Ordyńska Zofia

Ordyńska Zofia
Data urodzenia:
1882-03-14 Tarnów
Data śmierci:
1972-11-08 Warszawa

aktorka;

Właściwie Zofia Teofila Matylda Ordyńska z Pindelskich, zamężna Burzyńska. Pseud. Ordyńska, Delska. Była córką Romana Pindelskiego i Franciszki z Brylińskich, żoną rejenta Konstantego Burzyńskiego, matką literata i dziennikarza Romana Burzyń­skiego. Kształciła się w Krakowie na humanistycz­nych kursach A. Baranieckiego i w konserwatorium krak. w klasie fortepianu. W 1899 ukończyła (pod pseud. Delska) Szkołę Dram. S. Knake-Zawadzkiego. Odtąd pseud. tego używała stale na scenie do 1917. W 1900-04 w krak. T. Ludowym grała role amantek: Klementyna (Popychadło), Motruna (Cha­ta za wsią), Maryna (Argonauci), Małka (Małka Szwarcenkopf), Maria (Królowa przedmieścia). W prasie podkreślano jej „grę pełną wdzięku, ogromny zasób uczuciowości i prawdziwy talent” (cyt. za M. Wosiek). W sez. 1904/05 w T. Polskim w Poznaniu zagrała m.in. Klarę (Śluby panieńskie) i Wojewodziankę (Zaczarowane koło). Około 1906 wyszła za mąż i ustąpiła ze sceny. Mieszkała w Tłumaczu k. Stanisławowa, potem w Uhnowie k. Rawy Ruskiej. Wychowując syna zajmowała się też pracą społeczną w Kole Tow. Szkoły Ludowej i organizowała przedstawienia amatorskie. W czasie I wojny świat., znalazła się w Wiedniu, gdzie mąż jej został oddelegowany do pracy w pol. Naczelnym Komitecie Narodowym. Po śmierci męża wróciła na scenę. Od lutego 1916 grała w T. Polskim w Wiedniu, m.in. Józię (Klub kawalerów), Wdowę (Ich czworo), Tadrachową (Moralność pani Dulskiej). Po powrocie do kraju, wiosną 1917 została zaangażowana do T. Miejskiego we Lwowie. Przy­jęła wtedy nazwisko Ordyńska, które nosiła rodzina matki. W 1919-22 była aktorką T. im. Słowackiego w Krakowie; o jej roli Łechcińskiej (Rozbitki) pisał w 1921 T. Kremer: „pani Ordyńska jako doskonała Łechcińska udowodniła, że jest nie do zastąpienia w rolach charakterystycznych”. W 1922-25 grała w T. Bagatela w Krakowie; w sez. 1925/26 w T. Polskim w Katowicach, z którym w miesiącach letnich 1926 występowała gościnnie w T. Uzdrowiskowym w Ciechocinku; w sez. 1926/27 grała w T. Miejskim w Lublinie; jesienią 1927 w warsz. t. Karuzela; 1928-33 ponownie w T. im. Słowa­ckiego w Krakowie, gdzie grała m.in. Katarzynę (Spadkobierca), Gospodynię (Wesele), Nastkę (Pom­sta), Topolską (Lekkomyślna siostra). Po przybyciu do Warszawy występowała w T. Malickiej (1935-39), Wielkiej Operetce (1936), T. 815 (1936-39). Waż­niejsze role z tego okresu, to: Generałowa (Trafika pani generałowej), Prezesowa (Cnotliwa Zuzanna), Zerlina (Baron Kimmel), Przełożona (Roxy i jej drużyna). Tę ostatnią rolę grała też latem 1939 występując z zespołem pod kier. M. Wawrzkowicza m.in. w Krakowie, Bochni, Dębicy, Tarnowie, Rze­szowie, Jarosławiu, Przemyślu, Lwowie. W okresie okupacji niem. występowała w warsz. t. jawnych – Melodia, Bohema oraz w Krakowskim T. Powszechnym, za co po wojnie została ukarana przez ZASP naganą i rocznym zawieszeniem w pracach organizacyjnych. Od kwietnia 1945 z zespołem ob­jazdowym, zorganizowanym przez K. Lubieńską i W. Ścibora, występowała m.in. w Wieliczce, Bę­dzinie, Sosnowcu, Dąbrowie Górniczej, Częstocho­wie, Kielcach i Radomiu (w sztuce Dar poranka oraz w utworach poetyckich). W sez. 1945/46 w T. Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi grała m.in. Panią Higgins w Pigmalionie i Panią Harrington w Roxy. W sez. 1946/47 i 1948/49 nie miała stałej pracy. W sez. 1947/48 była w T. Miej­skich w Częstochowie, w 1949-71 w T. Dramaty­cznych w Szczecinie.

Spóźniony jubileusz pięćdziesięciolecia jej pracy ak­torskiej odbył się 1 XII 1956; wystąpiła w roli Dziurdziulińskiej (Klub kawalerów). W prasie szcze­cińskiej pisano o niej wówczas: „niezwykle rozległa skala talentu, imponująca sumienność w opracowaniu każdej roli, niezawodna kultura sceniczna, głębokie zrozumienie psychologicznej prawdy odtwarzanych postaci” („Głos Szczeciński”); ponadto: „szczerość, prostota, świetna umiejętność charakteryzacji” („Ku­rier Szczeciński”). W maju 1963 w Klubie „13 Muz”, z okazji sześćdziesięciolecia działalności grała fragm. wybranych ról; otrzymała wówczas tytuł czł. zasłu­żonego SPATiF-ZASP (23 XI 1965 odbył się ofi­cjalny jubileusz w T. Polskim w Szczecinie). W kwietniu 1970, z okazji siedemdziesięciolecia pracy na scenie, wystąpiła w roli Babki (Jesienny ogród); był to jej pożegnalny występ. Przed śmiercią miesz­kała w Warszawie.
Odznaczała się korzystnymi warunkami scen., hu­morem, temperamentem i werwą. W bogatym do­robku artyst., obok ról amantek i charakterystycz­nych, miała także wyborne role komediowe, najbliższe jej usposobieniu, a także role zdecydowanie dramatyczne. Były wśród nich pierwszoplanowe oraz mniejsze, lecz nie mniej pamiętne. Najważniejsze jej role grane w Szczecinie, to: Matka (Sprawa Pawła Eszteraga), Fiokła (Ożenek), Niania (Wujaszek Wania), Prezesowa Zasławska (Pan Wokulski), Tadrachowa (Moralność pani Dulskiej), Gzymsikowa (Romans z wodewil”), Marta (Głupi Jakub), Hrabina Zebrzydowska (Dowód osobisty), Matka (Cudotwórca). Na przestrzeni siedemdziesięciu lat zagrała też sześć ról w Dziadach, m.in. Marylę i panią Rollison.
Była cenioną recytatorką. Już w l. dwudziestych grupa krak. futurystów uważała ją za najlepszą interpretatorkę poezji futurystycznej. Recytowała gł. wiersze T. Czyżewskiego (np. „Ballada o kelnerce Koci”, „Zielone oko”, „Pastorałki”); on zaś namalował jej portret (zniszczony podczas wojny). Przez wiele lat poza występami w teatrze zajmowała się pracą lit. i dziennikarską. Debiutowała jako ko­respondentka z Wiednia lwow. „Gazety Wieczor­nej”, do której nadsyłała felietony o życiu wiedeń­skiej Polonii w czasie I wojny światowej. W 1928-35 była etatową dziennikarką „Ilustrowanego Ku­riera Codziennego” w Krakowie; „Wróble na dachu” zamieszczały jej humoreski (ogłaszane pod pseud. Rido); pisała artykuły publicystyczne i wiersze. W drugiej poł. 1. trzydziestych współpracowała z de­legaturą „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” w Warszawie, tygodnikami „As” i „Światowid” (w nim zamieszczała m.in. recenzje baletowe). Po wojnie kontynuowała działalność dziennikarską w prasie szczecińskiej. Była członkiem zarządu Klubu „13 Muz”; występowała w działającym przy nim T. Propozycji. Opublikowała tom wspomnień pt. To już prawie sto lat. Pamiętnik aktorki (Wrocław, 1970).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994


Źródła:
1)

aktorka;

Właściwie Zofia Teofila Matylda Ordyńska z Pindelskich, zamężna Burzyńska. Pseud. Ordyńska, Delska. Była córką Romana Pindelskiego i Franciszki z Brylińskich, żoną rejenta Konstantego Burzyńskiego, matką literata i dziennikarza Romana Burzyń­skiego. Kształciła się w Krakowie na humanistycz­nych kursach A. Baranieckiego i w konserwatorium krak. w klasie fortepianu. W 1899 ukończyła (pod pseud. Delska) Szkołę Dram. S. Knake-Zawadzkiego. Odtąd pseud. tego używała stale na scenie do 1917. W 1900-04 w krak. T. Ludowym grała role amantek: Klementyna (Popychadło), Motruna (Cha­ta za wsią), Maryna (Argonauci), Małka (Małka Szwarcenkopf), Maria (Królowa przedmieścia). W prasie podkreślano jej „grę pełną wdzięku, ogromny zasób uczuciowości i prawdziwy talent” (cyt. za M. Wosiek). W sez. 1904/05 w T. Polskim w Poznaniu zagrała m.in. Klarę (Śluby panieńskie) i Wojewodziankę (Zaczarowane koło). Około 1906 wyszła za mąż i ustąpiła ze sceny. Mieszkała w Tłumaczu k. Stanisławowa, potem w Uhnowie k. Rawy Ruskiej. Wychowując syna zajmowała się też pracą społeczną w Kole Tow. Szkoły Ludowej i organizowała przedstawienia amatorskie. W czasie I wojny świat., znalazła się w Wiedniu, gdzie mąż jej został oddelegowany do pracy w pol. Naczelnym Komitecie Narodowym. Po śmierci męża wróciła na scenę. Od lutego 1916 grała w T. Polskim w Wiedniu, m.in. Józię (Klub kawalerów), Wdowę (Ich czworo), Tadrachową (Moralność pani Dulskiej). Po powrocie do kraju, wiosną 1917 została zaangażowana do T. Miejskiego we Lwowie. Przy­jęła wtedy nazwisko Ordyńska, które nosiła rodzina matki. W 1919-22 była aktorką T. im. Słowackiego w Krakowie; o jej roli Łechcińskiej (Rozbitki) pisał w 1921 T. Kremer: „pani Ordyńska jako doskonała Łechcińska udowodniła, że jest nie do zastąpienia w rolach charakterystycznych”. W 1922-25 grała w T. Bagatela w Krakowie; w sez. 1925/26 w T. Polskim w Katowicach, z którym w miesiącach letnich 1926 występowała gościnnie w T. Uzdrowiskowym w Ciechocinku; w sez. 1926/27 grała w T. Miejskim w Lublinie; jesienią 1927 w warsz. t. Karuzela; 1928-33 ponownie w T. im. Słowa­ckiego w Krakowie, gdzie grała m.in. Katarzynę (Spadkobierca), Gospodynię (Wesele), Nastkę (Pom­sta), Topolską (Lekkomyślna siostra). Po przybyciu do Warszawy występowała w T. Malickiej (1935-39), Wielkiej Operetce (1936), T. 815 (1936-39). Waż­niejsze role z tego okresu, to: Generałowa (Trafika pani generałowej), Prezesowa (Cnotliwa Zuzanna), Zerlina (Baron Kimmel), Przełożona (Roxy i jej drużyna). Tę ostatnią rolę grała też latem 1939 występując z zespołem pod kier. M. Wawrzkowicza m.in. w Krakowie, Bochni, Dębicy, Tarnowie, Rze­szowie, Jarosławiu, Przemyślu, Lwowie. W okresie okupacji niem. występowała w warsz. t. jawnych – Melodia, Bohema oraz w Krakowskim T. Powszechnym, za co po wojnie została ukarana przez ZASP naganą i rocznym zawieszeniem w pracach organizacyjnych. Od kwietnia 1945 z zespołem ob­jazdowym, zorganizowanym przez K. Lubieńską i W. Ścibora, występowała m.in. w Wieliczce, Bę­dzinie, Sosnowcu, Dąbrowie Górniczej, Częstocho­wie, Kielcach i Radomiu (w sztuce Dar poranka oraz w utworach poetyckich). W sez. 1945/46 w T. Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi grała m.in. Panią Higgins w Pigmalionie i Panią Harrington w Roxy. W sez. 1946/47 i 1948/49 nie miała stałej pracy. W sez. 1947/48 była w T. Miej­skich w Częstochowie, w 1949-71 w T. Dramaty­cznych w Szczecinie.

Spóźniony jubileusz pięćdziesięciolecia jej pracy ak­torskiej odbył się 1 XII 1956; wystąpiła w roli Dziurdziulińskiej (Klub kawalerów). W prasie szcze­cińskiej pisano o niej wówczas: „niezwykle rozległa skala talentu, imponująca sumienność w opracowaniu każdej roli, niezawodna kultura sceniczna, głębokie zrozumienie psychologicznej prawdy odtwarzanych postaci” („Głos Szczeciński”); ponadto: „szczerość, prostota, świetna umiejętność charakteryzacji” („Ku­rier Szczeciński”). W maju 1963 w Klubie „13 Muz”, z okazji sześćdziesięciolecia działalności grała fragm. wybranych ról; otrzymała wówczas tytuł czł. zasłu­żonego SPATiF-ZASP (23 XI 1965 odbył się ofi­cjalny jubileusz w T. Polskim w Szczecinie). W kwietniu 1970, z okazji siedemdziesięciolecia pracy na scenie, wystąpiła w roli Babki (Jesienny ogród); był to jej pożegnalny występ. Przed śmiercią miesz­kała w Warszawie.
Odznaczała się korzystnymi warunkami scen., hu­morem, temperamentem i werwą. W bogatym do­robku artyst., obok ról amantek i charakterystycz­nych, miała także wyborne role komediowe, najbliższe jej usposobieniu, a także role zdecydowanie dramatyczne. Były wśród nich pierwszoplanowe oraz mniejsze, lecz nie mniej pamiętne. Najważniejsze jej role grane w Szczecinie, to: Matka (Sprawa Pawła Eszteraga), Fiokła (Ożenek), Niania (Wujaszek Wania), Prezesowa Zasławska (Pan Wokulski), Tadrachowa (Moralność pani Dulskiej), Gzymsikowa (Romans z wodewil”), Marta (Głupi Jakub), Hrabina Zebrzydowska (Dowód osobisty), Matka (Cudotwórca). Na przestrzeni siedemdziesięciu lat zagrała też sześć ról w Dziadach, m.in. Marylę i panią Rollison.
Była cenioną recytatorką. Już w l. dwudziestych grupa krak. futurystów uważała ją za najlepszą interpretatorkę poezji futurystycznej. Recytowała gł. wiersze T. Czyżewskiego (np. „Ballada o kelnerce Koci”, „Zielone oko”, „Pastorałki”); on zaś namalował jej portret (zniszczony podczas wojny). Przez wiele lat poza występami w teatrze zajmowała się pracą lit. i dziennikarską. Debiutowała jako ko­respondentka z Wiednia lwow. „Gazety Wieczor­nej”, do której nadsyłała felietony o życiu wiedeń­skiej Polonii w czasie I wojny światowej. W 1928-35 była etatową dziennikarką „Ilustrowanego Ku­riera Codziennego” w Krakowie; „Wróble na dachu” zamieszczały jej humoreski (ogłaszane pod pseud. Rido); pisała artykuły publicystyczne i wiersze. W drugiej poł. 1. trzydziestych współpracowała z de­legaturą „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” w Warszawie, tygodnikami „As” i „Światowid” (w nim zamieszczała m.in. recenzje baletowe). Po wojnie kontynuowała działalność dziennikarską w prasie szczecińskiej. Była członkiem zarządu Klubu „13 Muz”; występowała w działającym przy nim T. Propozycji. Opublikowała tom wspomnień pt. To już prawie sto lat. Pamiętnik aktorki (Wrocław, 1970).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *