aktorka, śpiewaczka;

Właściwie Teodora Beata Oleksa, zamężna Raabe. Była córką rolnika Józefa Oleksego i Aleksandry z Mankiewiczów; żoną adwokata i przemysłowca, właściciela fabryki drewna w Białej Podlaskiej, Jana Tadeusza Raabego (ślub 21 XII 1935 w Warszawie). Ukończyła szkołę powszechną we wsi Bronowo, kilka niższych klas w gimn. w Łomży, a po przeprowadzce w 1915 do Warszawy gimn. ośmioklasowe. Uczyła się też w Konserwatorium Muz., w którym klasę fortepianu ukończyła w 1921. Jednocześnie kształciła głos na lekcjach u swojej ciotki J. Mechówny i za jej zgodą w grudniu 1918 wystąpiła kilka razy w Krakowie jako Bronia w Hrabinie. Jako pseud. sceniczny przyjęła nazwisko panieńskie swej matki. Po przesłuchaniu przed E. Młynarskim, debiutowała 21 IV 1922 w warsz. T. Wielkim w partii Aliny (Goplana); w recenzjach chwalono jej ładny śpiew wytknięto brak ,,większych walorów aktorskich„. Na sez. 1922/23 została zaangażowana do zespołu Opery Warsz. i do końca 1923/24 śpiewała takie sopranowe partie liryczne, jak: Siebel (Faust, 1922; ,,głos jeszcze nieduży, ale bardzo ładny, poprawna technika” pisał – (F. Szopskì), Bronia (Hrabina), Zuzia (Verbum nobile), Pastuszek (Tannhäuser), Zelma (Casanova), Micaela (Carmen), Małgosia (Jaś i Małgosia). Od września 1924 do jesieni 1927 była na studiach wokalnych w Mediolanie. Po powrocie kontynuowała pryw. lekcje u J. Korolewicz-Waydowej i u Z. Kryńskiej. Śpiewała na koncertach m.in. w Dolinie Szwajcarskiej. W sez. 1928/29-1930/31 ponownie należała do zespołu Opery Warsz. i występowała m.in. jako: Zofia (Halka; w 1930 wzięła udział w nagraniu na płyty arii z tej opery), ponownie Alina (Goplana), Barbarina (Wesele Figara), Karolka (Jenufa, wg Szopskiego ,,zasłużyła na zupełne uznanie”), Panna Młoda (opera-balet Boruta), Estera (Zamarle oczy) oraz np. Diana, a także Venus i Kupidyn w Orfeuszu w piekle czy Ciboletta w Nocy w Wenecji, a jej temperament scen sprawił, że zaczęła odnosić sukcesy w operetkach. W sez. 1931/32 śpiewała jeszcze w operze Flore w Traviacie, ale od 31 XII 1931 występowała już też w T. Nowości jako Franzi (Czar walca) i rola ta została oceniona entuzjastycznie. ,,Królowa wieczoru”, ,,prawdziwa rewelacja pod względem kunsztu śpiewaczego i aktorskiego równocześnie”, ,,sensacja artystyczna Warszawy” pisał J. Maklakiewicz; ,,Zdobyła szturmem serca publiczności i musiała wszystkie numery bisować”, ,,to sui generis rewelacja, ujmujący wdzięk, humor, temperament, ładny śpiew i gra z umiarem artystycznym” dodawał T. Kończyc. Z zespołem warsz. operetki w styczniu i lutym 1932 brała udział w występach w wielu miastach: w Wilnie, Białymstoku, Piotrkowie, Tomaszowie, Kaliszu, Łodzi Radomiu, Kielcach, Sosnowcu, Cieszynie, Bielsku, Zakopanem, Krynicy, Krakowie, Tarnowie, Przemyślu, Lwowie, Drohobyczu, Borysławiu, Łucku, Równem, Lublinie. Od marca 1932 i w sez. 1932/33 występowała w rewiach w t. Morskie Oko; w rewii Listek figowy (prem. 16 IV 1932) zaśpiewała piosenkę Ja jestem tuman, która stała się przebojem; zdobyła wtedy popularność i zwróciła na siebie uwagę filmowców. Podobała się też w tyt. chłopięcej roli w operetce Boccaccio w reż. L. Schillera (1933). Szybko stała się ulubienicą Warszawy, gwiazdą t. muzycznych. Od 1932 do wybuchu II wojny świat. śpiewała na wielu warsz. scenach. Po Morskim Oku występowała w t. Rex (wrzesień-listopad 1933), w Wielkiej Operetce (grudzień 1933-kwiecień 1934; m.in. jako Madeleine w Balu w Savoyu oraz jako Józefa w Pod Białym Koniem), w Cyganerii, Wielkiej Rewii (czerwiec 1934, luty 1935), Starej Bandzie (kwiecień 1935), Hollywood (październik-listopad 1935), znów w Wielkiej Rewii od 25 II 1936 w roli Anny w komedii muz. Całus i nic więcej, potem w 1937 wiosną i jesienią, a od 31 XII t.r. ponownie jako pełna uroku Franzi w operetce Czar walca (wg Boya ,,była jak stworzona do roli ,,wiedeńskiej” <Maedel>, miała jej werwę, humor i łatwy sentymencik”). W sez. 1938/39 występowała nadal w Wielkiej Rewii. W marcu 1935 wzięła udział w słynnym widowisku operetkowym Gwiazdy areny w Cyrku Staniewskich przy Ordynackiej, a 9 II 1939 w jubileuszu 30-lecia pracy L. Messal. Lata 30. to również okres jej największych sukcesów w filmowych komediach muzycznych: 10% dla mnie (1933), Parada rezerwistów (1934), Co mój mąż robi w nocy (1934), Śluby ułańskie (1934), Manewry miłosne (1935), Pani minister tańczy (1937); wylansowała w nich m.in. takie szlagiery, jak: Odrobinę szczęścia w miłości, czy Jak za dawnych lat.  W1933 koncertowała w Pradze, w maju 1935 miała recitale pol. piosenek w t. Wintergarten w Berlinie (przed występami Baletu Pol. Parnella); odniosła wtedy sukces, i w 1938 (sierpień-wrzesień) znowu odbyła turę, cieszących się powodzeniem występów w Niemczech (Wintergarten w Berlinie, Hansa Theater w Hamburgu), a także w Austrii i Czechosłowacji. Od 1928 śpiewała często w Pol. Radiu. Dużo nagrywała dla pol. wytwórni fonograficznych Columbia, Odeon i Syrena Record, a także dla niem. Decca oraz czeskiej Esta. Gościnnie występowała poza Warszawą m.in. w Wilnie (maj 1934, czerwiec i sierpień 1937), Łodzi (T. Letni Bagatela, 1936; T. Polski, 1937), Krakowie (T. Rewia-Bagatela, sez. 1936/37), Katowicach (marzec 1938). Na otwarcie sez. 1939/40 w T. Miejskim w Łodzi miała wystąpić 5 IX 1939 w prem. Króla włóczęgów. We wrześniu 1939, przy nielegalnym przekraczaniu gra-nicy pol.-radz., została wraz z mężem aresztowana przez NKWD; zwolniono ją po kilku dniach i pozwolono na pobyt w Białymstoku (męża wywieziono do Kazachstanu). W sez. 1939/40 występowała w rewiowym T. Miniatury pod kier. K. Krukowskiego w Białymstoku a także na koncertach w objazdach w wielu miastach zachodniej Białorusi. W sez. 1940/41 weszła w skład zespołu Państw. Polskiego Teatru BSRR pod kier. A. Węgierki w Białymstoku, gdzie 27 II 1941 pierwszy raz zagrała dram. rolę Zuzanny w Weselu Figara Beaumarchais’ go. Z teatrem tym występowała w Brześciu nad Bugiem, Mińsku do czerwca 1941, tj. do wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej. Jak sama napisała w życiorysie, jej występy sceniczne i estradowe znalazły uznanie w resorcie kultury ZSRR, gdyż została przez przybyłą z Moskwy komisję Min. Kultury zakwalifikowana (obok Wegierki i J. Woszczerowicza) do najwyższej kategorii (tzw. ,,nad-kategorii”) i zaproszona do Moskwy ,,na prowadzące role operetkowe i komediowe”. Wyznaczono ją również na dekadę ogólnozwiązkową 1941 roku do Moskwy jako ,,przedstawicielkę republiki Białoruskiej w dziedzinie pieśniarstwa”. W sierpniu 1941 udało jej się wrócić do Warszawy. Odtąd występowała jako pieśniarka w wielu kawiarniach: ,,U Aktorek”, w ,,Yacht Klubie”, ,,U Lourse’a”, w ,,Mon Café”,  ,,Albatrosie”, ,,Ziemiańskiej”, w kawiarni  ,,Cyganeria ” w Józefowie k. Warszawy; śpiewała również na tajnych koncertach, których dochód przeznaczony był m.in. na pomoc artystom w warsz. getcie. Kilkakrotnie w 1942-44 brała udział w imprezach jawnych: w t. rewiowych Kometa i Melodia, w t. Nowości w jubileuszu K. Hanusza, w kabarecie Momus przy Marszałkowskiej 145.  Powstanie warsz. przeżyła na Mokotowie, potem znalazła się w Milanówku, zimą 1945/46 mieszkała w Radomiu, a do stolicy ostatecznie wróciła w 1946. W 1945 przez Komisję ZASP-u została zweryfikowana ,,bez zarzutu”. Zaraz po zakończeniu wojny rozpoczęła występy i w 1945-50 na terenie całego kraju dała ok. 400. własnych wieczorów pieśniarskich; akompaniatorami byli najczęściej Z. Kryńska i W. Elektorowicz, kompozytor wielu jej piosenek. W 1946 śpiewała w programach rewiowych kabaretu pn. Klub Satyryków ,,Kukułka”, w warsz. kawiarniach ,,Szwajcarska” i ,,Reduta”; w Warszawie też m.in 5 Ill 1947 w sali Romy (z A. Żabczyńskim i potem z nim objazd po kraju) i 10 III 1948 w sali YMCA, a po 1949 na imprezach organizowanych przez Stołeczny Wydz. Kultury i ARTOS. Od 1 VI 1951 do 1956 należała do zespołu T. Nowego w Warszawie (od 1955 Operetka). Występowała w komediach muz. i w operetkach, m.in jako Pepita (Swobodny wiatr, 1951), Nina (Konkurenci, 1952), Rozyna (Cyrulik sewilski z muzyką Cz. Aniołkiewicza i S. Dzięgielewskiego, 1953), Maria Tschöll (Domek trzech dziewcząt, 1954), Ciboletta (Noc w Wenecji, 1955). Jesienią 1956 zwolniona z Operetki, nie była odtąd związana z żadnym teatrem. Nadal występowała na licznych koncertach. W 1956, wspólnie z L. Sempolińskim i M. Foggiem, towarzyszyła słynnej szwedzkiej tancerce na lodzie Mai Britt, w jej występach po Polsce (data ponad 100 koncertów). W 1958 i 1961 w Londynie, a w 1971 w Paryżu brała udział w imprezach polonijnych i w radiowych programach muzycznych. Powstał telew. film dokumentalny pt. Tola Mankiewiczówna Życie i legenda. W latach 30. XX w. była jedną z najbardziej ulubionych popularnych aktorek i pieśniarek rewiowych, filmowych; najczęstszym jej partnerem-amantem byt wtedy A. Żabczyński. Czarowała ujmującym wdziękiem, humorem, temperamentem, naturalnością, a także delikatną urodą, pięknym uśmiechem i elegancją. Miała ładny sopran, komediowy talent aktorski, dobrze tańczyła, była świetną wykonawczynią przebojów H. Warsa i J. Petersburskiego; prócz wymienionych, śpiewała też m.in.: Jesienne róże, W maleńkiej cichej kawiarence i walca François A. Karasińskiego. Krytycy porównywali ją często do słynnej amer. gwiazdy Jeanette Mac Donald.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 M-Ż Warszawa 2016