Dziewońska Elżbieta

Dziewońska Elżbieta
Data urodzenia:
1903-04-01 Rostów nad Donem
Data śmierci:
1977-09-01 Chicago

aktorka, reżyser, dyrektor teatru;

Właściwie Elżbieta Felicja Dziewońska, zamężna Krze­mieńska. Córka Józefa i Felicji z Suwalskich. Była siostrą Janusza Dziewońskiego, żoną Lucjana Krzemińskiego (ślub w Łodzi 7.02.1927). W 1923 ukończyła Kur­sy Wokalno-Dram. H. J. Hryniewieckiej i została zaangażowana do warsz. T. Rozmaitości (od 1924 pn. T. Narodowy). Grała tam m.in. Marysię (Ptak), zdaniem J. Lorentowicza „z wdziękiem i poezją”, Dziewczynę (Sędziowie), choć wg H. Małkowskiej „ze swoimi oryginalnymi, czarnymi, jakby sennymi oczami i ciemnymi kudełkami” nie nadawała się do tej roli, a także Subretkę (Gdy kobieta zaprag­nie), Izę (Żeglarz) i doskonały epizod – Azubę (Księżniczka żydowska). W sez. 1926/27-1929/30 należała do zespołu T. Miejskiego w Łodzi. Wy­jeżdżała na występy gościnne: od stycznia do sierp­nia 1927 brała udział w objeździe zorganizowanym przez K. Adwentowicza  pn. T. Premier (od Płocka przez Radom, Częstochowę do Stanisławowa); od lutego do kwietnia 1928 grała w zespole objazdo­wym S. Jaracza . W 1928-30 brała udział w pracach artyst. Reduty; w objeździe grała m.in. Dorotę Smu­goniową (Uciekła mi przepióreczka). W sez. 1930/31 była w zespole T. im. Słowackiego w Krakowie; grała tu m.in. Stellę Tabret (Święty pło­mień), Joannę Grudzińską (Noc w Belwederze), Ja­dwigę Ochotnicką (Klub kawalerów), Florę (Pan Geldhab). Jesienią 1931 występowała w Warszawie w T. Melodram prowadzonym przez L. Schillera. Od stycznia 1932 do końca sez. 1936/37 należała do zespołu T. Miejskich we Lwowie; odnosiła suk­cesy w rolach komediowych amantek; zagrała tu m.in. Żanetę Dylską (Wilki w nocy), Marię (Por­wanie Sabinek), Klapsdrę (Opera za trzy grosze), Zosię (Wesele), Helenę (Wesele Fonsia), Stefkę Ma­liczewską (Panna Maliczewska), Hannę (Mecz mał­żeński), Zulę (Tajemnicze konto), Wandę (Grube ryby), Nawojkę (Nawojka), Ingrydę (Peer Gynt), Barbarę (Major Barbara), Elizę (Pigmalion). Od pocz. lipca 1937 występowała w T. Ateneum w Warszawie jako Rebeka (Zazdrość i medycyna reż. L. Schiller). Według recenzenta „Tygodnia Aktual­ności” „usiłowała zagrać Rebekę jak najbardziej perwersyjnie, chwilami jej się to udawało„. W sez. 1938/39 występowała w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu; zagrała m.in. Szimenę (Cyd) i tyt. rolę w sztuce Tekla, o której S. Kwaskowski pisał: „od­niosła prawdziwy tryumf”, „było w jej grze sub­telnej wiele szczerości, rzetelnej prawdy, umiarko­wania i powściągliwości w szafowaniu patosem i gestem”. W marcu 1939 występowała gościnnie w Wilnie i Grodnie.
Po wybuchu II wojny świat., z grupą pol. aktorów, znalazła się w Bukareszcie, gdzie od 17 XI 1939 grała Księżniczkę (Uciekła mi przepióreczka) w ze­spole aktorów warszawskich. Od lutego 1940 z tymże zespołem grała w Przepióreczce w Paryżu i na prowincji Francji. Potem przez Lizbonę wyje­chała do Kanady i od sierpnia 1941 do 1943 pro­wadziła z mężem zespół objazdowy pn. T. Polski w Kanadzie ze stałą siedzibą w Hamilton, potem w Toronto (grano m.in. Kamratów L. Krzemień­skiego). Od listopada 1944 występowała w Polskim T. Artystów w Nowym Jorku. Od grudnia 1944 do kwietnia 1945, wraz z mężem i A. Cwojdzińskim, prowadziła zespół objazdowy, który w ośrodkach polonijnych w USA wystawiał program o powstaniu warsz. pt. Warszawa w ogniu. Jesienią 1945 prze­niosła się z mężem do Chicago i występowała w miejscowym pol. t. objazdowym, m.in. jako Ger­truda Zamoyska (Obrona Częstochowy). Od 1950 prowadziła (wraz z mężem, a po jego śmierci, od 1955 do 1973 samodzielnie) stały t. pol. w Chicago pn. Nasza Reduta. Grała w nim dużo ról, a od 1955 była głównym reżyserem; reżyserowała, m.in. Pigmaliona (grała Elizę, 1955), Drzewa umierają stojąc (grała Helenę, 1967), Tango (grała Eugenię, 1969). Inne jej role z tego teatru: Podstolina (Zem­sta, 1954), Smugoniowa (Uciekła mi przepióreczka, 1951), George Sand (Lato w Nohant), Pani Dobrój­ska (Śluby panieńskie, 1951). Zasłużyła się dla roz­woju kultury teatralnej Polonii w USA; 4 XII 1965 zorganizowano uroczysty wieczór poświęcony jej działalności, a w 1969 została uhonorowana za pra­cę artyst.-społeczną tytułem Kobiety Roku 1969 przez Polsko-Amerykański Fundusz Stypendialny. Była też publicystką w emigracyjnej prasie pol.; przez wiele lat prowadziła dział kobiecy w „Dzien­niku Chicagoskim”.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994


Źródła:
1)

aktorka, reżyser, dyrektor teatru;

Właściwie Elżbieta Felicja Dziewońska, zamężna Krze­mieńska. Córka Józefa i Felicji z Suwalskich. Była siostrą Janusza Dziewońskiego, żoną Lucjana Krzemińskiego (ślub w Łodzi 7.02.1927). W 1923 ukończyła Kur­sy Wokalno-Dram. H. J. Hryniewieckiej i została zaangażowana do warsz. T. Rozmaitości (od 1924 pn. T. Narodowy). Grała tam m.in. Marysię (Ptak), zdaniem J. Lorentowicza „z wdziękiem i poezją”, Dziewczynę (Sędziowie), choć wg H. Małkowskiej „ze swoimi oryginalnymi, czarnymi, jakby sennymi oczami i ciemnymi kudełkami” nie nadawała się do tej roli, a także Subretkę (Gdy kobieta zaprag­nie), Izę (Żeglarz) i doskonały epizod – Azubę (Księżniczka żydowska). W sez. 1926/27-1929/30 należała do zespołu T. Miejskiego w Łodzi. Wy­jeżdżała na występy gościnne: od stycznia do sierp­nia 1927 brała udział w objeździe zorganizowanym przez K. Adwentowicza  pn. T. Premier (od Płocka przez Radom, Częstochowę do Stanisławowa); od lutego do kwietnia 1928 grała w zespole objazdo­wym S. Jaracza . W 1928-30 brała udział w pracach artyst. Reduty; w objeździe grała m.in. Dorotę Smu­goniową (Uciekła mi przepióreczka). W sez. 1930/31 była w zespole T. im. Słowackiego w Krakowie; grała tu m.in. Stellę Tabret (Święty pło­mień), Joannę Grudzińską (Noc w Belwederze), Ja­dwigę Ochotnicką (Klub kawalerów), Florę (Pan Geldhab). Jesienią 1931 występowała w Warszawie w T. Melodram prowadzonym przez L. Schillera. Od stycznia 1932 do końca sez. 1936/37 należała do zespołu T. Miejskich we Lwowie; odnosiła suk­cesy w rolach komediowych amantek; zagrała tu m.in. Żanetę Dylską (Wilki w nocy), Marię (Por­wanie Sabinek), Klapsdrę (Opera za trzy grosze), Zosię (Wesele), Helenę (Wesele Fonsia), Stefkę Ma­liczewską (Panna Maliczewska), Hannę (Mecz mał­żeński), Zulę (Tajemnicze konto), Wandę (Grube ryby), Nawojkę (Nawojka), Ingrydę (Peer Gynt), Barbarę (Major Barbara), Elizę (Pigmalion). Od pocz. lipca 1937 występowała w T. Ateneum w Warszawie jako Rebeka (Zazdrość i medycyna reż. L. Schiller). Według recenzenta „Tygodnia Aktual­ności” „usiłowała zagrać Rebekę jak najbardziej perwersyjnie, chwilami jej się to udawało„. W sez. 1938/39 występowała w T. Ziemi Pomorskiej w Toruniu; zagrała m.in. Szimenę (Cyd) i tyt. rolę w sztuce Tekla, o której S. Kwaskowski pisał: „od­niosła prawdziwy tryumf”, „było w jej grze sub­telnej wiele szczerości, rzetelnej prawdy, umiarko­wania i powściągliwości w szafowaniu patosem i gestem”. W marcu 1939 występowała gościnnie w Wilnie i Grodnie.
Po wybuchu II wojny świat., z grupą pol. aktorów, znalazła się w Bukareszcie, gdzie od 17 XI 1939 grała Księżniczkę (Uciekła mi przepióreczka) w ze­spole aktorów warszawskich. Od lutego 1940 z tymże zespołem grała w Przepióreczce w Paryżu i na prowincji Francji. Potem przez Lizbonę wyje­chała do Kanady i od sierpnia 1941 do 1943 pro­wadziła z mężem zespół objazdowy pn. T. Polski w Kanadzie ze stałą siedzibą w Hamilton, potem w Toronto (grano m.in. Kamratów L. Krzemień­skiego). Od listopada 1944 występowała w Polskim T. Artystów w Nowym Jorku. Od grudnia 1944 do kwietnia 1945, wraz z mężem i A. Cwojdzińskim, prowadziła zespół objazdowy, który w ośrodkach polonijnych w USA wystawiał program o powstaniu warsz. pt. Warszawa w ogniu. Jesienią 1945 prze­niosła się z mężem do Chicago i występowała w miejscowym pol. t. objazdowym, m.in. jako Ger­truda Zamoyska (Obrona Częstochowy). Od 1950 prowadziła (wraz z mężem, a po jego śmierci, od 1955 do 1973 samodzielnie) stały t. pol. w Chicago pn. Nasza Reduta. Grała w nim dużo ról, a od 1955 była głównym reżyserem; reżyserowała, m.in. Pigmaliona (grała Elizę, 1955), Drzewa umierają stojąc (grała Helenę, 1967), Tango (grała Eugenię, 1969). Inne jej role z tego teatru: Podstolina (Zem­sta, 1954), Smugoniowa (Uciekła mi przepióreczka, 1951), George Sand (Lato w Nohant), Pani Dobrój­ska (Śluby panieńskie, 1951). Zasłużyła się dla roz­woju kultury teatralnej Polonii w USA; 4 XII 1965 zorganizowano uroczysty wieczór poświęcony jej działalności, a w 1969 została uhonorowana za pra­cę artyst.-społeczną tytułem Kobiety Roku 1969 przez Polsko-Amerykański Fundusz Stypendialny. Była też publicystką w emigracyjnej prasie pol.; przez wiele lat prowadziła dział kobiecy w „Dzien­niku Chicagoskim”.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *