tancerz, choreograf, kierownik baletu;

Właściwie Feliks Jan Grzybek. Był synem Jana i Julii Grzybków, ogrodnika i kwiaciarki, mężem tancerek: Niny Pawliszczewej,  Zizi  Halamy i Marii Łapińskiej, ojcem tancerki Magdaleny Parnell. W 1910-15 uczył się w warsz. szkole baletowej pod kier. A. Gillerta, J. Walczaka i H. Rządcówny; od trzeciego miesiąca nauki występował na scenach WTR w baletach, operach i operetkach, tańcząc m.in. taniec holenderski w Rozwódce, Murzynka (Zabawa dziecięca), w Panu Twardowskim, Jeziorze Łabędzim i Szeherezadzie. W 1915 wyjechał do Rosji i do 1921 pracował w operze w Odessie jako solista, a od 1917 także jako choreograf; w sez. letnich występował m.in. w Petersburgu, Tyflisie i Kisłowodsku. W tych latach stykał się z wybitnymi tancerzami ros., jak M. Mordkin i M. Fokin. W 1921, jako dojrzały już artysta, powrócił do War­szawy. Wraz z żoną i partnerką N. Pawliszczewą współpracował jako tancerz i choreograf z warsz. t. operetkowymi, kabaretami i rewiami: Bagatela, Miraż, Wodewil (lato 1921), Qui Pro Quo (sez. 1921/22), Nowości (sez. 1922/23 i 1923/24) oraz Stańczyk (1923-24) i Niebieski Młyn (1923). W sez. letnich odbywał tournee po Polsce. Od 1923 grał także w filmach, m.in. Niewolnica miłości 1923, Biała trucizna, 1932. Na pocz. 1925 stworzył własny zespół taneczny, z którym do końca sez. występował we Francji, Włoszech, Algierze, Tuni­sie, Hiszpanii i Szwajcarii. W październiku 1925 miał wieczór baletowy w T. im. Bogusławskiego w Warszawie, w styczniu i lutym 1926 występował w Łodzi i we Lwowie. W sez. 1926/27 był po­nownie w zespole Qui Pro Quo. W sez. 1927/28-1929/30 był solistą i choreografem warsz. T. Wiel­kiego. Od 1930, po rozstaniu z N. Pawliszczewą, związał się z Zizi Halamą jako partnerką (od 1931 – żoną); para ta stanowiła atrakcję programów warsz. t. Wesoły Wieczór (sez. 1930/31). Wystę­powali w t. Morskie Oko (sez. 1931/32), T. Polskim (Zemsta nietoperza, 1932), Banda (sez. 1932/33), Rex (1933), Cyganeria (sez. 1933/34), Hollywood i Stara Banda (1934). Pod koniec 1934 zorganizował dziesięcioosobowy Balet Parnella, który debiutował 1 II 1935 na scenie Wielkiej Rewii. Do 1939, pn. Ballet Polonais de Parnell, zespół ten odnosił su­kcesy za granicą; występował podczas wielomiesię­cznych tournee m.in. we Francji i w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Włoszech, Austrii, Holandii, Bułgarii, Jugosławii i Rumunii; w lipcu 1936 otrzymał I nagrodę na olimpiadzie tanecznej w Berlinie. Między wyjazdami zagranicznymi ze­spół odbywał liczne tournee krajowe. Repertuar, opracowywany w całości przez P., obejmował kil­kadziesiąt miniatur choreograficznych, stanowiących przeważnie interpretację pol. tańca i folkloru. W sierpniu 1939 P. występował w warsz. t. Tip-Top. Podczas okupacji niem. tańczył i prowadził balet w warsz. t. jawnych Nowości i Miniatury. Po po­wstaniu warsz. znalazł się w Zakopanem, nast. w Krakowie, gdzie w sierpniu 1945 opracował cho­reografię do Hrabiny inaugurującej powojenną dzia­łalność Opery na scenie T. im. Słowackiego. Od 1945 prowadził odtworzony w Krakowie Balet Par­nella, z którym objeżdżał Polskę, rozpoczynając od tournee po sześćdziesięciu miastach Ziem Zachod­nich. Po rozwiązaniu zespołu w 1947, organizował w t. Letnim w Warszawie Wieczory Tańca Artystycznego (1948); w sez. 1948/49 byl choreografem w warsz. Ludowym T. Muzycznym, w sez. 1949/50 kier. baletu i solistą Opery we Wrocławiu, w sez. 1950/51 Opery warsz., w sez. 1952/53 i 1953/54 T. Syrena w Warszawie. Od 1951 współpracował sporadycznie z zespołem Pieśni i Tańca Wojska Pol. i nast. z Centralnym Zespołem Artyst. Wojska Polskiego. W sez. 1954/55 i do końca 1955 był kier. baletu i solistą Opery im. Moniuszki w Po­znaniu; do końca sez. 1955/56 pozostawiono go w tym teatrze na etacie baletmistrza, choć nie dopu­szczano do pracy. Wiosną 1956 opracował choreo­grafię do Eugeniusza Oniegina w Operze krakow­skiej. W sez. 1956/57 zorganizował balet Opery łódz.; kierował nim do końca sez. 1963/64. W 1957 występował z tym zespołem w Warszawie, a w 1958 odbył z nim tournee po Wielkiej Brytanii. W tym okresie współpracował też jako choreograf z T. im. Jaracza i Operetką w Łodzi oraz z wrocł. Operetką Dolnośląską (1957) i Operą warsz. (1959). Od września 1964 przeszedł na emeryturę. W dniu 8 III 1965 w warsz. Sali Kongresowej obchodził jubileusz pięćdziesięciu lat pracy. Po przejściu na emeryturę współpracował jako choreograf z warsz. Operą Objazdową (1966), T. Muzycznym w Gdyni (1968), T. Muzycznym w Szczecinie (1970) i T. Muzycznym w Łodzi (1973 i 1974). Ostatnimi jego pracami artyst. były: choreografia do Kuligu (Szcze­cin, 1978) i rola Starego Choreografa w filmie Spotkanie na Atlantyku (1980). Był jedną z największych indywidualności pol. ba­letu, zarówno jako tancerz, jak i choreograf. Obie te dziedziny twórczości P. były nierozdzielne i uzu­pełniały się: występowanie we własnych układach pozwalało mu na pełne wykorzystanie możliwości wykonawczych, a jednocześnie miało wielki wpływ na charakter tych choreografii; balety bez jego udziału traciły wiele ze swej ekspresji. Wysoki, świetnie zbudowany, o wyrazistej, przystojnej twa­rzy, miał wszechstronnie opanowane ciało, znako­mitą plastyczność, duże zdolności aktorskie i porywającą żywiołowość. Rozbijał szablony tańca kla­sycznego, wprowadzając elementy gimnastyki akro­batycznej i pantomimy. Jako choreograf odznaczał się silnie rozwiniętym wyczuciem teatru, niewyczer­paną fantazją i odwagą w swobodnym dobieraniu środków wyrazu. W l. dwudziestych jego indywi­dualny styl budził kontrowersje: jedni przyjmowali P. jako reprezentanta najnowszych tendencji europejskich, inni jako jaskrawą sensację z pogranicza kabaretu i cyrku. Uprawiał wiele form choreografi­cznych, inspirowały go tańce salonowe i egzotyczne, stylowe i ludowe. Najchętniej jednak wypowiadał się poprzez drobiazgowo opracowane miniatury – niewielkie scenki rodzajowe o prostej, żywej akcji, w których w ciągu kilku minut potrafił w sposób angażujący widza, często groteskowy, czasem dram. przekazać fabułę, przedstawić charakter, przeżycie, obyczaj. W akcję wplatał stylizowane tańce, naj­częściej oparte na pol. folklorze – pierwszą taką próbą był obertas Zawierucha (1923). Do najbar­dziej znanych miniatur P. należały: Łucznik, Indianin, Pająk i mucha, Umarł Maciek umarł, Wesele łowickie, Dożynki, Lajkonik krakowski, Terpsychora na podwórku. Najtrwalszym i najbardziej znaczącym kierunkiem jego twórczości był nurt narodowy. Tań­ce pol. traktował po swojemu, tworząc własny mo­del ich stylizacji, czasami tak sugestywny, że jego pomysły opracowane dla potrzeb sceny powracały na wieś (np. tzw. kozły w oberku). Podczas okupacji niem. starał się przemycać w swojej twórczości artyst. akcenty pol.: w repertuarze były najlepsze pozycje dawne i kilka nowych, np. wersja legendy o Twardowskim Kuszenie szatana do muz. J. Maklakiewicza i Świtezianka do muz. F. Chopina. W t. operowych, poza wstawkami baletowymi, opra­cował przed wojną w warsz. T. Wielkim takie balety, jak: Pulcinella (tańczył partię tyt.), Zacza­rowany kurant (partia Arlekina), Syrena, Bajka, Ostatni Pierrot (tańczył Tajemniczego pana), Kleks (partia tyt.), Serduszko, Boruta. Po wojnie do najważniejszych jego prac choreograficznych należały: Złoty kogucik (1950), Pan Twardowski L. Różyckiego (tańczył partię tyt., 1955 i 1959), Giselle (1959), Świtezianka E. Morawskiego i Komedianci (1960), Fontanna Bachczysaraju (tańczył Gireja 1961), Coppelia (tańczył Coppeliusa, 1962), Tańce połowieckie (tu tańczył ostatnią swą partię na scenie – Chana, 1962). Był entuzjastą i fanatycznym miłośnikiem swej sztuki, wymagającym od siebie i swych współpracowników, z uporem dążył do realizacji własnych zamierzeń, co niejednokrotnie narażało go, zwłaszcza po wojnie, na trudności i zmuszało do zmiany miejsca pracy.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994