wydziału wokalnego PWSM w Katowicach. Zmarł na serce podczas zajęć ze studentami.
Był jednym z najsławniejszych śpiewaków pol., odno­szącym sukcesy na wszystkich scenach zagranicznych; „jeden z najlepszych basso cantate stawiany na równi ze słynnym F. Szalapinem” – pisał J. Reiss. Wyróżniał się bardzo niskim, potężnym, pięknie brzmiącym gło­sem i talentem aktorskim. O jego występach w 1909 pisano w prasie: „był zjawiskiem rzadkim, fenomenal­nym. Głos o olbrzymiej skali, którego spiżowa potęga współzawodniczyła z niezrównaną głębią i aksamitnością brzmienia, doskonała spoistość rejestrów, świetna szkoła, niezwykła łatwość potęgowania siły dźwięku, subtelność i wyrazistość dynamiki – oto w krótkim zarysie najbardziej wprost zdumiewające jego zalety”. Jego najsłynniejsze partie: Mefisto (Faust), Mefistofeles (Mefistofeles), Borys Godunow (Borys Go­dunow), Kecal (Sprzedana narzeczona), Młynarz (Ru­sałka), Filip (Don Carlos), Mathieu (Andrea Chenier), Gaspard (Wolny strzelec), Król Dodon (Złoty kogucik), Giacomo (Fra Diavolo), Leporello (Don Juan), Hrabia Almaviva i Figaro (Wesele Figara), Lescaut (Manon J. Masseneta), Don Basilio (Cyrulik sewilski), Sparafucile (Rigoletto), Król i Herold (Lohengrin), Wotan (Pierścień Nibelungów). W Polsce szczególnie ceniony był w partiach: Stolnika (Halka), Chorążego (Hrabina), Zbigniewa (Straszny dwór), Serwacego (Verbum nobile), Widma Pana (Widma), Wojewody (Mazepa). Śpiewał w językach: włos., niem., ang., franc, i rosyjskim.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973


Źródła:
1)

śpiewak, reżyser;

Był synem Jakuba Brochwicz-Wiktora, właś­ciciela ziemskiego i Wincenty Jasińskiej, mężem naj­pierw Angeli Aranda-Arelano, śpiewaczki meksykań­skiej (występowała w 1900 i 1901 gościnnie w T. Wiel­kim w Warszawie w partii Amneris – Aida), a następ­nie Małgorzaty Vignon, tancerki franc. (ślub w grudniu 1928 w Nowym Jorku), ojcem śpiewaczek: Ewy D., Olgi D. i Mary Didur-Załuskiej. W 1876 został adop­towany przez nauczyciela Antoniego Didura. Po ukoń­czeniu szkoły ludowej, wstąpił do seminarium nauczy­cielskiego we Lwowie. Od 1892 uczył się tu śpiewu solowego u W. Wysockiego, a następnie w Mediolanie u znanego tenora F. Emericha. Debiutował w 1894 w małym miasteczku Pinerollo koło Turynu (wg części oprac. w Rio de Janeiro), a później śpiewał m.in. w Treviglio i Padwie. Już po pierwszych występach w operach Siła przeznaczenia i Gomez zaangażowany został na sez. 1894/95 do Aleksandrii i Kairu jako drugi bas; wyróżnił się tam szczególnie w partii Marcelego (Hugonoci). Po powrocie do Mediolanu odniósł duży sukces śpiewając w IX Symfonii L. van Beethovena, a zyskawszy uznanie A. Toscaniniego został zaangażo­wany na cztery sez. (1895-99) do Teatro alla Scala. Z zespołem La Scali wyjeżdżał w miesiącach letnich na występy gościnne do Rio de Janeiro i Buenos Aires. W 1898-99 śpiewał w T. Vittorio Emanuele w Messynie. Od 1 X 1899 występował na scenie warsz. T. Wielkiego i zaangażowany pozostał tu do 20 IV 1903. W 1903-06 śpiewał znów w mediolańskiej La Scali, a także do­rywczo w tym czasie na scenach Petersburga, Moskwy, Barcelony, Madrytu, Buenos Aires (okresowo w 1905-1908 w T. Colon), Londynu (jesienią 1905 w Covent Garden), Rzymu i in. miast włos. (Palermo, Bolonia). W sez. 1907/08 śpiewał w Nowym Jorku w Manhattan Opera, a latem 1908 gościnnie w Budapeszcie. 14 XI 1908 debiutował w zespole Metropolitan Opera House w Nowym Jorku w słynnej swej partii Mefista (Faust), a 16 XI tego roku już na scenie Metropolitan w partii Ramfisa (Aida). Odtąd przez dwadzieścia cztery kolejne sez., aż do końca sez. 1932/33 pozostawał w zespole Metropolitan. Tu odnosił swoje największe sukcesy. Wystąpił w tym czasie ok. dziewięciuset razy śpiewając pięćdziesiąt cztery partie (m.in. w wielu światowych i amerykańskich premierach) oraz śpiewał na licznych koncertach. Wyjeżdżał na występy gościnne, bardzo często do Ameryki Południowej (przez szesnaś­cie sez.; m.in.w 1910 w Buenos Aires), a także, m.in. w 1909, do Paryża, Genui, Petersburga, Moskwy, Kijowa, Odessy, Charkowa, Wiednia; odwiedzał też Londyn, Madryt, Barcelonę. W Ameryce Północnej występował m.in. w Chicago, Atlancie, Montrealu, koncertował w ośrodkach polonijnych (m.in. w 1921). Często przyjeżdżał na gościnne występy do Polski. W Warszawie w T. Wielkim śpiewał m.in. w: 1906 (grudzień), 1909 (październik), 1912 (październik), 1914, i 1922 (czerwiec, październik), 1923 (czerwiec, lipiec), 1924, 1926 (czerwiec), 1927 (lipiec), 1931 (maj), 1934 (kwiecień); w Krakowie m.in. w: 1903 (czerwiec-sier­pień), 1907, 1908, 1909, 1911 (lipiec, sierpień), 1914, 1920 (lipiec, sierpień), 1923 (sierpień), 1924 (lipiec, sierpień), 1926 (lipiec), 1927 (lipiec), 1930 (sierpień), 1933 (grudzień), 1934 (kwiecień); we Lwowie m.in. w: 1908 (marzec, kwiecień, październik), 1910 (paździer­nik), 1926 (czerwiec); w Poznaniu m.in. w: 1924 (grudzień) i 1926. W Polsce występował także na wielu koncertach. W 1932 opuścił scenę nowojorskiej Metro­politan Opera House; w sez. 1932/33 śpiewał jeszcze gościnnie na koncertach Metropolitan (ostatni raz 26 II 1933). Wycofał się w tym czasie z kariery śpie­waczej.
Po powrocie do kraju osiadł we Lwowie, gdzie objął kierownictwo artyst. opery lwow. i w 1938 reżyserował m.in. Straszny dwór, Fausta, Aidę, Toskę. Wykładał też w lwow. konserwatorium; uczniami jego byli m.in, Wiktoria Kotulakówna-Calma, Aleksander Kowalski, Lesław Finze. W 1936 występował w filmie pol. Ame­rykańska awantura. W końcu lipca 1939 został dyr. artyst. warsz. T. Wielkiego, ale z powodu wybuchu II wojny świat. stanowiska tego nie objął. W 1939-44 mieszkał w Warszawie kształcąc młodych śpiewaków, m.in. Jadwigę Lachetównę, Franciszka Arno. Po powstaniu warsz. zamieszkał w Krakowie; reżyserował tu Halkę wystawioną 25 XII 1944 w T. Powszechnym. Po zakończeniu wojny współdziałał w organizowaniu Opery Śląskiej i przygotował wraz z A. Doboszem premierę Halki, inaugurującej działalność tej sceny (14 VI 1945 w T. im. Wyspiańskiego w Katowicach); D. śpiewał w tym przedstawieniu partię Dziemby – był to jego pierwszy od wielu lat i ostatni zarazem wy­stęp na scenie. Objął w sez. 1945/46 dyrekcję Opery Śląskiej, gdzie wystawiono w jego reżyserii Toskę, Rycerskość wieśniaczą i Pajace. Równocześnie był prof. i zajmował stanowisko dziekana wydziału wokalnego PWSM w Katowicach. Zmarł na serce podczas zajęć ze studentami.
Był jednym z najsławniejszych śpiewaków pol., odno­szącym sukcesy na wszystkich scenach zagranicznych; „jeden z najlepszych basso cantate stawiany na równi ze słynnym F. Szalapinem” – pisał J. Reiss. Wyróżniał się bardzo niskim, potężnym, pięknie brzmiącym gło­sem i talentem aktorskim. O jego występach w 1909 pisano w prasie: „był zjawiskiem rzadkim, fenomenal­nym. Głos o olbrzymiej skali, którego spiżowa potęga współzawodniczyła z niezrównaną głębią i aksamitnością brzmienia, doskonała spoistość rejestrów, świetna szkoła, niezwykła łatwość potęgowania siły dźwięku, subtelność i wyrazistość dynamiki – oto w krótkim zarysie najbardziej wprost zdumiewające jego zalety”. Jego najsłynniejsze partie: Mefisto (Faust), Mefistofeles (Mefistofeles), Borys Godunow (Borys Go­dunow), Kecal (Sprzedana narzeczona), Młynarz (Ru­sałka), Filip (Don Carlos), Mathieu (Andrea Chenier), Gaspard (Wolny strzelec), Król Dodon (Złoty kogucik), Giacomo (Fra Diavolo), Leporello (Don Juan), Hrabia Almaviva i Figaro (Wesele Figara), Lescaut (Manon J. Masseneta), Don Basilio (Cyrulik sewilski), Sparafucile (Rigoletto), Król i Herold (Lohengrin), Wotan (Pierścień Nibelungów). W Polsce szczególnie ceniony był w partiach: Stolnika (Halka), Chorążego (Hrabina), Zbigniewa (Straszny dwór), Serwacego (Verbum nobile), Widma Pana (Widma), Wojewody (Mazepa). Śpiewał w językach: włos., niem., ang., franc, i rosyjskim.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *