aktor, reżyser;

Właściwie Roman Stanisław Niewiarowicz. Był synem Tadeusza N., inżyniera, i Heleny Miłowskiej , mężem Ewy z Mochnackich. Uczęszczał do gimn. w Krakowie, potem we Lwowie, gdzie nast. zaliczył dwa semestry prawa na Uniw. Jana Kazi­mierza. Służył w 14 pułku ułanów jazłowieckich. Zadebiutował 25 VI 1921 w roli Zbyszka (Moral­ność pani Dulskiej) na scenie T. Małego we Lwowie. W 1921-23 grał w T. im. Słowackiego w Krakowie, ucząc się gry aktorskiej u J. Sosnowskie­go. W 1923-25 prawdopodobnie znów grał we Lwo­wie; 1925-31 występował w T. im. Słowackiego w Krakowie, 4 VI 1927 debiutował na tej scenie jako reżyser, wystawiając Rewolucję w Porto Banos. W lipcu t.r. występował gościnnie we Lwowie, a później w marcu 1931 w tamtejszym T. Małym gościnnie reżyserował. Od 23 IX do 31 XII 1931 był reżyserem i aktorem zespołu, który pn. Zespół Lwowskiej Filii ZASP pod kier. W. Siemaszkowej grał na scenie lwow. T. Rozmaitości, nast. do końca sez. 1931/32 pozostał w zespole T. Miejskich we Lwowie. W sez. 1932/33 grał w T. Polskim w Warszawie oraz reżyserował we Lwowie, w maju 1933 wystąpił w T. Miejskim w Bydgoszczy, gdzie też powrócił na pocz. sez. 1933/34 jako reżyser i aktor. Już w grudniu 1933 gościł na scenie T. Miej­skiego w Toruniu, od czerwca 1934 do końca sez. 1936/37 znów grał i reżyserował w T. Miejskich we Lwowie. Z tym zespołem wyjeżdżał na występy, m.in. do Przemyśla (październik 1934). Był wówczas także recenzentem teatr., swoje artykuły nadsyłał do „Wileńskiego Przeglądu Artystycznego”. W 1937-39 należał do zespołu T. Letniego w Warszawie, w którym miał też pozostać na sez. 1939/40; ponadto reżyserował w warsz. T. Nowym i T. Wielkim. W czasie okupacji niem. był głównym reżyserem w warsz. jawnym T. Komedia (1940-42), wystąpił także w przedstawieniach organizowanych w krak. Starym T. przez A. Świechłę. Równocześnie był szefem jednej z brygad kontrwywiadu Związku Walki Zbrojnej – AK (pseud. Łada). Kierował m.in. akcją likwidacji Igo Syma (1941). Został are­sztowany 17 V 1943 i osadzony na Pawiaku, potem więziony we Lwowie, skazany na śmierć, a po zmianie wyroku wywieziony do obozu koncentra­cyjnego w Gross-Rosen (Litomierzyce); 24 XII 1944 w Gross-Rosen przygotował Jasełka polskie. Po wojnie sąd weryfikacyjny ZASP-u przyznał, że represje spotkały go za działalność niepodległościo­wą, ale jako reżyser nadużył tego stanowiska dla własnych korzyści materialnych oraz ambicji autorskich i reżyserskich (przygotował szesnaście insc., w tym siedmiu sztuk własnych) i pozbawił go w 1945 uprawnień organizacyjnych na jeden rok oraz prawa zajmowania w teatrze stanowisk artyst. na trzy lata, a także udzielił surowej nagany. Jednakże już w sez. 1945/46 N. grał i reżyserował w T. Miejskim we Wrocławiu, a od sez. 1946/47 na scenach krak.: w Starym T., T. Powszechnym TUR (1947/48), T. Dramatycznych (do 1954) i T. im. Słowackiego (1954-68). Ponadto gościnnie reżyse­rował, m.in. w Operetce Śląskiej w Gliwicach (1954), w T. im. Wyspiańskiego w Katowicach (1957), Starym T. w Krakowie (sez. 1957/58), T. Polskim w Warszawie (1964). Na scenie Starego T. w Kra­kowie 1 X 1959 obchodził jubileusz czterdziesto­lecia pracy artyst. jako Pacjent w reżyserowanej przez siebie, własnej komedii Gdzie diabeł nie mo­że. Po przejściu na emeryturę w 1968, zamieszkał w Warszawie.
Wysoki, chudy, o przenikliwym spojrzeniu, w swym dorobku aktorskim miał głównie role komediowe, farsowe, ale najbardziej był ceniony za role charakterystyczne. W okresie przedwojennym grał m.in. Wacława (Zemsta), Alfreda (Mąż i żona), Ludmira (Pan Jowialski), Księcia Reichstadtu (Orlątko), tyt. w Cyrano de Bergerac, Boba (Mecz małżeński), Walerego (Ładna historia), Fouche (Madame Sans Gene), a także Parysa i Aleksandra (Odprawa po­słów greckich), Sobolewskiego (Dziady), Pana Mło­dego (Wesele), Korniłowa (Tamten), a po wojnie np. Kapitana Stanhope (Kres wędrówki), Gustawa (Śluby panieńskie), Nosa i Stańczyka (Wesele), Towiańskiego (Noce narodowe), Pułkownika Bieriozkina (Złota kareta). W filmie Awantura o Basię stworzył kapitalną postać aktora Walickiego (1959). Działalność scen. łączył z pracą lit., był autorem popularnych komedii i fars, grywanych często w 1. trzydziestych, a także pierwszych powojennych. Debiutował komedią I co z takim robić wystawioną pod pseud. F. Decres w T. Bagatela w Krakowie (1928) i T. Małym we Lwowie (1931). Do najbar­dziej znanych utworów należały ponadto: Kochanek to ja (1934), Gdzie diabeł nie może (1937), Dla­czego zaraz tragedia (1939), Znajda (1941), potem pt. Ich dwóch (1946), Mezalians (1942). Jako reżyser sięgał przede wszystkim po lekki re­pertuar komediowy, wielokrotnie po własne sztuki, poza tym po utwory: A. Fredry (Przyjaciele (1933), Wielki człowiek do małych interesów (1946), Śluby panieńskie (1946), (1963), Ciotunia (1951), Damy i huzary (1962), G. Zapolskiej Moralność pani Dulskiej (1928, 1931, 1942, 1949), Tamten (1929, 1933), Żabusia (1965), ponadto po lekkie komedie i farsy, takie jak: Grand Hotel (1933), Obrona Keysowej (1935), Mecz małżeński (1935), Ładna historia (1936), Kawiarenka (1936), Jaś z księżyca (1936), Madame Sans Gene (1937, Lwów), 1939 (warsz. T. Letni), Ormianin z Bejrutu (1937) (warsz. T. Letni); z re­pertuaru muz.: Manewry jesienne i Książę Szirazu (1938) (warsz. T. Wielki). Po wojnie wystawiał nie­kiedy także repertuar poważniejszy: Faryzeusze i grzesznik (1950), Polacy nie gęsi (1953), Noce naro­dowe (1954), Złota kareta (1956), Leokadia (1957), Czajka (1960), Fedra J. Racine’a (1963), Kleo­patra CK. Norwida (1963), Pies ogrodnika 1964 (warsz. T. Polski), zaś z repertuaru muz. Księżniczka czardasza, który to spektakl MJ. Michałowski za­liczył do „najlepszych osiągnięć sceny gliwickiej w dziesięcioleciu”, 1954. Był reżyserem słuchowisk radiowych, współautorem scenariuszy film., takich jak: Skarb, Szatan z siód­mej klasy, Smarkula, Żona dla Australijczyka. Współ­pracował m.in. z „Przekrojem”, „Tygodnikiem Powszechnym”.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994