Krzywicka Helena

Helena Krzywicka (Łodź w ilustracji nr 47, 1928)
Krzywicka Helena
Data urodzenia:
1895-01-29 Warszawa
Data śmierci:
1982-05-17 Warszawa

aktorka;

Była córką pracownika kolei Aleksandra Krzywickiego i Eleonory z Tomaszewskich. Jej pierwsze występy w 1920 w T. Dramatycznym w Warszawie odnotował „Kurier Warszawski”: w styczniu grała tu Amalię (Zbójcy;zupełny brak rutyny, głos dźwięczny o miłym, ujmujacym brzmieniu”), w lutym Tytanię (Sen nocy letniej), a w marcu tyt. rolę w Kaśce Kariatydzie. Równocześnie uczyła się na Kursach Wokalno-Dramatycznych H.J. Hryniewieckiej w Warszawie, które ukończyła w 1920. W sez. 1920/21 i 1931/22 występowała w T.Polskim w Łodzi, w rolach: Erynii (Wyzwolenie), Rachel (Wesele), Kory (Noc LisAtopadowa), Królowej żony (Bolesław Śmiały), Nelly (Papierowy kochanek)-” b.miła, szczera i ujmująca” napisał o K. w tej roli W. Fallek. W sez. 1922/23 grała w Teatrze Rozmaitości w Warszawie, m.in. Generałową Grabowską (Książe Józef Poniatowski), Zuzię (Rozbitki).W sierpniu 1923 z aktorami T. Rozmaitości występowała w Płocku, a w styczniu 1924 ponownie w tym mieście z objazdowym T. Premier pod kier. T.Ortyma. W sez. 1923/24 i 1924/25 grała w warsz. T. im. Fredry: Klaudię (Zazdrość, wg T. Kończyca „pełna wdzięku kokieteryjnego, naturalna i miła”), Azę (Chata za wsią), Helenę (Wesele Fonisia), Nastkę (Na dnie), Lolę (Małżeństwo Loli), Emmę (Dobrze skrojony frak). W sez. 1925/26 była aktorką T. Miejskiego w Lublinie, gdzie zagrała m.in. Księżniczkę (Uciekła mi przepióreczka), Milonię Caesonię (Kajus Cezar Kaligula), Florę (Pan Geldhab). W lipcu 1927 występowała w T.Niezależnym (gmachu T. Nowości) w Warszawie w rolach : Mańki (Bóg zemsty) i Ellinor Golders (Mister Price, czyli Bzik tropikalny). W tej ostatniej została wyróżniona przez recenzentów, których zdaniem „znakomita prezencja zewnętrzna” K. predysponowała ją do zagrania perwersyjnej Ellinor (cyt. za Deglerem). W sez. 1926/27 i 1927/28 była aktorką Teatru Polskiego w Katowicach i zagrała tu np. Żelską (Dom otwarty), Anielę (Damy i huzary), Lucynę ( Miłość czuwa). Wspominał ją z tego czasu Jan Ciecierski , jako amantkę komediową, „belle femme z wdziękiem”. Na sez. 1928/29 wróciła do T. Miejskiego w Łodzi i z jego zespołem w kwietniu 1929 grała w Kaliszu. W Łodzi występowała zapewne jeszcze w kolejnych sez., np. w 1930/31 w T. Kameralnym, gdzie grała Gilbertę (Fotel 47). W 1929-32 występowała też w zespołach objazdowych, np. w 1931 w T. Wołyńskim grała Tadrachową (Moralność pani Dulskiej), a w Warszawie 23 I 1932 w inaug. przedstawieniu T. Popularnego Tam od Odry zagrała córkę fabrykanta. W sierpniu 1932 występowała w roli Teresy (Szczęście od jutra) w T. Miejskim w Toruniu; jesienią t.r. grała w objazdowym T.Wołyńskim (z siedzibą w Łucku), m.in. w październiku w Szczęściu od jutra, a w listopadzie Jewdochę w Sędziach. od 1933 do końca sez. 1936/37 była aktorką T.Miejskich we Lwowie. Należała. wg B. Dąbrowskiego, do tych członków zespołu, którzy „w najwyższym stopniu przyczynili się do sukcesów tego teatru”. Zagrała tu: Alicję (Mademoiselle), Burmistrzową (Kapitan z Koepenick), Julię (Waterloo), Gospodynię (Wesele), Walerię (Stefek), Fernandę (Towariszcz), Panią Bakster (Mięczak), Pannę von Nordeck (Dziewczęta w mundurkach), Panią Schindler (Igraszki muzyczne), Muzę (Wyzwolenie), Annę Andrejewnę (Rewizor), Hrabinę Awałow (Przygoda w Grand Hotelu), Hrabinę d`Eguzon (Ładna historia), Mańcię (Na Łyczakowie), Panią Starą (Odprawa posłów greckich), Panią von Bülow (Madame Sans-Géne). Z zespołem lwow. w lipcu 1934 występowała na scenie T. im. Słowackiego w Krakowie w roli Bibi (Królowa przedmieścia) i Klaudyny (Fanny). W sez.1937/38 grała ponownie w objazdowym T.Wołyńskim, m.in. w Lublinie : Kasztelanową (Mazepa), Elmirę (Świętoszek), Helenę (Lekkomyślna siostra), Katarzyna (Spadkobierca) i ponownie Jewdochę (Sędziowie). Miała b. dobre recenzje, pisano, że jest „siłą aktorsko dojrzałą, świadomą swoich środków artystycznych”, podkreślano m.in. jej „świetną dykcję i swadę” (cyt. za Krukiem). W sez. 1938/39 była zaangażowana w T. Miejskim w Bydgoszczy, gdzie zagrała m.in.: Laurę (Subretka), Genowefę (Dom wariatów).

W latach II wojny światowej i okupacji niem. mieszkała w Warszawie , pracowała początkowo w kawiarni „Sztuka”, później założyła sklep z galanterią, który jednak zbankrutował. Zdecydowała się na występy w t. jawnych: w 1941 grała w T.Komedia, w 1944 w Wodewilu. po wojnie została za to ukarana naganą ZASP-u. Na scenę wróciła na pocz. 1945; już w marcu t.r. była aktorką Państw. T. w Bydgoszczy (od czerwca 1945 T.Polski). Występowała tu także na scenie t. w Toruniu (w czasie fuzji obu scen pn. Teatry Ziemi Pomorskiej) do końca sez. 1957/58. W sez. 1947/48 grała gościnnie w T. Powszechnym TUR w Krakowie, np. Milewską (Żabusia).

Uważana była za jedną z najlepszych aktorek sceny bydgoskiej. Postawna, o postaci wyniosłej i szlachetnych rysach twarzy, grała role dramatyczne i charakterystyczne , m.in. : Podstolinę (Zemsta,1945); Kasztelanową (Mazepa), Paulinę Parisot (Ziemia nieludzka), Orgonową (Damy i huzary)- 1946; Panią Dudgeon (Uczeń diabła), Mącką (Żołnierz królowej Madagaskaru), Amandę (Szklana menażeria)-1947; Katarzynę (Żołnierz i bohater,1948), Wdowę (Ich czworo,1948 i 1953); Dziurdziulińską (Klub kawalerów), Księżnę Marlborough (Szklanka wody)-1949; Panią Dobrójską (Śluby panieńskie), Ćwierkalską (Złote niedole)- 1950; Dulską (Moralność pani Dulskiej), Rukienie (Pieją koguty)-1951; Raisę Gurmyską (Las,1954), Wojnicką (Wujaszek Wania,1956), Panią Higgins (Pigmalion,1957); Radczynię (Wesele), Panią Cini (Tak jest, jak się wam wydaje)-1958. Dysponowała znakomitym warsztatem aktorskim: nieskazitelna dykcją, precyzyjnym gestem i ruchem scenicznym, umiejętnością charakteryzacji. Chwalono naturalność i prostotę jej gry, trafność środków wyrazu, szczerość i prawdę pokazywanych uczuć. Cenił ją np. K. Górski, który w recenzji z Klubu kawalerów pisał: „Jest to naprawdę bardzo dobra artystka. Cechuje ją doskonałe, pełne naturalności i temperamentu prowadzenie dialogu, swoboda i opanowanie roli, umiar chroniący od jakiejkolwiek szarży, a przy tym niewątpliwa umiejętność wydobycia komizmu, tam gdzie sytuacja tego wymaga”. W Moralności pani Dulskiej „ze swego trudnego zadania wywiązała się znakomicie. Doskonała charakteryzacja, wyjątkowe opanowanie gestów, wrodzony temperament, trzymany jednak na wodzy dobrego smaku – dały w sumie niezapomnianą kreację” (M. Dereżyński). Charakteryzację chwalono też w Złotych niedolach: „jako jejmość Ćwierkalska zdawała się być figurą, która na scenę zeszła z albumu starych fotografii” (J. Piechocki). Podkreślano jej oddanie teatrowi i odpowiedzialny stosunek do zawodu, zawsze nienaganne przygotowanie roli (w Szczęściu Frania wspólnie z Bolesławem Rosłanem ” tworzyli zgraną parę małżeńską, parę i bez zarzutu wygrali wszystkie sceny”). Była postacią barwną, w środowisku związanym z teatrem b. szanowaną.„Nieprzeciętna aktorka i niepospolita osobowość zostawiła w Bydgoszczy, jak najlepsze wspomnienia” (Z.Pietrasik).

W sez. 1958/59 – 1967/68 była zaangażowana w T.Dramatycznym w Warszawie . Postępująca choroba spowodowała, że występowała już rzadko i w niewielkich rolach, np. jako: Kucharka (W małym dworku), Skirina (Księżniczka Turandot), Rebeka (Proces w Salem)- 1959; Żona robotnika (Anioł zstąpił do Babilonu), Żona staruszka (Nosorożec)-1961. Ostatni okres życia spędziła w Domu Opieki Społecznej w Górze Kalwarii.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 A-Ł Warszawa 2017


Źródła:
1)

aktorka;

Była córką pracownika kolei Aleksandra Krzywickiego i Eleonory z Tomaszewskich. Jej pierwsze występy w 1920 w T. Dramatycznym w Warszawie odnotował „Kurier Warszawski”: w styczniu grała tu Amalię (Zbójcy;zupełny brak rutyny, głos dźwięczny o miłym, ujmujacym brzmieniu”), w lutym Tytanię (Sen nocy letniej), a w marcu tyt. rolę w Kaśce Kariatydzie. Równocześnie uczyła się na Kursach Wokalno-Dramatycznych H.J. Hryniewieckiej w Warszawie, które ukończyła w 1920. W sez. 1920/21 i 1931/22 występowała w T.Polskim w Łodzi, w rolach: Erynii (Wyzwolenie), Rachel (Wesele), Kory (Noc LisAtopadowa), Królowej żony (Bolesław Śmiały), Nelly (Papierowy kochanek)-” b.miła, szczera i ujmująca” napisał o K. w tej roli W. Fallek. W sez. 1922/23 grała w Teatrze Rozmaitości w Warszawie, m.in. Generałową Grabowską (Książe Józef Poniatowski), Zuzię (Rozbitki).W sierpniu 1923 z aktorami T. Rozmaitości występowała w Płocku, a w styczniu 1924 ponownie w tym mieście z objazdowym T. Premier pod kier. T.Ortyma. W sez. 1923/24 i 1924/25 grała w warsz. T. im. Fredry: Klaudię (Zazdrość, wg T. Kończyca „pełna wdzięku kokieteryjnego, naturalna i miła”), Azę (Chata za wsią), Helenę (Wesele Fonisia), Nastkę (Na dnie), Lolę (Małżeństwo Loli), Emmę (Dobrze skrojony frak). W sez. 1925/26 była aktorką T. Miejskiego w Lublinie, gdzie zagrała m.in. Księżniczkę (Uciekła mi przepióreczka), Milonię Caesonię (Kajus Cezar Kaligula), Florę (Pan Geldhab). W lipcu 1927 występowała w T.Niezależnym (gmachu T. Nowości) w Warszawie w rolach : Mańki (Bóg zemsty) i Ellinor Golders (Mister Price, czyli Bzik tropikalny). W tej ostatniej została wyróżniona przez recenzentów, których zdaniem „znakomita prezencja zewnętrzna” K. predysponowała ją do zagrania perwersyjnej Ellinor (cyt. za Deglerem). W sez. 1926/27 i 1927/28 była aktorką Teatru Polskiego w Katowicach i zagrała tu np. Żelską (Dom otwarty), Anielę (Damy i huzary), Lucynę ( Miłość czuwa). Wspominał ją z tego czasu Jan Ciecierski , jako amantkę komediową, „belle femme z wdziękiem”. Na sez. 1928/29 wróciła do T. Miejskiego w Łodzi i z jego zespołem w kwietniu 1929 grała w Kaliszu. W Łodzi występowała zapewne jeszcze w kolejnych sez., np. w 1930/31 w T. Kameralnym, gdzie grała Gilbertę (Fotel 47). W 1929-32 występowała też w zespołach objazdowych, np. w 1931 w T. Wołyńskim grała Tadrachową (Moralność pani Dulskiej), a w Warszawie 23 I 1932 w inaug. przedstawieniu T. Popularnego Tam od Odry zagrała córkę fabrykanta. W sierpniu 1932 występowała w roli Teresy (Szczęście od jutra) w T. Miejskim w Toruniu; jesienią t.r. grała w objazdowym T.Wołyńskim (z siedzibą w Łucku), m.in. w październiku w Szczęściu od jutra, a w listopadzie Jewdochę w Sędziach. od 1933 do końca sez. 1936/37 była aktorką T.Miejskich we Lwowie. Należała. wg B. Dąbrowskiego, do tych członków zespołu, którzy „w najwyższym stopniu przyczynili się do sukcesów tego teatru”. Zagrała tu: Alicję (Mademoiselle), Burmistrzową (Kapitan z Koepenick), Julię (Waterloo), Gospodynię (Wesele), Walerię (Stefek), Fernandę (Towariszcz), Panią Bakster (Mięczak), Pannę von Nordeck (Dziewczęta w mundurkach), Panią Schindler (Igraszki muzyczne), Muzę (Wyzwolenie), Annę Andrejewnę (Rewizor), Hrabinę Awałow (Przygoda w Grand Hotelu), Hrabinę d`Eguzon (Ładna historia), Mańcię (Na Łyczakowie), Panią Starą (Odprawa posłów greckich), Panią von Bülow (Madame Sans-Géne). Z zespołem lwow. w lipcu 1934 występowała na scenie T. im. Słowackiego w Krakowie w roli Bibi (Królowa przedmieścia) i Klaudyny (Fanny). W sez.1937/38 grała ponownie w objazdowym T.Wołyńskim, m.in. w Lublinie : Kasztelanową (Mazepa), Elmirę (Świętoszek), Helenę (Lekkomyślna siostra), Katarzyna (Spadkobierca) i ponownie Jewdochę (Sędziowie). Miała b. dobre recenzje, pisano, że jest „siłą aktorsko dojrzałą, świadomą swoich środków artystycznych”, podkreślano m.in. jej „świetną dykcję i swadę” (cyt. za Krukiem). W sez. 1938/39 była zaangażowana w T. Miejskim w Bydgoszczy, gdzie zagrała m.in.: Laurę (Subretka), Genowefę (Dom wariatów).

W latach II wojny światowej i okupacji niem. mieszkała w Warszawie , pracowała początkowo w kawiarni „Sztuka”, później założyła sklep z galanterią, który jednak zbankrutował. Zdecydowała się na występy w t. jawnych: w 1941 grała w T.Komedia, w 1944 w Wodewilu. po wojnie została za to ukarana naganą ZASP-u. Na scenę wróciła na pocz. 1945; już w marcu t.r. była aktorką Państw. T. w Bydgoszczy (od czerwca 1945 T.Polski). Występowała tu także na scenie t. w Toruniu (w czasie fuzji obu scen pn. Teatry Ziemi Pomorskiej) do końca sez. 1957/58. W sez. 1947/48 grała gościnnie w T. Powszechnym TUR w Krakowie, np. Milewską (Żabusia).

Uważana była za jedną z najlepszych aktorek sceny bydgoskiej. Postawna, o postaci wyniosłej i szlachetnych rysach twarzy, grała role dramatyczne i charakterystyczne , m.in. : Podstolinę (Zemsta,1945); Kasztelanową (Mazepa), Paulinę Parisot (Ziemia nieludzka), Orgonową (Damy i huzary)- 1946; Panią Dudgeon (Uczeń diabła), Mącką (Żołnierz królowej Madagaskaru), Amandę (Szklana menażeria)-1947; Katarzynę (Żołnierz i bohater,1948), Wdowę (Ich czworo,1948 i 1953); Dziurdziulińską (Klub kawalerów), Księżnę Marlborough (Szklanka wody)-1949; Panią Dobrójską (Śluby panieńskie), Ćwierkalską (Złote niedole)- 1950; Dulską (Moralność pani Dulskiej), Rukienie (Pieją koguty)-1951; Raisę Gurmyską (Las,1954), Wojnicką (Wujaszek Wania,1956), Panią Higgins (Pigmalion,1957); Radczynię (Wesele), Panią Cini (Tak jest, jak się wam wydaje)-1958. Dysponowała znakomitym warsztatem aktorskim: nieskazitelna dykcją, precyzyjnym gestem i ruchem scenicznym, umiejętnością charakteryzacji. Chwalono naturalność i prostotę jej gry, trafność środków wyrazu, szczerość i prawdę pokazywanych uczuć. Cenił ją np. K. Górski, który w recenzji z Klubu kawalerów pisał: „Jest to naprawdę bardzo dobra artystka. Cechuje ją doskonałe, pełne naturalności i temperamentu prowadzenie dialogu, swoboda i opanowanie roli, umiar chroniący od jakiejkolwiek szarży, a przy tym niewątpliwa umiejętność wydobycia komizmu, tam gdzie sytuacja tego wymaga”. W Moralności pani Dulskiej „ze swego trudnego zadania wywiązała się znakomicie. Doskonała charakteryzacja, wyjątkowe opanowanie gestów, wrodzony temperament, trzymany jednak na wodzy dobrego smaku – dały w sumie niezapomnianą kreację” (M. Dereżyński). Charakteryzację chwalono też w Złotych niedolach: „jako jejmość Ćwierkalska zdawała się być figurą, która na scenę zeszła z albumu starych fotografii” (J. Piechocki). Podkreślano jej oddanie teatrowi i odpowiedzialny stosunek do zawodu, zawsze nienaganne przygotowanie roli (w Szczęściu Frania wspólnie z Bolesławem Rosłanem ” tworzyli zgraną parę małżeńską, parę i bez zarzutu wygrali wszystkie sceny”). Była postacią barwną, w środowisku związanym z teatrem b. szanowaną.„Nieprzeciętna aktorka i niepospolita osobowość zostawiła w Bydgoszczy, jak najlepsze wspomnienia” (Z.Pietrasik).

W sez. 1958/59 – 1967/68 była zaangażowana w T.Dramatycznym w Warszawie . Postępująca choroba spowodowała, że występowała już rzadko i w niewielkich rolach, np. jako: Kucharka (W małym dworku), Skirina (Księżniczka Turandot), Rebeka (Proces w Salem)- 1959; Żona robotnika (Anioł zstąpił do Babilonu), Żona staruszka (Nosorożec)-1961. Ostatni okres życia spędziła w Domu Opieki Społecznej w Górze Kalwarii.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 A-Ł Warszawa 2017

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *