Data urodzenia:
1899-01-27 Lublin
Data śmierci:
1959-06-23 Warszawa
aktorka, dyr. teatru;
Właściwie Maria Gorczyńska, zamężna Lindner. Była córką Józefa G., maszynisty i Karoliny z Luberadzkich. Po ukończeniu gimn. realnego w Lublinie pracowała przez pewien czas na poczcie. Ok. 1920 wstąpiła do warsz. Szkoły Dram.; jeszcze przed jej ukończeniem debiutowała 7 XII 1922 w T. Polskim w Warszawie. Od sez. 1924/25 przeszła do zespołu warsz. Miejskich T. Dramatycznych (grała gł. w T. Letnim, T. Narodowym i T. Nowym), w 1925 występowała także w t. Szkarłatna Maska. Od sez. 1934/35 do 1939 występowała w t. TKKT (po podziale na zespoły od sez. 1936/37 należała do zespołu T. Narodowego i T. Nowego). W czasie II wojny świat. pracowała jako kelnerka; w powstaniu warsz. 1944 brała udział jako żołnierz Armii Krajowej (była łączniczką). Po wojnie grała początkowo w t. lub., potem występowała gościnnie w Krakowie, Wrocławiu, Katowicach, Poznaniu i Łodzi. W sez. 1948/49 kierowała zorganizowanym przez siebie T. Klasycznym w Warszawie. W sez. 1949/50 występowała w warsz. T. Współczesnym. Od 1950 do końca życia grała w T. Polskim w Warszawie. Przed 1939 wystąpiła w trzynastu filmach pol., m.in. w Mogile nieznanego żołnierza, Przedwiośniu, Moi rodzice rozwodzą się ; po wojnie grała w filmie Młodość Chopina. Była aktorką o oryginalnej urodzie i świetnej prezencji (pisano, że ma „szyk i finezję prawdziwej warszawianki” – J. Macierakowski). Z początku grała wyłącznie młode arywistki, usamodzielniające się panny (np. Marysia– Panienka z dansingu) i „kobiety-samiczki” we współczesnej komedii obyczajowej. W rolach tych nie stworzyła własnego stylu, ale grała je z większą dosadnością i agresywnością niż inne aktorki jej pokolenia – akcentowała „podświadomy głód życia” jako motor emancypacji czy powikłań erotycznych. (Dostrzegł to i aprobował J. Lorentowicz; raziło to Boya: „P. Gorczyńska jest niebezpieczną wykonawczynią ról trywialnych dziewczyn, zawsze im coś dołoży z własnej pilności” – pisał o roli Miry w komedii Życie jest skomplikowane). Talent G. ujawnił się jednak w pełni dopiero w repertuarze dramatycznym. Pierwszym wielkim jej sukcesem była w 1930 rola Hani (Głupi Jakub). Z uznaniem krytyki spotkały się role Zuzanny (Don Juan T. Rittnera), Maji (Lato), Renaty (Niedobra miłość), Caesonii (Kaligula K.H. Rostworowskiego), Lady Milford (Intryga i miłość). Upamiętniły się także jej kreacje „wielkich miłośnic” ze sztuk M. Jasnorzewskiej-Pawlikowskiej: Nola (Zalotnicy niebiescy), Malwa (Dowód osobisty), Ruta (Egipska pszenica). (Boy jednak narzekał: p. Gorczyńska „przesoliła nieco mieszczańskość Caesonii„; „trudną rolę Lady Milford z brawurą zagrała p. Gorczyńska przebiegając skalę tonów między Herodem z szopki a Damą Kameliową”.) Po 1945 grała m.in. Marię Stuart (Maria Stuart J. Słowackiego), Bertę Sonnenbruch (Niemcy), Panową (Lubow Jarowaja). Za najlepsze kreacje uznano Marię (Rozdroże miłości), Annę (Kobieta we mgle) i Joannę (Dom kobiet). „Potrafiła zawsze odnajdywać dla kreowanych postaci – pisał we wspomnieniu pośmiertnym J. Macierakowski – akcenty prawdziwie ludzkie, brzmiące równie szczerze i przekonywająco w rolach farsowych nawet; a przenikliwie i zawsze prawdziwie obrazując uczucia najbardziej różnych odmian współczesnej kobiety”.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
aktorka, dyr. teatru;
Właściwie Maria Gorczyńska, zamężna Lindner. Była córką Józefa G., maszynisty i Karoliny z Luberadzkich. Po ukończeniu gimn. realnego w Lublinie pracowała przez pewien czas na poczcie. Ok. 1920 wstąpiła do warsz. Szkoły Dram.; jeszcze przed jej ukończeniem debiutowała 7 XII 1922 w T. Polskim w Warszawie. Od sez. 1924/25 przeszła do zespołu warsz. Miejskich T. Dramatycznych (grała gł. w T. Letnim, T. Narodowym i T. Nowym), w 1925 występowała także w t. Szkarłatna Maska. Od sez. 1934/35 do 1939 występowała w t. TKKT (po podziale na zespoły od sez. 1936/37 należała do zespołu T. Narodowego i T. Nowego). W czasie II wojny świat. pracowała jako kelnerka; w powstaniu warsz. 1944 brała udział jako żołnierz Armii Krajowej (była łączniczką). Po wojnie grała początkowo w t. lub., potem występowała gościnnie w Krakowie, Wrocławiu, Katowicach, Poznaniu i Łodzi. W sez. 1948/49 kierowała zorganizowanym przez siebie T. Klasycznym w Warszawie. W sez. 1949/50 występowała w warsz. T. Współczesnym. Od 1950 do końca życia grała w T. Polskim w Warszawie. Przed 1939 wystąpiła w trzynastu filmach pol., m.in. w Mogile nieznanego żołnierza, Przedwiośniu, Moi rodzice rozwodzą się ; po wojnie grała w filmie Młodość Chopina. Była aktorką o oryginalnej urodzie i świetnej prezencji (pisano, że ma „szyk i finezję prawdziwej warszawianki” – J. Macierakowski). Z początku grała wyłącznie młode arywistki, usamodzielniające się panny (np. Marysia– Panienka z dansingu) i „kobiety-samiczki” we współczesnej komedii obyczajowej. W rolach tych nie stworzyła własnego stylu, ale grała je z większą dosadnością i agresywnością niż inne aktorki jej pokolenia – akcentowała „podświadomy głód życia” jako motor emancypacji czy powikłań erotycznych. (Dostrzegł to i aprobował J. Lorentowicz; raziło to Boya: „P. Gorczyńska jest niebezpieczną wykonawczynią ról trywialnych dziewczyn, zawsze im coś dołoży z własnej pilności” – pisał o roli Miry w komedii Życie jest skomplikowane). Talent G. ujawnił się jednak w pełni dopiero w repertuarze dramatycznym. Pierwszym wielkim jej sukcesem była w 1930 rola Hani (Głupi Jakub). Z uznaniem krytyki spotkały się role Zuzanny (Don Juan T. Rittnera), Maji (Lato), Renaty (Niedobra miłość), Caesonii (Kaligula K.H. Rostworowskiego), Lady Milford (Intryga i miłość). Upamiętniły się także jej kreacje „wielkich miłośnic” ze sztuk M. Jasnorzewskiej-Pawlikowskiej: Nola (Zalotnicy niebiescy), Malwa (Dowód osobisty), Ruta (Egipska pszenica). (Boy jednak narzekał: p. Gorczyńska „przesoliła nieco mieszczańskość Caesonii„; „trudną rolę Lady Milford z brawurą zagrała p. Gorczyńska przebiegając skalę tonów między Herodem z szopki a Damą Kameliową”.) Po 1945 grała m.in. Marię Stuart (Maria Stuart J. Słowackiego), Bertę Sonnenbruch (Niemcy), Panową (Lubow Jarowaja). Za najlepsze kreacje uznano Marię (Rozdroże miłości), Annę (Kobieta we mgle) i Joannę (Dom kobiet). „Potrafiła zawsze odnajdywać dla kreowanych postaci – pisał we wspomnieniu pośmiertnym J. Macierakowski – akcenty prawdziwie ludzkie, brzmiące równie szczerze i przekonywająco w rolach farsowych nawet; a przenikliwie i zawsze prawdziwie obrazując uczucia najbardziej różnych odmian współczesnej kobiety”.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
