aktor, reżyser, dyrektor teatru;

Właściwie Zygmunt Zachariasz Tomaszewski, pseud. Z. Boń­cza. Był synem Józefa Tomaszewskiego, maszynisty ko­lejowego, i Antoniny z Sadowskich, mężem naj­pierw aktorki Felicji Trapszo z domu Krywult, później Wandy Tomaszewskiej z Pawełczyńskich, sekretarza teatru w Świdnicy w sez. 1949/50. W 1926 zdał maturę w gimn. K. Kulwiecia w War­szawie; równocześnie (od 1925) uczęszczał na Kur­sy Wokalno-Dram. H. J. Hryniewieckiej. W 1926 zdał kwalifikacyjny egzamin aktorski ZASP-u. Za­pisał się na Wydz. Humanistyczny Uniw. Warsz. i jako student zaczął występować w T. Odrodzonym. W początkach kariery – do 1930 używał nazwiska Tomaszewski, nast. pseud. Bończa, a po II wojnie świat. występował wyłącznie jako Bończa-Tomasze­wski. Prawdopodobnie w sez. 1927/28 grał w T. im. Orzeszkowej w Grodnie. W sez. 1928/29 (od grudnia 1928) był w T. Polskim w Katowicach, 1929/30 w T. Ateneum w Warszawie, gdzie grał m.in. Dominika (Pani prezesowa), Ojca (Podhale tańczy), Timura (Księżniczka Turandot). W marcu 1930 zdał egzamin reżyserski ZASP-u; w sierpniu t.r. został powołany do wojska w Krakowie. Po odbyciu służby wojskowej, w sez. 1932/33 wystę­pował w T. Wielkim na Pohulance w Wilnie oraz w jego objazdowym zespole (reżyserował Roxy). W 1933 był w Studio Teatralnym im. Żeromskiego w Warszawie (reżyserował Paragraf 245 KK), w sez. 1934/35 w zespole objazdowego T. Małopol­skiego z siedzibą w Stanisławowie. Na sez. 1935/36 został zaangażowany do Miejskiego T. Kameralnego w Częstochowie, gdzie dużo reżyserował, m.in. Kor­diana (grał Wielkiego Księcia Konstantego) i Śluby panieńskie (grał Albina). W sez. 1936/37 pocz. występował w T. Ziemi Kielecko-Radomskiej im. Wyspiańskiego, nast. od grudnia 1936 należał do zespołu T. Polskiego w Łodzi. Jako aktor i reżyser pracował w łódz. T. Miejskich też w sez. 1937/38 i 1938/39. Z zespołem łódz. w czerwcu i lipcu 1938 odbył tournee; odwiedził m.in. Bydgoszcz, Płock, Przemyśl, Tarnów, Stanisławów, Gdańsk. W Łodzi grał m.in. Księdza i Stańczyka (Wesele), Za­dorę (Gałązka rozmarynu), Richarda (Korsarz), Sto­perla (Mecz małżeński); reżyserował komedie: Gałganek, Raz się tylko żyje, Mecz małżeński. W czasie okupacji niem. mieszkał w Warszawie. W teatrze nie występował; do września 1940 był kelnerem w „Kawiarni Artystów” w Al.Jerozolimskich , nast. pracował jako robotnik placowy w składzie węgla i administrator domów na Pradze. W październiku 1944 zaangażował się do organizującego się na Pradze T. m.st. Warszawy; brał udział w pierwszym koncercie (7 X 1944), grał Szczyglika (Majster i czeladnik) w pierwszym przedstawieniu w sali T. Syrena (23 XI 1944); potem reżyserował Moralność pani Dulskiej (9 XII 1944; grał Zbyszka), Śluby panieńskie (1945; grał Gustawa). W sez. 1945/46-1947/48 należał do zespołu Miejskich T. Dramaty­cznych w Warszawie; reżyserował m.in. w 1945 Przeprowadzkę i Placówkę, a w 1946 w T. Co­moedia poświęconą AK sztukę Droga do świtu, w której do ról partyzantów zaangażował aktorów nie­zawodowych. Równocześnie (marzec 1945 październik 1947) był wykładowcą dykcji i sztuki ak­torskiej w Szkole Dram. pod kier. J. Strachockiego. Był też członkiem Tymczasowego Zarządu warsz. filii ZASP-u i przewodniczącym I Komisji Wery­fikacyjnej. W sez. 1948/49 współpracował jako re­żyser z T. Dzieci Warszawy (reżyserował m.in. Opowieść o Chopinie). Od 1 IV do 1 IX 1949 należał do zespołu Ludowego T. Muzycznego w Warszawie; grał Sarmackiego (Skalmierzanki), Re­żysera (Dorożką po Warszawie). Od 1 IX 1949 do 1 III 1950 był dyr. i kier. artyst. T. Miejskiego w Świdnicy. J. Kozeński pisał: „Pozostawił po sobie wdzięczną pamięć pracowników teatru i całego spo­łeczeństwa dolnośląskiego pamiętającego, jakie ten doskonały organizator położył zasługi na polu roz­szerzenia terenu obsługiwanego przez ambitny ze­spół świdnicki”. W Świdnicy grał tyt. rolę w Ma­zepie, reżyserował Maszeńkę i Męża i żonę (1949) – jak pisano w „czystym biedermajerowskim stylu” oraz Profesję pani Warren (1950). Po opuszczeniu Świdnicy był wykładowcą dykcji i inspicjentury w Lic. Techniki Teatr. w Warszawie (15 X 1950 -31 VIII 1952), nie występował nigdzie. Od 1 IX 1952 został zaangażowany do T. Polskiego w War­szawie, gdzie pracował do końca sez. 1970/71; grał tu tylko role epizodyczne. W 1971 przeszedł na emeryturę.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994