Żmijewska Jadwiga

Żmijewska Jadwiga
Data urodzenia:
1888-10-27 Mojówka na Podolu
Data śmierci:
1980-04-27 Kraków

aktorka;

Właściwie Jadwiga Ludwika Żmijewska 1° v. Pietkiewicz, 2° v. Szymańska. Była córką Stanisława Ż., inżyniera che­mika, i Marii z Falcmanów (akt zgonu Ż. podaje nazwisko matki Morawska), żoną Eustachego Pietkiewicza (ślub ok. 1909) a nast. (od stycznia 1922) Alfreda Szymańskiego. Nazwiska Żmijewska używała po II wojnie światowej. Po ukończeniu pensji w Kijowie, w sez. 1907/08 wy­stępowała w amat. przedstawieniach Tow. Miłośni­ków Sztuki reżyserowanych przez A. Siemaszkę (uważała się za jego uczennicę). Grała tam min, „rewelacyjnie” Melę (Przyjaciel bezinteresowny) i Marysię (Wesele). Debiutowała 27 V 1908 rolą Julii (Z dobrego serca) w krak. T. Miejskim. Z zespołem tego teatru występowała w czerwcu t.r. w Sosnow­cu, Piotrkowie i Kaliszu, grała Hankę (Moralność pani Dulskiej) i Julkę (Zażarty automobilista). Zaan­gażowana przez A. Zelwerowicza do T. Polskiego w Łodzi brała udział w inaug. jego dyrekcję prem. Wesela (17 IX 1908); w roli Panny Młodej ujawniła „niezwykłe uzdolnienia, szczerość i bardzo inteli­gentne rozumienie postaci” (S. Łapiński). W zespole T. Polskiego pracowała do 1911; brała także udział w jego występach gościnnych w Kaliszu, Peters­burgu, Łowiczu i Piotrkowie oraz w sali Filharmonii w Warszawie (1909). W 1912 w kwietniu zagrała Maryjkę w Sobótkach w łódz. T. Popularnym, a w czerwcu występowała w T. Polskim pod dyr. B. Oranowskiego w Wilnie. W sez. 1912/13 grała w zespole T. Małego w Warszawie, a 1913/14 w T. Wielkim na Pohulance w Wilnie. W 1914 zna­lazła się w Kijowie; występowała w T. Polskim w sez. 1914/15 oraz kilkakrotnie na jesieni 1915 i w 1917; podczas I wojny świat. zajmowała się opieką nad bezdomnymi dziećmi i pracowała jako sanita­riuszka. Być może występowała też w kijowskim zespole J. Osterwy, ale wiadomości tej nie udało się potwierdzić. W styczniu 1919 jako „artystka tea­tru kijowskiego” wystąpiła w T. Praskim w Warsza­wie w roli Jewdochy (Sędziowie). W sez. 1919/20 i 1920/21 była aktorką T. Miejskiego we Lwowie. W sez. letnim 1921 występowała z zespołem ob­jazdowym K. Adwentowicza w miastach Małopol­ski, po czym przeniosła się do Krakowa i w sez. 1921/22-1924/25 należała do zespołu T. im. Sło­wackiego. W sez. 1925/26 występowała w T. Miej­skim w Łodzi, 1926/27 w T. Małym w Warszawie, 1927/28 w T. Miejskich we Lwowie; w sez. 1929/30-1931/32 ponownie w T. im. Słowackiego w Kra­kowie, a w 1932/33 w wil. T. Miejskich. W 1933 po raz trzeci zaangażowała się do T. Miejskich w Łodzi, a po dwóch sez. wróciła znów do Wilna (1935-37). Rozpoczęła wtedy pracę pedag. w studio dram. M. Szpakiewicza, a także występy w radiu. Od 1937 była aktorką T. Miejskich we Lwowie; po wybuchu II wojny świat. należała do 1941 do zespołu Polskiego T. Dramatycznego. Po wkrocze­niu Niemców do Lwowa została karmicielką wszy w Instytucie Przeciwtyfusowym. W sez. 1944/45 występowała znowu w Polskim T. Dramatycznym i wykładała w studio dramatycznym. W 1945 wraz z zespołem t. lwow. repatriowana do Katowic, wy­stępowała w T. Miejskim w sez. 1945/46, nast. zaangażowała się do T. Dramatycznych w Kra­kowie. Była równocześnie wykładowcą w Szkole Dram., w której uczyła wymowy w 1946-50. W ze­spole t. krak (a po ich podziale w 1954 w Starym T.) występowała jeszcze w sez. 1969/70, chociaż w 1968, mając osiemdziesiąt lat, przeszła na eme­ryturę.
Była aktorką charakterystyczną o dużych możliwo­ściach dramatycznych. Miała „szlachetny wdzięk w traktowaniu gestu i słowa”, „głos dźwięczny i głęboki, przejmujące spojrzenie siwych oczu” (T. Kudliński), plastyczną, wyrazistą dykcję. Lu­biła i umiała się charakteryzować, kiedy było trzeba nie bała się pobrzydzić lub postarzeć. Budowała role ostro i precyzyjnie, przemyślane w szczegółach i inteligentnie przeprowadzone. W latach między­wojennych grała często postacie dram. i tragiczne z wielkiego repertuaru takie, jak: Szimena (Cyd, 1923 i 1931), Żona (Nie-Boska komedia, 1925), Wolumnia (Koriolan, 1930), Klitajmnestra (Ifigenia w Aulidzie, 1932), Jokasta (Król Edyp, 1935), Lady Makbet (Makbet, 1936); w sztukach S. Wyspiańskiego m.in.: Młodą w Klątwie i Jewdochę w Sę­dziach powtarzane na kilku scenach oraz Muzę w Wyzwoleniu (1927); a także Hankę w Południ­cy (1920) i tyt. w Salome O. Wilde’a i Elektrze F. Płażka (1921). W ocenach tych ról używano czasem słowa patos w obu znaczeniach: pozytyw­nym (Klitajmnestra, Jokasta) i pejoratywnym (Mło­da, Salome). W 1. dwudziestych występowała w sztukach awangardowych, grała np.: Ewę (Ulica dziwna, 1921), Alicję of Nevermore (Kurka wodna, 1922); dublowała też S. Wysocką w Hance (Lamp­ka oliwna, 1924). Z dużym powodzeniem grywała role dramatyczno-psychologiczne takie, jak: pełna siły Laura (Ojciec z K. Adwentowiczem, 1921), Nastazja (Idiota, 1924), Tatiana (Mieszczanie, 1925) i „doskonała”, zagrana „z łagodnością i prostotą” Pani Tabret (Święty płomień, 1930) oraz role w komediach psychologiczno-obyczajowych i salonowych: tyt. w Pierwszej pani Frazer (1930) i Mademoiselle (1933), George Sand (Lato w Nohant, 1938), natomiast w komediach błahych nie czuła się dobrze (Pani Harrington w Roxy, Tola w Po prostu truteń, Pani Róża w Maman do wzięcia). Znana z prostolinijności i rzetelności, była wierna cenionym przez siebie dyrektorom (najdłużej, „w kilku nawrotach” pracowała z T. Trzcińskim), ale łatwo popadała w konflikty, co było przyczyną częstych zmian teatrów. W 1. powojennych była jedną z najbardziej cenionych, choć niezbyt często obsadzanych, aktorek krak. starszego pokolenia. Grywała role współczesnych matek np. Dom pod Oświęcimiem, 1948, Wczoraj i przedwczoraj, 1951; jako Dulska (Moralność pani Dulskiej, 1949) „po­kazała nie tyle charakter impetyczny i nieznośny, co pełną grozy łagodność” (S. Otwinowski), Bernardzie Alba (Dom Bernardy Alba, 1956)przydała cech ludzkich, wybierając postać opętanej fatali­zmem matki,” a nie „potwora tyranizującego pod­legły mu świat” (M. Bieszczadowski); do ważniej­szych ról tego okresu należą też: Panna Bejart (Improwizacja w Wersalu) i Filaminta (Uczone bia­łogłowy, 1950), Miełanija (Jegor Bułyczow i inni, 1953) i Matka Magdalena (Port Royal, 1957).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994


Źródła:
1)

aktorka;

Właściwie Jadwiga Ludwika Żmijewska 1° v. Pietkiewicz, 2° v. Szymańska. Była córką Stanisława Ż., inżyniera che­mika, i Marii z Falcmanów (akt zgonu Ż. podaje nazwisko matki Morawska), żoną Eustachego Pietkiewicza (ślub ok. 1909) a nast. (od stycznia 1922) Alfreda Szymańskiego. Nazwiska Żmijewska używała po II wojnie światowej. Po ukończeniu pensji w Kijowie, w sez. 1907/08 wy­stępowała w amat. przedstawieniach Tow. Miłośni­ków Sztuki reżyserowanych przez A. Siemaszkę (uważała się za jego uczennicę). Grała tam min, „rewelacyjnie” Melę (Przyjaciel bezinteresowny) i Marysię (Wesele). Debiutowała 27 V 1908 rolą Julii (Z dobrego serca) w krak. T. Miejskim. Z zespołem tego teatru występowała w czerwcu t.r. w Sosnow­cu, Piotrkowie i Kaliszu, grała Hankę (Moralność pani Dulskiej) i Julkę (Zażarty automobilista). Zaan­gażowana przez A. Zelwerowicza do T. Polskiego w Łodzi brała udział w inaug. jego dyrekcję prem. Wesela (17 IX 1908); w roli Panny Młodej ujawniła „niezwykłe uzdolnienia, szczerość i bardzo inteli­gentne rozumienie postaci” (S. Łapiński). W zespole T. Polskiego pracowała do 1911; brała także udział w jego występach gościnnych w Kaliszu, Peters­burgu, Łowiczu i Piotrkowie oraz w sali Filharmonii w Warszawie (1909). W 1912 w kwietniu zagrała Maryjkę w Sobótkach w łódz. T. Popularnym, a w czerwcu występowała w T. Polskim pod dyr. B. Oranowskiego w Wilnie. W sez. 1912/13 grała w zespole T. Małego w Warszawie, a 1913/14 w T. Wielkim na Pohulance w Wilnie. W 1914 zna­lazła się w Kijowie; występowała w T. Polskim w sez. 1914/15 oraz kilkakrotnie na jesieni 1915 i w 1917; podczas I wojny świat. zajmowała się opieką nad bezdomnymi dziećmi i pracowała jako sanita­riuszka. Być może występowała też w kijowskim zespole J. Osterwy, ale wiadomości tej nie udało się potwierdzić. W styczniu 1919 jako „artystka tea­tru kijowskiego” wystąpiła w T. Praskim w Warsza­wie w roli Jewdochy (Sędziowie). W sez. 1919/20 i 1920/21 była aktorką T. Miejskiego we Lwowie. W sez. letnim 1921 występowała z zespołem ob­jazdowym K. Adwentowicza w miastach Małopol­ski, po czym przeniosła się do Krakowa i w sez. 1921/22-1924/25 należała do zespołu T. im. Sło­wackiego. W sez. 1925/26 występowała w T. Miej­skim w Łodzi, 1926/27 w T. Małym w Warszawie, 1927/28 w T. Miejskich we Lwowie; w sez. 1929/30-1931/32 ponownie w T. im. Słowackiego w Kra­kowie, a w 1932/33 w wil. T. Miejskich. W 1933 po raz trzeci zaangażowała się do T. Miejskich w Łodzi, a po dwóch sez. wróciła znów do Wilna (1935-37). Rozpoczęła wtedy pracę pedag. w studio dram. M. Szpakiewicza, a także występy w radiu. Od 1937 była aktorką T. Miejskich we Lwowie; po wybuchu II wojny świat. należała do 1941 do zespołu Polskiego T. Dramatycznego. Po wkrocze­niu Niemców do Lwowa została karmicielką wszy w Instytucie Przeciwtyfusowym. W sez. 1944/45 występowała znowu w Polskim T. Dramatycznym i wykładała w studio dramatycznym. W 1945 wraz z zespołem t. lwow. repatriowana do Katowic, wy­stępowała w T. Miejskim w sez. 1945/46, nast. zaangażowała się do T. Dramatycznych w Kra­kowie. Była równocześnie wykładowcą w Szkole Dram., w której uczyła wymowy w 1946-50. W ze­spole t. krak (a po ich podziale w 1954 w Starym T.) występowała jeszcze w sez. 1969/70, chociaż w 1968, mając osiemdziesiąt lat, przeszła na eme­ryturę.
Była aktorką charakterystyczną o dużych możliwo­ściach dramatycznych. Miała „szlachetny wdzięk w traktowaniu gestu i słowa”, „głos dźwięczny i głęboki, przejmujące spojrzenie siwych oczu” (T. Kudliński), plastyczną, wyrazistą dykcję. Lu­biła i umiała się charakteryzować, kiedy było trzeba nie bała się pobrzydzić lub postarzeć. Budowała role ostro i precyzyjnie, przemyślane w szczegółach i inteligentnie przeprowadzone. W latach między­wojennych grała często postacie dram. i tragiczne z wielkiego repertuaru takie, jak: Szimena (Cyd, 1923 i 1931), Żona (Nie-Boska komedia, 1925), Wolumnia (Koriolan, 1930), Klitajmnestra (Ifigenia w Aulidzie, 1932), Jokasta (Król Edyp, 1935), Lady Makbet (Makbet, 1936); w sztukach S. Wyspiańskiego m.in.: Młodą w Klątwie i Jewdochę w Sę­dziach powtarzane na kilku scenach oraz Muzę w Wyzwoleniu (1927); a także Hankę w Południ­cy (1920) i tyt. w Salome O. Wilde’a i Elektrze F. Płażka (1921). W ocenach tych ról używano czasem słowa patos w obu znaczeniach: pozytyw­nym (Klitajmnestra, Jokasta) i pejoratywnym (Mło­da, Salome). W 1. dwudziestych występowała w sztukach awangardowych, grała np.: Ewę (Ulica dziwna, 1921), Alicję of Nevermore (Kurka wodna, 1922); dublowała też S. Wysocką w Hance (Lamp­ka oliwna, 1924). Z dużym powodzeniem grywała role dramatyczno-psychologiczne takie, jak: pełna siły Laura (Ojciec z K. Adwentowiczem, 1921), Nastazja (Idiota, 1924), Tatiana (Mieszczanie, 1925) i „doskonała”, zagrana „z łagodnością i prostotą” Pani Tabret (Święty płomień, 1930) oraz role w komediach psychologiczno-obyczajowych i salonowych: tyt. w Pierwszej pani Frazer (1930) i Mademoiselle (1933), George Sand (Lato w Nohant, 1938), natomiast w komediach błahych nie czuła się dobrze (Pani Harrington w Roxy, Tola w Po prostu truteń, Pani Róża w Maman do wzięcia). Znana z prostolinijności i rzetelności, była wierna cenionym przez siebie dyrektorom (najdłużej, „w kilku nawrotach” pracowała z T. Trzcińskim), ale łatwo popadała w konflikty, co było przyczyną częstych zmian teatrów. W 1. powojennych była jedną z najbardziej cenionych, choć niezbyt często obsadzanych, aktorek krak. starszego pokolenia. Grywała role współczesnych matek np. Dom pod Oświęcimiem, 1948, Wczoraj i przedwczoraj, 1951; jako Dulska (Moralność pani Dulskiej, 1949) „po­kazała nie tyle charakter impetyczny i nieznośny, co pełną grozy łagodność” (S. Otwinowski), Bernardzie Alba (Dom Bernardy Alba, 1956)przydała cech ludzkich, wybierając postać opętanej fatali­zmem matki,” a nie „potwora tyranizującego pod­legły mu świat” (M. Bieszczadowski); do ważniej­szych ról tego okresu należą też: Panna Bejart (Improwizacja w Wersalu) i Filaminta (Uczone bia­łogłowy, 1950), Miełanija (Jegor Bułyczow i inni, 1953) i Matka Magdalena (Port Royal, 1957).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *