Cieszkowska Halina

Cieszkowska Halina
Data urodzenia:
1901-02-02 Warszawa
Data śmierci:
1968-02-11 Katowice

aktorka;

Właściwie  Helena Aniela Cieszkowska, zamężna Przyłuska. Była córką dyr. teatru Stanisława Cieszkowskiego (1865-1933) i Heleny Rodziewicz, żoną Lecha Owrona – Przyłuskiego. Po­dawany często rok: 1904, 1905 lub 1906 oraz miej­sce urodzenia La Roche sur Faron we Francji – nie są prawdziwe. Najprawdopodobniej po raz pier­wszy występowała w objeździe z zespołem K. Junoszy- Stępowskiego w maju 1918 (Płock, Kalisz, Częstochowa, Kielce, Radom). W sez. 1918/19 grała w T. Polskim w Łodzi. W Warszawie debiutowała 19 III 1919 w T. Letnim jako Marianna Gouzon (Me śmiem), 21 VI t.r. zagrała Alinę (Balladyna) w T. Praskim, a w lipcu występowała z aktorami warsz. w Płocku. W sez. 1919/20 grała w T. Miej­skim w Lublinie i T. Dramatycznym w Warszawie przy ul.Śniadeckich. W lecie 1920 objeżdżała mia­sta Kresów Wschodnich z zespołem T. Lotnego Min. Spraw Wojskowych pod kier. B. Oranowskiego; w sez. 1920/21 grała w T. Miejskim w Bydgoszczy. W 1921 w kwietniu z aktorami warsz. występowała we Włocławku i Kaliszu, w maju w warsz. kabarecie Miraż, a w lecie z zespołem akto­rów warsz. pod kier. A. de Saint-Paula objeżdżała prowincję (Radom, Ostrowiec, Kielce, Częstochowa, Włocławek). Od 28 I 1922 grała w warsz. t. Maska Julię w Ogrodzie młodości (w swoim życiorysie tę rolę podawała jako debiut). W marcu 1922 z akto­rami warsz. występowała we Włocławku, a w lecie w warsz. teatrach Stańczyk i Komedia. W sez. 1922/23 i 1923/24 grała wiele ról w warsz. T. Rozmaitości; w tym okresie występowała też go­ścinnie w teatrze w Sosnowcu (wiosna 1923) i w Objazdowym T. Premier pod kier. T. Ortyma (ko­niec grudnia 1923 i pocz. stycznia 1924). Od sierp­nia do listopada 1924, lub dłużej, grała w warsz. t. Stańczyk; we wrześniu wystąpiła też gościnnie w Grodnie i Białymstoku. Od marca 1925 do końca sezonu zagrała gościnnie dwanaście dużych ról w T. Miejskim w Toruniu. W sez. 1925/26 należała do zespołu Zjednoczonych T. Pomorskich w Byd­goszczy i Toruniu; odeszła w maju 1926 i w czerw­cu występowała w krótko działającym T. Letnim w Gdyni; 28 VIII i 5 IX 1926 grała w Kaliszu. W październiku 1926 w lwow. T. Małym „podbiła publiczność” i pozostała na sez. 1926/27 i 1927/28; z zespołem tym była też w Przemyślu (listopad 1926) i Stanisławowie (październik 1927). Na pocz. 1928 grała gościnnie w warsz. T. Sensacji. Od maja 1928 występowała w T. Nowym w Poznaniu, pocz. gościnnie, a w sez. 1928/29-1932/33 należała do czołówki zespołu; z teatrem tym była w Kaliszu (listopad 1929) i Gdańsku (luty 1931). W lecie 1930 zagrała gościnnie w T. Miejskim w Bydgosz­czy. W pierwszej poł. sez. 1933/34 występowała w T. Narodowym w Warszawie (nast. być może wróciła do Poznania), w sez. 1934/35 w T. Miej­skim w Łodzi, od marca do lipca 1935 w warsz. T. Aktora, w sez. 1935/36 w T. Nowym w Kaliszu, od pocz. 1936 znów w Warszawie w t. Wielka Rewia i w T. Malickiej (od czerwca), z którym współpracowała do 1938 lub dłużej. W lecie 1939 grała gościnnie w T. Miejskim w Bydgoszczy. Na sez. 1939/40 podpisała umowę z T. im. Wyspiań­skiego w Katowicach. Podczas okupacji niem. mie­szkała w Warszawie; recytowała w kawiarniach, grała w jawnych teatrzykach: Figaro, Maska, Nie­bieski Motyl, Komedia, Nowości. Należała do AK; po powstaniu warsz. wywieziona do obozu jeniec­kiego w Zeitheim, brała tam udział w przedstawie­niach organizowanych przez Z. Karpińskiego; po ucieczce z obozu występowała w t. żołnierskich na Zachodzie: ang. teatrze 30 Korpusu VIII Armii i T. Polowym 2 Korpusu Pol. pod kier. K. Kruko­wskiego we Włoszech, a nast. w Wielkiej Brytanii. W 1947 wróciła do Polski. W sez. 1947/48-1948/49 była aktorką T. Śląskiego w Katowicach (nast. pn. T. Śląsko-Dąbrowskie), w 1949-52 T. Narodowego w Warszawie. W 1952 występowała w Łódzkim Ludowym T. Objazdowym, od sez. 1953/54 do 1956 w T. Wybrzeże w Gdańsku. Od końca 1956 do śmierci była w zespole T. Śląskiego w Kato­wicach. W teatrze tym 30 I 1960 obchodziła jubi­leusz trzydziestopięciolecia pracy artyst. jako Pani Warren (Profesja pani Warren). Obdarzona dużym temperamentem scen., „inteligen­cją i dowcipem pokrywała niedostatki wykształce­nia, a intuicja aktorska dyktowała jej środki wyra­zu”. „Prześliczne, wielkie czarne oczy, rysy nie tyle regularne ile pełne wdzięku, czarujący uśmiech, pięk­ny, ciepły głos i wrodzona bezbłędna dykcja – oto prócz talentu, bogactwo Haliny Cieszkowskiej” pisała H. Małkowska. Była „urzekająco lekkomyśl­na, a całą duszą oddana teatrowi” (J. Wyszomirski). Od początku swej błyskotliwej, ale i burzliwej, a okresami „topionej w alkoholu” kariery, występo­wała z powodzeniem w wielu różnorodnych rolach lirycznych i charakterystycznych, tak dram., jak i komediowych. Do najbardziej znanych ról C. przed wojną należały: Aniela (Śluby panieńskie), Bronka (Edukacja Bronki), Maria (Wieczór Trzech Króli), Bella (Burmistrz ze Stylmondu), Burmistrzanka (Ptak), Berta (Ojciec), Franciszka (Pomysł panny Franciszki), Władka (Aszantka), Conchita (Kobieta i pajac), Anna (Świt, dzień i noc), Michalina (Osioł­kowi w żłoby dano), Magdalena (Strażnik cnoty), Hai-Tang (Kredowe koło), Helena (Żabusia), Luda (U mety), Doryna (Świętoszek), Stefka (Panna Ma­liczewska), Belina (Chory z urojenia), Simona (Ścieżki cnoty), Ona (Freuda teoria snów), Pani Warren (Profesja pani Warren), choć w ostatniej roli krytycy warsz., obok pochwał, zarzucali jej zbyt ostrą grę. Rzadziej występowała w rolach wiel­kiego repertuaru romantycznego i klasycznego, choć grała m.in. tyt. rolę w Lilii Wenedzie, Joannę w Nocy listopadowej, Szimenę w Cydzie. Po wojnie, w pełni dojrzała i świadoma swych środków aktor­skich, chwalona przez recenzentów i lubiana przez publiczność Śląska i Wybrzeża, grała wiele ról charakterystycznych, m.in. takie, jak: Ksenia (Jegor Bułyczow i inni), Bella (Korzenie sięgają głęboko), Janina (Komedia” A. Wydrzyńskiego), Ogudałowa (Panna bez posagu), Regina (Lisie gniazdo), Stara (Krzesła), Podstolina (Zemsta), Matylda von Zahnd (Fizycy), Klimina (Wesele), Klara Zachanassian (Wi­zyta starszej pani), Amanda (Szklana menażeria) i Babcia (W czepku urodzona) – te dwie ostatnie w przedstawieniach w jej reżyserii.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994


Źródła:
1)

aktorka;

Właściwie  Helena Aniela Cieszkowska, zamężna Przyłuska. Była córką dyr. teatru Stanisława Cieszkowskiego (1865-1933) i Heleny Rodziewicz, żoną Lecha Owrona – Przyłuskiego. Po­dawany często rok: 1904, 1905 lub 1906 oraz miej­sce urodzenia La Roche sur Faron we Francji – nie są prawdziwe. Najprawdopodobniej po raz pier­wszy występowała w objeździe z zespołem K. Junoszy- Stępowskiego w maju 1918 (Płock, Kalisz, Częstochowa, Kielce, Radom). W sez. 1918/19 grała w T. Polskim w Łodzi. W Warszawie debiutowała 19 III 1919 w T. Letnim jako Marianna Gouzon (Me śmiem), 21 VI t.r. zagrała Alinę (Balladyna) w T. Praskim, a w lipcu występowała z aktorami warsz. w Płocku. W sez. 1919/20 grała w T. Miej­skim w Lublinie i T. Dramatycznym w Warszawie przy ul.Śniadeckich. W lecie 1920 objeżdżała mia­sta Kresów Wschodnich z zespołem T. Lotnego Min. Spraw Wojskowych pod kier. B. Oranowskiego; w sez. 1920/21 grała w T. Miejskim w Bydgoszczy. W 1921 w kwietniu z aktorami warsz. występowała we Włocławku i Kaliszu, w maju w warsz. kabarecie Miraż, a w lecie z zespołem akto­rów warsz. pod kier. A. de Saint-Paula objeżdżała prowincję (Radom, Ostrowiec, Kielce, Częstochowa, Włocławek). Od 28 I 1922 grała w warsz. t. Maska Julię w Ogrodzie młodości (w swoim życiorysie tę rolę podawała jako debiut). W marcu 1922 z akto­rami warsz. występowała we Włocławku, a w lecie w warsz. teatrach Stańczyk i Komedia. W sez. 1922/23 i 1923/24 grała wiele ról w warsz. T. Rozmaitości; w tym okresie występowała też go­ścinnie w teatrze w Sosnowcu (wiosna 1923) i w Objazdowym T. Premier pod kier. T. Ortyma (ko­niec grudnia 1923 i pocz. stycznia 1924). Od sierp­nia do listopada 1924, lub dłużej, grała w warsz. t. Stańczyk; we wrześniu wystąpiła też gościnnie w Grodnie i Białymstoku. Od marca 1925 do końca sezonu zagrała gościnnie dwanaście dużych ról w T. Miejskim w Toruniu. W sez. 1925/26 należała do zespołu Zjednoczonych T. Pomorskich w Byd­goszczy i Toruniu; odeszła w maju 1926 i w czerw­cu występowała w krótko działającym T. Letnim w Gdyni; 28 VIII i 5 IX 1926 grała w Kaliszu. W październiku 1926 w lwow. T. Małym „podbiła publiczność” i pozostała na sez. 1926/27 i 1927/28; z zespołem tym była też w Przemyślu (listopad 1926) i Stanisławowie (październik 1927). Na pocz. 1928 grała gościnnie w warsz. T. Sensacji. Od maja 1928 występowała w T. Nowym w Poznaniu, pocz. gościnnie, a w sez. 1928/29-1932/33 należała do czołówki zespołu; z teatrem tym była w Kaliszu (listopad 1929) i Gdańsku (luty 1931). W lecie 1930 zagrała gościnnie w T. Miejskim w Bydgosz­czy. W pierwszej poł. sez. 1933/34 występowała w T. Narodowym w Warszawie (nast. być może wróciła do Poznania), w sez. 1934/35 w T. Miej­skim w Łodzi, od marca do lipca 1935 w warsz. T. Aktora, w sez. 1935/36 w T. Nowym w Kaliszu, od pocz. 1936 znów w Warszawie w t. Wielka Rewia i w T. Malickiej (od czerwca), z którym współpracowała do 1938 lub dłużej. W lecie 1939 grała gościnnie w T. Miejskim w Bydgoszczy. Na sez. 1939/40 podpisała umowę z T. im. Wyspiań­skiego w Katowicach. Podczas okupacji niem. mie­szkała w Warszawie; recytowała w kawiarniach, grała w jawnych teatrzykach: Figaro, Maska, Nie­bieski Motyl, Komedia, Nowości. Należała do AK; po powstaniu warsz. wywieziona do obozu jeniec­kiego w Zeitheim, brała tam udział w przedstawie­niach organizowanych przez Z. Karpińskiego; po ucieczce z obozu występowała w t. żołnierskich na Zachodzie: ang. teatrze 30 Korpusu VIII Armii i T. Polowym 2 Korpusu Pol. pod kier. K. Kruko­wskiego we Włoszech, a nast. w Wielkiej Brytanii. W 1947 wróciła do Polski. W sez. 1947/48-1948/49 była aktorką T. Śląskiego w Katowicach (nast. pn. T. Śląsko-Dąbrowskie), w 1949-52 T. Narodowego w Warszawie. W 1952 występowała w Łódzkim Ludowym T. Objazdowym, od sez. 1953/54 do 1956 w T. Wybrzeże w Gdańsku. Od końca 1956 do śmierci była w zespole T. Śląskiego w Kato­wicach. W teatrze tym 30 I 1960 obchodziła jubi­leusz trzydziestopięciolecia pracy artyst. jako Pani Warren (Profesja pani Warren). Obdarzona dużym temperamentem scen., „inteligen­cją i dowcipem pokrywała niedostatki wykształce­nia, a intuicja aktorska dyktowała jej środki wyra­zu”. „Prześliczne, wielkie czarne oczy, rysy nie tyle regularne ile pełne wdzięku, czarujący uśmiech, pięk­ny, ciepły głos i wrodzona bezbłędna dykcja – oto prócz talentu, bogactwo Haliny Cieszkowskiej” pisała H. Małkowska. Była „urzekająco lekkomyśl­na, a całą duszą oddana teatrowi” (J. Wyszomirski). Od początku swej błyskotliwej, ale i burzliwej, a okresami „topionej w alkoholu” kariery, występo­wała z powodzeniem w wielu różnorodnych rolach lirycznych i charakterystycznych, tak dram., jak i komediowych. Do najbardziej znanych ról C. przed wojną należały: Aniela (Śluby panieńskie), Bronka (Edukacja Bronki), Maria (Wieczór Trzech Króli), Bella (Burmistrz ze Stylmondu), Burmistrzanka (Ptak), Berta (Ojciec), Franciszka (Pomysł panny Franciszki), Władka (Aszantka), Conchita (Kobieta i pajac), Anna (Świt, dzień i noc), Michalina (Osioł­kowi w żłoby dano), Magdalena (Strażnik cnoty), Hai-Tang (Kredowe koło), Helena (Żabusia), Luda (U mety), Doryna (Świętoszek), Stefka (Panna Ma­liczewska), Belina (Chory z urojenia), Simona (Ścieżki cnoty), Ona (Freuda teoria snów), Pani Warren (Profesja pani Warren), choć w ostatniej roli krytycy warsz., obok pochwał, zarzucali jej zbyt ostrą grę. Rzadziej występowała w rolach wiel­kiego repertuaru romantycznego i klasycznego, choć grała m.in. tyt. rolę w Lilii Wenedzie, Joannę w Nocy listopadowej, Szimenę w Cydzie. Po wojnie, w pełni dojrzała i świadoma swych środków aktor­skich, chwalona przez recenzentów i lubiana przez publiczność Śląska i Wybrzeża, grała wiele ról charakterystycznych, m.in. takie, jak: Ksenia (Jegor Bułyczow i inni), Bella (Korzenie sięgają głęboko), Janina (Komedia” A. Wydrzyńskiego), Ogudałowa (Panna bez posagu), Regina (Lisie gniazdo), Stara (Krzesła), Podstolina (Zemsta), Matylda von Zahnd (Fizycy), Klimina (Wesele), Klara Zachanassian (Wi­zyta starszej pani), Amanda (Szklana menażeria) i Babcia (W czepku urodzona) – te dwie ostatnie w przedstawieniach w jej reżyserii.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *