aktorka;

Właściwie Zdzisława Maria Życzkowska zamężna Życzkowska. Była córką Aleksandra Życzkowskiego, nauczyciela, i Anieli z Lesz­czyńskich. Po rozejściu się ze swym mężem, ku­zynem Eugeniuszem Życzkowskim, przez kilkanaście lat (do II wojny światowej) związana była z aktorem i reżyserem Władysławem Krasnowieckim. W 1923 ukoń­czyła Oddział Dramatyczny przy warszawskim Konserwatorium Muzycznym i wstąpiła do Instytutu Reduty (sezon 1923/24). Tam rozpoczęła artystyczną współpracę z Leonem Schillerem i odtąd często grała w jego reżyserii i w zespołach, którymi kierował. W sezonie 1924/25 i 1925/26 by­ła aktorką Teatru im. Bogusławskiego w Warszawie (w czerwcu 1926 występowała gościnnie, wraz z Ireną Solską, w Teatrze Bagatela w Krakowie). W sezonach 1926/27–1929/30 grała w Teatrach Polskim i Małym. Roz­poczęła wtedy współpracę z Polskim Radiem, brała udział w wielu słuchowiskach. Od 1930 przeniosła się do lwowskich Teatrów Miejskich, w których pracowała do 1937 (z przerwą w 1931, kiedy grała w Teatrze Melodram w Warszawie). Z zespołem teatru lwowskiego występowała w Krakowie (lipiec 1933, lipiec 1934) i Krynicy (sier­pień 1933, lipiec-sierpień 1936). W sezonach 1937/38 i 1938/39 była w zespole Teatrów Miejskich w Łodzi. W tych latach występowała też gościnnie w Teatrach Miejskich w Wilnie (maj 1938) oraz we Lwowie (kwiecień–maj i lipiec 1939). Lata II wojny światowej spędziła we Lwowie, gdzie od jesieni 1939 do czerwca 1941 i w sezonie 1944/45 pracowała w Pol­skim Teatrze Dramatycznym. W czerwcu 1944 grała rolę Wdowy w konspiracyjnym przedstawieniu Ich czwo­ro. Po wznowieniu publicznej działalności polskiego te­atru, wykładała w studio dramatycznym. W sierpniu 1945 wraz z zespołem teatru lwowskiego była repatriowana do Katowic i przez dwa sezony występowała w Teatrze Śląskim. W 1947 zaangażowała się do Teatru Wojska Polskiego w Łodzi, gdzie była także wykładowcą PWST. W 1949 przeniosła się do Teatru Polskiego w Warsza­wie. Ze sceną tą była związana do końca życia, z przerwą w sezonie 1956/57 i 1957/58, kiedy występo­wała w Teatrze Narodowym. Grała też gościnnie w Teatrze Współczesnym (1965) i Ateneum (sezon 1969/70). Sporadycznie występowała w filmach. W 1971 prze­szła na emeryturę. Jubileusz pięćdziesięciu lat pracy artystycznej obchodziła 17 grudnia 1974 podczas uroczystości zorganizowanej dla wielu jubilatów Teatru Polskiego. Była członkiem zasłużonym SPATiF-ZASP. Dysponowała niskim, silnym, plastycznym głosem, znakomitą dykcją i dobrymi warunkami zewnętrz­nymi, choć nie była obdarzona urodą w znaczeniu konwencjonalnym. Aktorstwo jej cechowały równo­cześnie siła ekspresji i dyscyplina artystyczna wynikająca z inteligencji i opanowania techniki. Zwróciła na siebie uwagę w roli Ulicznicy (Kniaź Patiomkin, 1925) – „wniosła śmiałość gry i żywioł” (Józef Szczublewski). W latach dwudziestych grała w teatrach warszawskich role różnorodne, zwykle jeszcze niewielkie, ale już zapo­wiadające możliwości charakterystyczne (Smeraldina w Słudze dwóch panów) i dramatyczne (Dziewka w Klątwie, Nike Napoleonidów w Nocy listopadowej). Największe powodzenie osiągnęła w latach trzydzies­tych, kiedy obok licznych postaci w repertuarze lżejszym, grała role o wielkim natężeniu ekspresji dramatycznej, role kobiet silnych, zdecydowanych, niepo­kojących, często namiętnych, zarówno głęboko nie­szczęśliwych, jak i sprytnych, pełnych wdzięku intrygantek. Recenzenci podkreślali sugestywność i ludzką prawdę tworzonych przez nią postaci. Były to m.in.: Babka (Spór o sierżanta Griszę), Jenny (Opera za trzy grosze), Szimena (Cyd), Panna Bernbourg (Dziewczęta w mundurkach), Kasandra (Od­prawa posłów greckich), Rozaura (Życie snem), Pani Warren (Profesja pani Warren), Lady Marlborough (Szklanka wody), Pallas Atena (Noc listopadowa), Klitajmnestra (Oresteja, Wilno 1938), Elżbieta (Sza­leństwo), Klotylda (Paryżanka). Najgłośniejszą rolą, w której „dała się poznać jako doskonała tragiczka” (Kazimierz Rychłowski) była Judyta w Księdzu Marku (Lwów 1936): „namiętna, silna, szalona, raz po raz załamująca się w histerycznym krzyku, piękna i dostojna w swoim żydowskim stroju” (Jadwiga Łempicka), „prawdziwa w bólu, kobieca w zemście, bezpośred­nia w wybuchach wiary i miłości” (Kazimierz Bukowski).

W latach czterdziestych i późniejszych częściej grywała role komediowe lub charakterystyczne, m.in. we Lwowie: Podstolinę (Zemsta), Bartoskę (Opowieść o Bartoszu Głowackim); w Katowicach: Szambelanową (Pan Jowialski), Pulcherię (Dom otwarty), Matkę (Dwa teatry); w Łodzi: Luizę Cordeau (Noce gniewu), Kasię (Igraszki z diabłem); w warszawskim Teatrze Polskim: Wasylisę (Na dnie), Arinę (Ożenek), Teklę (Dom kobiet), Ksienię (Port Royal); i w Teatrze Współ­czesnym Głafirę Klimowną (Pamiętnik szubrawca, 1965).

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980, t. II, PWN, Warszawa 1994