aktor, reżyser;

Właściwie Ziemowit Zbigniew  Karpiński. Był synem Jana K. i Amelii z Wagnerów, mężem najpierw malarki Marii Ronczewskiej, póź­niej aktorki Klary Belskiej. Walczył w Legionach Pol. i brał udział w wojnie pol.- bolszewickiej 1920. Ukończył Gimn. im. Lelewela w Warszawie. Studia aktorskie odbył w Oddziale Dram. przy warsz. kon­serwatorium w 1925-28. Wydział reżyserski PIST-u ukończył w 1938 realizując Szkoda wąsów (T. Na­rodowy, 20 II 1938), a jako przedstawienie dyplo­mowe – Dzieci nie chcą żyć (T. Nowy, prem. 22 V 1938), które zwróciło uwagę krytyki. Dzia­łalność aktorską rozpoczął w sez. 1928/29 w T. Miejskim Bydgoszczy, nast. został zaangażowany przez A. Zelwerowicza do T. Miejskich w Wil­nie, gdzie występował w 1929-32. Zaczynał od ról amantów, ale szybko ujawnił zdolności charakterystyczne (np. Dobczyński w Rewizorze, Papkin w Zemście, Kotwicz w Rozbitkach), o jego roli w Polakach w Ameryce pisał M. Limanowski, „śpiewa i tańczy, a werwą ze siebie mógłby obdarzyć pół miliona ludzi mających głowę zwieszoną i trochę senne oczy”. W 1932 był krótko w zespól T. Artystów w Warszawie, w sez. 1932/33 w T. Nowe Ateneum, a nast. do 1936 w teatrach TKKT W 1936-38 występował w T. Narodowym i Nowym. Grał wówczas niewielkie role, jak np.: Herman (Sprawa Dantona, 1933), Feliks (Dziady, 1934), Nauczyciel tańca (Mieszczanin szlachcicem, 1936), Filip (Dożywocie, 1937). Równocześnie studiowa w PIST, był asystentem L. Schillera przy wystawieniu Judyty J. Giraudoux (1936) i Z. Nowakowskiego przy Krakowiakach i Góralach J.N. Kamińskiego (T. im. Słowackiego w Krakowie, 1936) Debiutował jako reżyser przedstawieniem dla dzieci w T. Letnim (Wyprawa po szczęście, 26 XII 1936). W 1938-41 grał i reżyserował w T. na Pohulance (od 1940 w T. Polskim „Pohulanka” w Wilnie) Wyreżyserował wówczas dziesięć sztuk, przeważnie komedii, jak: Subretka, Dama od Maxima, Papa Nikoluzos, ale również Cyda (1941) uznanego wów­czas za „jedno z najlepszych przedstawień” (A. Maliszewski). Jako aktor występował często odnosząc sukcesy w takich rolach, jak: Gold (Zazdrość i medycyna), Żyd (Pastorałka), Papkin (Zemsta), Na­poleon (Madame Sans Gene). Od 1941 przebywał w Warszawie; brał czynny udział w działalności konspiracyjnej. Był poruczni­kiem AK (pseud. Wagner), walczył w powstaniu warszawskim; podczas walk na Politechnice został ciężko ranny i stracił prawą rękę. Odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari. Był jeńcem obozu w Zeitheim, gdzie zorganizował teatrzyk i inscenizował piosenki z widowisk L. Schillera. Po wyzwoleniu wszedł (jako reżyser) w skład zespołu Ludowego T. im. Bogusławskiego w Lingen kierowanego przez Schillera (lipiec-grudzień 1945). Następnie wyjechał do Londynu, gdzie mimo swego inwalidztwa ucze­stniczył w emigracyjnym życiu teatralnym. W sez. 1948/49 współpracował z objazdowym T. Sztafeta; grał Stańczyka w Weselu (insc. L. Kielanowskiego, 21 V 1948). Już przed wojną, w 1934 wszedł do Zarządu Głównego ZASP-u; w 1946-48 był preze­sem oraz czł. Rady Artyst. (1949-50) ZASP-u za Granicą. W 1951 przeniósł się do Nowego Jorku, gdzie mieszkał do końca życia. Brał udział w życiu społecznym i artyst. środowiska polskiego. Spora­dycznie reżyserował i występował, m.in. w 1956-58 w pol. programie telew. księdza Rojka (grał we fragm. Dziadów i Wesela); w imprezach teatr. Pol. Instytutu Naukowego (w 1957 grał z M. Modzelewską w Cieniu oraz rolę Rafaela w Juliuszu II). W 1955 reżyserował Godzinę przestrogi wraz z Odludkami i poetą, które złożyły się na wieczór jubileuszowy J. Lechonia występującego w roli Astolfa. W reżyserii K. grano w Detroit Hrabinę (1956) wystawioną przez Polonia Opera Co. of New York City. Podobnie jak w Wilnie, występował też często jako recytator.
Sporadycznie publikował artykuły w prasie emigra­cyjnej i wygłaszał odczyty. Drukował m.in. wspo­mnienie o L. Schillerze w londyńskich „Wiadomo­ściach” (1955 nr 44).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994