Rychłowski Franciszek

Rychłowski Franciszek
Data urodzenia:
1878-09-20 Mokre na Zamojszczyźnie
Data śmierci:
1949-12-12 Gdynia

aktor, reżyser, dyrektor teatru;

Był synem Franciszka R., ziemianina, i Henryki z Lipczyńskich, mężem Haliny Dunin-Rychłowskiej, ojcem aktorki Barbary Rychłowskiej-Kulikowskiej, ukończył szkołę techniczną w Baku; po dwuletniej praktyce otrzymał stanowisko zarządzającego kopal­nią nafty. W 1901 wstąpił do Klasy Dramatycznej przy Warsz. Tow. Muzycznym, którą ukończył w 1903. Na popisie grał Piotra (Czerwona toga) i Antosia Rewizorczuka (Karpaccy górale). Następnie z zespołem absol­wentów szkoły wyjechał na występy gościnne do Płoc­ka i Włocławka. W sez. 1903/04 występował w Lubli­nie, 1904/05 w Poznaniu, 1905/06 w Łodzi, 1906/07 w T. Małym w Warszawie, 1907-09 w Wilnie, 1910-11 w Łodzi. W 1911 w budynku dawnego t. Nowa Gwiazda w War­szawie, na Bielańskiej 5, zorganizował T. Zjednoczony (A. Zelwerowicz był głównym reżyserem). Było to am­bitne przedsięwzięcie (jeden z pierwszych t. prywatnych w Warszawie). Na otwarcie sez., 19 XII 1911, dano Wesele, 16 II 1912 wystawiono po raz pierwszy w War­szawie Irydiona. T. nie miał jednak powodzenia i wkrót­ce R. musiał wyruszyć z zespołem na prowincję; wystę­pował m.in. w Płocku i Radomiu. Ostatecznie osiedlił się w Kijowie, gdzie od sez. 1912/13 prowadził stały t. polski. Na występy gościnne wyjeżdżał wtedy ze swym zespołem do innych miast ukr. (m.in. Winnica, Kamieniec Podolski, Odessa), a w 1915 także do Mo­skwy i Petersburga. Podczas I wojny świat. udało mu się ściągnąć znakomitych aktorów przymusowo ewa­kuowanych z Królestwa, m.in. J. Osterwę, S. Jaracza, W. Brydzińskiego, M. Tarasiewicza. Scenografem był W. Drabik. Grano m.in. Odprawę posłów greckich, Kordiana, Księcia Niezłomnego, Wyzwolenie, Warsza­wiankę, Klątwę, Bolesława Śmiałego. Rozkwit tego t. przerwał dopiero konflikt z Osterwą, który w pocz. 1918 odszedł z częścią zespołu i założył drugi t. pol. w Kijowie.
W 1918 R. wrócił do kraju, został dyr. T. Miejskiego w Łodzi i prowadził go przez dwa sezony. Potem wyjechał do Wilna. Tu w sez. 1920/21 z H. Cepnikiem i Z. Śmiałowskim, a w sez. 1921/22 z H. Cepnikiem był dyr. t. wileńskich. W ciągu następnych dwóch sez. dawał przedstawienia operetkowe w T. Letnim, który od­budował na własny koszt. Od jesieni 1923 był przez dwa sez. dyr. opery, operetki i baletu w T. Wielkim na Pohulance; latem dawał wtedy przedstawienia w Ogrodzie Bernardyńskim. W sez. 1925/26 był dyr. t. w Grodnie, następnie wrócił do Wilna; tu kierował częścią zespołu Reduty w T. Lutnia. 20 II 1928 obchodził w Wilnie ju­bileusz dwudziestopięciolecia działalności artystycznej. W 1930 i 1931 występował w zespole Tow. Miłośników Sceny w Paryżu. W 1932 grał w T. Narodowym w War­szawie. W 1937-40 znowu kierował T. Letnim w Wilnie. Jako aktor występował tu również w 1941, 1944-45 i 1 IV 1945 obchodził jubileusz w roli Cześnika (Zemsta). W sez. 1945/46 i 1946/47 był aktorem w Toruniu, a w sez. 1947/48 w Kielcach. W sez. 1948/49 kierował T. im. Osterwy w Gorzowie. W 1949 przeniósł się do T. Wy­brzeże. Tu w czasie próby zmarł nagle na scenie. Obdarzony dobrymi warunkami zewnętrznymi, grywał wiele pierwszoplanowych ról, m.in. Karola Moora (Zbójcy), Zbigniewa (Mazepa), Gustawa-Konrada (Dziady), Samuela (Sędziowie), Hetmana (Horsztyński). W tragedii i dramacie wykazywał jednak skłonność do przesady. „Jeśli by śpiewał – napisał o nim Cz. Jan­kowski – byłby niezawodnie wirtuozem tak zwanego bel canto”. Wyżej ceniono go w rolach charakterystycz­nych, „tam gdzie wrodzonemu rozmachowi szlachec­kiemu może dać upust”. Z tych należy wymienić Podko­morzego (Szlakiem Legionów), Rotmistrza (Damy i huzary), Zagłobę (Ogniem i mieczem). Najbardziej zasłu­żył się jako organizator i dyr. teatrów, na których stra­cił swój majątek.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973


Źródła:
1)

aktor, reżyser, dyrektor teatru;

Był synem Franciszka R., ziemianina, i Henryki z Lipczyńskich, mężem Haliny Dunin-Rychłowskiej, ojcem aktorki Barbary Rychłowskiej-Kulikowskiej, ukończył szkołę techniczną w Baku; po dwuletniej praktyce otrzymał stanowisko zarządzającego kopal­nią nafty. W 1901 wstąpił do Klasy Dramatycznej przy Warsz. Tow. Muzycznym, którą ukończył w 1903. Na popisie grał Piotra (Czerwona toga) i Antosia Rewizorczuka (Karpaccy górale). Następnie z zespołem absol­wentów szkoły wyjechał na występy gościnne do Płoc­ka i Włocławka. W sez. 1903/04 występował w Lubli­nie, 1904/05 w Poznaniu, 1905/06 w Łodzi, 1906/07 w T. Małym w Warszawie, 1907-09 w Wilnie, 1910-11 w Łodzi. W 1911 w budynku dawnego t. Nowa Gwiazda w War­szawie, na Bielańskiej 5, zorganizował T. Zjednoczony (A. Zelwerowicz był głównym reżyserem). Było to am­bitne przedsięwzięcie (jeden z pierwszych t. prywatnych w Warszawie). Na otwarcie sez., 19 XII 1911, dano Wesele, 16 II 1912 wystawiono po raz pierwszy w War­szawie Irydiona. T. nie miał jednak powodzenia i wkrót­ce R. musiał wyruszyć z zespołem na prowincję; wystę­pował m.in. w Płocku i Radomiu. Ostatecznie osiedlił się w Kijowie, gdzie od sez. 1912/13 prowadził stały t. polski. Na występy gościnne wyjeżdżał wtedy ze swym zespołem do innych miast ukr. (m.in. Winnica, Kamieniec Podolski, Odessa), a w 1915 także do Mo­skwy i Petersburga. Podczas I wojny świat. udało mu się ściągnąć znakomitych aktorów przymusowo ewa­kuowanych z Królestwa, m.in. J. Osterwę, S. Jaracza, W. Brydzińskiego, M. Tarasiewicza. Scenografem był W. Drabik. Grano m.in. Odprawę posłów greckich, Kordiana, Księcia Niezłomnego, Wyzwolenie, Warsza­wiankę, Klątwę, Bolesława Śmiałego. Rozkwit tego t. przerwał dopiero konflikt z Osterwą, który w pocz. 1918 odszedł z częścią zespołu i założył drugi t. pol. w Kijowie.
W 1918 R. wrócił do kraju, został dyr. T. Miejskiego w Łodzi i prowadził go przez dwa sezony. Potem wyjechał do Wilna. Tu w sez. 1920/21 z H. Cepnikiem i Z. Śmiałowskim, a w sez. 1921/22 z H. Cepnikiem był dyr. t. wileńskich. W ciągu następnych dwóch sez. dawał przedstawienia operetkowe w T. Letnim, który od­budował na własny koszt. Od jesieni 1923 był przez dwa sez. dyr. opery, operetki i baletu w T. Wielkim na Pohulance; latem dawał wtedy przedstawienia w Ogrodzie Bernardyńskim. W sez. 1925/26 był dyr. t. w Grodnie, następnie wrócił do Wilna; tu kierował częścią zespołu Reduty w T. Lutnia. 20 II 1928 obchodził w Wilnie ju­bileusz dwudziestopięciolecia działalności artystycznej. W 1930 i 1931 występował w zespole Tow. Miłośników Sceny w Paryżu. W 1932 grał w T. Narodowym w War­szawie. W 1937-40 znowu kierował T. Letnim w Wilnie. Jako aktor występował tu również w 1941, 1944-45 i 1 IV 1945 obchodził jubileusz w roli Cześnika (Zemsta). W sez. 1945/46 i 1946/47 był aktorem w Toruniu, a w sez. 1947/48 w Kielcach. W sez. 1948/49 kierował T. im. Osterwy w Gorzowie. W 1949 przeniósł się do T. Wy­brzeże. Tu w czasie próby zmarł nagle na scenie. Obdarzony dobrymi warunkami zewnętrznymi, grywał wiele pierwszoplanowych ról, m.in. Karola Moora (Zbójcy), Zbigniewa (Mazepa), Gustawa-Konrada (Dziady), Samuela (Sędziowie), Hetmana (Horsztyński). W tragedii i dramacie wykazywał jednak skłonność do przesady. „Jeśli by śpiewał – napisał o nim Cz. Jan­kowski – byłby niezawodnie wirtuozem tak zwanego bel canto”. Wyżej ceniono go w rolach charakterystycz­nych, „tam gdzie wrodzonemu rozmachowi szlachec­kiemu może dać upust”. Z tych należy wymienić Podko­morzego (Szlakiem Legionów), Rotmistrza (Damy i huzary), Zagłobę (Ogniem i mieczem). Najbardziej zasłu­żył się jako organizator i dyr. teatrów, na których stra­cił swój majątek.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *