Żabczyńska Maria

Żabczyńska Maria
Data urodzenia:
1903-09-14 Sosnowiec
Data śmierci:
1981-01-27 Warszawa

aktorka;

Właściwie Maria Zofia Żabczyńska, z domu Zielenkiewicz. Była córką Józefa Zielenkiewicza, urzędnika kolejowego, i Marty z Niedostatkiewiczów; żoną aktora Aleksandra Żabczyńskiego (ślub 28 VI 1923 w Warszawie). W 1914 została deportowana z rodziną do Rosji, uczyła się na pensji w Moskwie. W 1919 wstąpiła tu do Studia Dram. Proletariatu, a nast. do Studia Dram. T. Kameralnego pod kier. A. Tairowa. Po powrocie do kraju, w 1921-24 była słuchaczką Instytutu Reduty i aktorką Reduty pod kier. J. Osterwy. Jej pierwsze role to, m.in: Helena (Ponad śnieg), Wanda (W małym domku), Pokojówka (Lekkoduch), Mieszczka (Ulica dziwna), Zofia (Nowy Don Juan). W 1923, jeszcze jako uczennica Reduty, występowała w objazdowym zespole K. Koreckiego w Kaliszu, Piotrkowie i Radomsku. Latem 1924 brała udział w objazdach Reduty. Potem występowała w Warszawie: w sez. 1924/25 w T. im. Bogusławskiego w 1925/26 w T. Polskim i Małym. W sez. 1926/27 grała w T. Miejskim w Bydgoszczy, w 1927/28 w T. Miejskich we Lwowie. W czerwcu 1929, podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, występowała w roli Panny Młodej w rewii Kulig w insc. L. Schillera (Żabczyński grał Pana Młodego). W sez. 1928/29 i 1929/30 była aktorką T. Miejskich w Łodzi. W latach 30. występowała ponownie w Warszawie, w t. rewiowych: Morskie Oko (1930-31), Wesołe Oko (1931), Kameleon (1932), Wesoły Teatr (1932), w 1932 i 1934  gośc. w T. Kameralnym  K. Adwentowicza, w 1934-36 w teatrach TKKT: Nowym, Letnim, Polskim i Małym oraz w t.  Cyrulik Warszawski (1935-36). W maju 1936 występowała w przedstawieniu List (Warsztat Teatr. PIST-u  w T. Nowym). W 1936-39 była w zespole T. Polskiego, występowała też w T. Letnim. Lata II wojny świat. i okupacji niem. przeżyła w Warszawie. Na przeł. 1940/41 występowała w programie artyst. w kawiarni ,Żak” (piosenkom w jej wykonaniu akompaniował Schiller), później była m.in. kelnerką w kawiarni ,,Mon Café”
Po wojnie znowu grała w t. warsz.: w sez. 1945/46-1947/48 w Miejskich Teatrach Dram., w 1948/49 w T. Syrena, a od 1949/50 do końca 1975 w T. Polskim. W 1952-54 wykładała grę aktorską na Wydz. Reżyserii PWST w Warszawie. W 1972 grała gośc. w T. Ochoty. Od 31 XII 1975 przeszła na emeryturę.
,,Była urodzoną aktorką”, pisal J. Lechoń. Pełna temperamentu, żywiołowa, na scenie swobodna i naturalna – ujmowała wdziękiem, bezpośredniością, wysoką kulturą osobistą. Miała doskonale opanowany warsztat aktorski, znakomitą dykcję, umiejętność mówienia wiersza, prowadzenia dialogu, była b. muzykalna. Już od pierwszych występów w Reducie zwróciła na siebie uwagę: ,,wybitny talent, perła wieczoru pieśni staropolskich”, pisał Boy-Żeleński o jej występie w widowisku Pochwała wesołości(1924). W T. im. Bogusławskiego miała m.in. popisową rolę Dosi w Skalmierzankach (1924) i kilka ról w widowisku Bandurka (np. Małgorzatkę, Pannę Mariannę. Damę edukowaną, Panią swawolną, Joasię), w którym ,,z wzruszającą prostotą, głęboko i jak w zaczarowaniu zaśpiewała śliczną ludową piosenkę” (J. Lechoń). Jedna z czołowych aktorek Osterwy i Schillera, w zespołach T. Polskiego i Narodowego występowała raczej w rolach drugoplanowych. Jej domeną były role charakterystyczne, grała je ,,z temperamentem i żywiołową szczerością”, pisał J. Lorentowicz. Zagrała takie role, jak: Marysia (Podróż po Warszawie, 1924); Paulette (Proboszcz wśród bogaczy), Ola (Śpiewak własnej niedoli) – 1925; Lina (Tak jest, jak wam się wydaje), Zuzanna (Król) – 1926; Zuzanna (Lady Chic, 1928), Mimi (Przestępca, 1930), Mania (Ich czworo, 1934), Kundzia (Powrót mamy, 1935); Michasia (Mieszczanin szlachcicem), Polly (Złoty wieniec) -1936; Melania (Jadzia wdowa), Szarlotta (Wiśniowy sad)-1937; Femia (Cyganeria paryska), Mademoiselle (Asmodeusz) – 1938, Sofrona (Obrona Ksantypy, 1939). Wyróżniła się jako Panna Młoda (Wesele) grała tę rolę w T. Wielkim we Lwowie (1928), w warsz. T. Polskim (we wznowieniu w 1934) i w opracowanym przez Studium Radiowe przy Instytucie Reduty słuchowisku Wesele (1936) oraz po wojnie.
Zainteresowanie wzbudziła jej interpretacja roli Puka (Sen nocy letniej, 1934), którego zdaniem J. Kreczmara zagrała ,,nie tradycyjnie jak rozkosznego, zwiewnego duszka, ale jak złośliwego i niebezpiecznego stwora, przypominającego raczej leśnego drapieżnika niż postać z nierealnego świata”, w opinii K. Wierzyńskiego ,,był za ciężki, za masywny, jak na wymaganą od niego lekkość i eteryczną zjawiskowość”, ale w jego ,,niepochwytny chichot umiała wcielić coś, jakby zaświatową zmysłowość”.
Pole do popisu znajdowała w repertuarze muz., np. w t. Morskie Oko w widowiskach Parada gwiazd (1930), Sympatie Warszawy (1931) i jako Izabella (Boccaccio, w reż. Schillera, 1933). W T. Kameralnym wystąpiła m.in w roli Marii (W małym domku, 1934), w której zdaniem Adwentowicza wykazała ,,dużo szczerego uczucia i ekspresji dramatycznej”, w T. Letnim była,,wyborną” Sabiną (Żołnierz królowej Madagaskaru, 1936).
Po wojnie należała pocz. do czołówki aktorskiej warsz. scen Po zagraniu roli Mani (Królowa przedmieścia, 1945), zyskała opinie-,,najlepszej aktorki wodewilistki”, ,,urodzonej kuplecistki” (J. Kawecki). ,,Cechy talentu, którymi przed laty zabłysła w Skalmierzankach potrafiła artystka z biegiem czasu i pracy scenicznej wybornie rozwinąć i jakże spotęgować ich wyrazistą rodzimość” (Kawecki), Zagrała znów Pannę Młodą (Wesele, 1946), ,,była w tej roli autentycznie ludowa, prosta i prawdziwa” (W. Sadowy), nast.  Natalię (Oświadczyny, 1947) ,,inteligentnie i finezyjnie”. Później, choć grała najczęściej role drugoplanowe, potrafiła stworzyć wyraziste i zapadające w pamięć postacie. Jedną z cech jej aktorstwa był humor, nawet tak jednowymiarową postać jak Anna Kovacs (Sprawa Pawła Eszteraga, 1950), ,,umiała podbarwić odrobiną orzeźwiającego humoru” (I. Krzywicka). Była pełną werwy, nieco groteskowa Duńką (Labow Jarowaja, 1954) i ,,szczerze komiczną” Lizawietą Bogdanowną (Miesiąc na wsi, 1955). Niewielką rolę Katarzyny (Głupi Jakub, 1959) zagrała ,,z prostotą, dyskretnym humorem” (S. Polanica). W epizodycznej roli Tadrachowej (Moralność pani Dulskiej, 1962), uznanie przyniosła aktorce ,,wyborna umiejętność podawania replik, pewność obycia, zagadkowy, lekko drwiący uśmieszek, ledwo dostrzegalna i subtelna drwina” (W. Natanson). Wystąpiła jako: Małgorzata (Wiele hałasu o nic, 1947), Joanna Nielewiczowa (Dom kobiet, 1948), Azalia Nieporębska (Bliźniak, czyli Przeminęło z herbem, 1948), Wanda Ogrodzka (Grzech, 1951), Pani de Grassins (Eugenia Grandet, 1952), Pani Pilecka (Polacy nie gęsi, 1953), Panna de Rosiéres (Lato w Nohant, 1958). W latach 60. i 70. w teatrze grała coraz rzadziej, jej role to: Klimina (Wesele, 1961), Korobaczka (Martwe dusze, 1969), Hrabina de Profundis (Chłopcy, 1970), Tituba (Czarownice z Salem, 1972). Otawicha (Przy pełni księżyca, 1977).

W 1956-77 wystąpiła w ok. 30. spektaklach Teatru TV np. jako Uczciszewska (Krosienka), Anna (Przygoda florencka), Małgorzata (Horsztyński), Niania (Maskarada), Franciszka (Żabusia). Występowała w słuchowiskach radiowych; przed wojną np. w reżyserowanych przez Schillera Podróży po Warszawie (1938) i Miotełkach warszawskich (1938). Po wojnie była współtwórczynią i reżyserką Teatru Pol. Radia dla Dzieci. W 1965 otrzymała nagrodę Komitetu ds. Pol. Radia i TV za role w słuchowiskach dla dzieci i młodzieży szkolnej, a szczególnie za role Przekupki w Mariensztackiej opowieści oraz Maryli w Ani z Zielonego Wzgórza. Ponad 20 lat występowała w radiowej powieści W Jezioranach. W 1934-37 zagrała charakterystyczne, drugoplanowe role w kilku filmach, m.in. w: Ślubach ułańskich, Manewrach miłosnych, Dyplomatycznej żonie, Za zasłoną, Doktorze Murku. Po wojnie 1948-77 wystąpiła w niewielkich rolach w kilkunastu filmach kinowych i telew., np. w Honorze dziecka.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 M-Ż Warszawa 2016


Źródła:
1)

aktorka;

Właściwie Maria Zofia Żabczyńska, z domu Zielenkiewicz. Była córką Józefa Zielenkiewicza, urzędnika kolejowego, i Marty z Niedostatkiewiczów; żoną aktora Aleksandra Żabczyńskiego (ślub 28 VI 1923 w Warszawie). W 1914 została deportowana z rodziną do Rosji, uczyła się na pensji w Moskwie. W 1919 wstąpiła tu do Studia Dram. Proletariatu, a nast. do Studia Dram. T. Kameralnego pod kier. A. Tairowa. Po powrocie do kraju, w 1921-24 była słuchaczką Instytutu Reduty i aktorką Reduty pod kier. J. Osterwy. Jej pierwsze role to, m.in: Helena (Ponad śnieg), Wanda (W małym domku), Pokojówka (Lekkoduch), Mieszczka (Ulica dziwna), Zofia (Nowy Don Juan). W 1923, jeszcze jako uczennica Reduty, występowała w objazdowym zespole K. Koreckiego w Kaliszu, Piotrkowie i Radomsku. Latem 1924 brała udział w objazdach Reduty. Potem występowała w Warszawie: w sez. 1924/25 w T. im. Bogusławskiego w 1925/26 w T. Polskim i Małym. W sez. 1926/27 grała w T. Miejskim w Bydgoszczy, w 1927/28 w T. Miejskich we Lwowie. W czerwcu 1929, podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, występowała w roli Panny Młodej w rewii Kulig w insc. L. Schillera (Żabczyński grał Pana Młodego). W sez. 1928/29 i 1929/30 była aktorką T. Miejskich w Łodzi. W latach 30. występowała ponownie w Warszawie, w t. rewiowych: Morskie Oko (1930-31), Wesołe Oko (1931), Kameleon (1932), Wesoły Teatr (1932), w 1932 i 1934  gośc. w T. Kameralnym  K. Adwentowicza, w 1934-36 w teatrach TKKT: Nowym, Letnim, Polskim i Małym oraz w t.  Cyrulik Warszawski (1935-36). W maju 1936 występowała w przedstawieniu List (Warsztat Teatr. PIST-u  w T. Nowym). W 1936-39 była w zespole T. Polskiego, występowała też w T. Letnim. Lata II wojny świat. i okupacji niem. przeżyła w Warszawie. Na przeł. 1940/41 występowała w programie artyst. w kawiarni ,Żak” (piosenkom w jej wykonaniu akompaniował Schiller), później była m.in. kelnerką w kawiarni ,,Mon Café”
Po wojnie znowu grała w t. warsz.: w sez. 1945/46-1947/48 w Miejskich Teatrach Dram., w 1948/49 w T. Syrena, a od 1949/50 do końca 1975 w T. Polskim. W 1952-54 wykładała grę aktorską na Wydz. Reżyserii PWST w Warszawie. W 1972 grała gośc. w T. Ochoty. Od 31 XII 1975 przeszła na emeryturę.
,,Była urodzoną aktorką”, pisal J. Lechoń. Pełna temperamentu, żywiołowa, na scenie swobodna i naturalna – ujmowała wdziękiem, bezpośredniością, wysoką kulturą osobistą. Miała doskonale opanowany warsztat aktorski, znakomitą dykcję, umiejętność mówienia wiersza, prowadzenia dialogu, była b. muzykalna. Już od pierwszych występów w Reducie zwróciła na siebie uwagę: ,,wybitny talent, perła wieczoru pieśni staropolskich”, pisał Boy-Żeleński o jej występie w widowisku Pochwała wesołości(1924). W T. im. Bogusławskiego miała m.in. popisową rolę Dosi w Skalmierzankach (1924) i kilka ról w widowisku Bandurka (np. Małgorzatkę, Pannę Mariannę. Damę edukowaną, Panią swawolną, Joasię), w którym ,,z wzruszającą prostotą, głęboko i jak w zaczarowaniu zaśpiewała śliczną ludową piosenkę” (J. Lechoń). Jedna z czołowych aktorek Osterwy i Schillera, w zespołach T. Polskiego i Narodowego występowała raczej w rolach drugoplanowych. Jej domeną były role charakterystyczne, grała je ,,z temperamentem i żywiołową szczerością”, pisał J. Lorentowicz. Zagrała takie role, jak: Marysia (Podróż po Warszawie, 1924); Paulette (Proboszcz wśród bogaczy), Ola (Śpiewak własnej niedoli) – 1925; Lina (Tak jest, jak wam się wydaje), Zuzanna (Król) – 1926; Zuzanna (Lady Chic, 1928), Mimi (Przestępca, 1930), Mania (Ich czworo, 1934), Kundzia (Powrót mamy, 1935); Michasia (Mieszczanin szlachcicem), Polly (Złoty wieniec) -1936; Melania (Jadzia wdowa), Szarlotta (Wiśniowy sad)-1937; Femia (Cyganeria paryska), Mademoiselle (Asmodeusz) – 1938, Sofrona (Obrona Ksantypy, 1939). Wyróżniła się jako Panna Młoda (Wesele) grała tę rolę w T. Wielkim we Lwowie (1928), w warsz. T. Polskim (we wznowieniu w 1934) i w opracowanym przez Studium Radiowe przy Instytucie Reduty słuchowisku Wesele (1936) oraz po wojnie.
Zainteresowanie wzbudziła jej interpretacja roli Puka (Sen nocy letniej, 1934), którego zdaniem J. Kreczmara zagrała ,,nie tradycyjnie jak rozkosznego, zwiewnego duszka, ale jak złośliwego i niebezpiecznego stwora, przypominającego raczej leśnego drapieżnika niż postać z nierealnego świata”, w opinii K. Wierzyńskiego ,,był za ciężki, za masywny, jak na wymaganą od niego lekkość i eteryczną zjawiskowość”, ale w jego ,,niepochwytny chichot umiała wcielić coś, jakby zaświatową zmysłowość”.
Pole do popisu znajdowała w repertuarze muz., np. w t. Morskie Oko w widowiskach Parada gwiazd (1930), Sympatie Warszawy (1931) i jako Izabella (Boccaccio, w reż. Schillera, 1933). W T. Kameralnym wystąpiła m.in w roli Marii (W małym domku, 1934), w której zdaniem Adwentowicza wykazała ,,dużo szczerego uczucia i ekspresji dramatycznej”, w T. Letnim była,,wyborną” Sabiną (Żołnierz królowej Madagaskaru, 1936).
Po wojnie należała pocz. do czołówki aktorskiej warsz. scen Po zagraniu roli Mani (Królowa przedmieścia, 1945), zyskała opinie-,,najlepszej aktorki wodewilistki”, ,,urodzonej kuplecistki” (J. Kawecki). ,,Cechy talentu, którymi przed laty zabłysła w Skalmierzankach potrafiła artystka z biegiem czasu i pracy scenicznej wybornie rozwinąć i jakże spotęgować ich wyrazistą rodzimość” (Kawecki), Zagrała znów Pannę Młodą (Wesele, 1946), ,,była w tej roli autentycznie ludowa, prosta i prawdziwa” (W. Sadowy), nast.  Natalię (Oświadczyny, 1947) ,,inteligentnie i finezyjnie”. Później, choć grała najczęściej role drugoplanowe, potrafiła stworzyć wyraziste i zapadające w pamięć postacie. Jedną z cech jej aktorstwa był humor, nawet tak jednowymiarową postać jak Anna Kovacs (Sprawa Pawła Eszteraga, 1950), ,,umiała podbarwić odrobiną orzeźwiającego humoru” (I. Krzywicka). Była pełną werwy, nieco groteskowa Duńką (Labow Jarowaja, 1954) i ,,szczerze komiczną” Lizawietą Bogdanowną (Miesiąc na wsi, 1955). Niewielką rolę Katarzyny (Głupi Jakub, 1959) zagrała ,,z prostotą, dyskretnym humorem” (S. Polanica). W epizodycznej roli Tadrachowej (Moralność pani Dulskiej, 1962), uznanie przyniosła aktorce ,,wyborna umiejętność podawania replik, pewność obycia, zagadkowy, lekko drwiący uśmieszek, ledwo dostrzegalna i subtelna drwina” (W. Natanson). Wystąpiła jako: Małgorzata (Wiele hałasu o nic, 1947), Joanna Nielewiczowa (Dom kobiet, 1948), Azalia Nieporębska (Bliźniak, czyli Przeminęło z herbem, 1948), Wanda Ogrodzka (Grzech, 1951), Pani de Grassins (Eugenia Grandet, 1952), Pani Pilecka (Polacy nie gęsi, 1953), Panna de Rosiéres (Lato w Nohant, 1958). W latach 60. i 70. w teatrze grała coraz rzadziej, jej role to: Klimina (Wesele, 1961), Korobaczka (Martwe dusze, 1969), Hrabina de Profundis (Chłopcy, 1970), Tituba (Czarownice z Salem, 1972). Otawicha (Przy pełni księżyca, 1977).

W 1956-77 wystąpiła w ok. 30. spektaklach Teatru TV np. jako Uczciszewska (Krosienka), Anna (Przygoda florencka), Małgorzata (Horsztyński), Niania (Maskarada), Franciszka (Żabusia). Występowała w słuchowiskach radiowych; przed wojną np. w reżyserowanych przez Schillera Podróży po Warszawie (1938) i Miotełkach warszawskich (1938). Po wojnie była współtwórczynią i reżyserką Teatru Pol. Radia dla Dzieci. W 1965 otrzymała nagrodę Komitetu ds. Pol. Radia i TV za role w słuchowiskach dla dzieci i młodzieży szkolnej, a szczególnie za role Przekupki w Mariensztackiej opowieści oraz Maryli w Ani z Zielonego Wzgórza. Ponad 20 lat występowała w radiowej powieści W Jezioranach. W 1934-37 zagrała charakterystyczne, drugoplanowe role w kilku filmach, m.in. w: Ślubach ułańskich, Manewrach miłosnych, Dyplomatycznej żonie, Za zasłoną, Doktorze Murku. Po wojnie 1948-77 wystąpiła w niewielkich rolach w kilkunastu filmach kinowych i telew., np. w Honorze dziecka.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 M-Ż Warszawa 2016

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *