Żeliska Alina

Żeliska Alina
Data urodzenia:
1905-04-12 Husiatyn
Data śmierci:
1994-06-05 Góra Kalwaria

aktorka, tancerka

Właściwie Albina, Alina Hawryszówna, I° v. Piędzicka, 2° v. Pol, także Żelichowska. Była córką Jerzego Hawrysza, urzędnika, i Heleny z Materniaków; jej pierwszym mężem był Witold Piędzicki (ślub 28 VII 1934 w Bydgoszczy), drugim Józef Pol (ślub 27 V 1967 w Warszawie). Według własnej relacji uczyła się w Lic. O. Filippi-Żychiewiczowej we Lwowie. W 1920 została przyjęta do baletu (zapewne też do szkoły baletowej) przy lwow. T. Miejskim i tańczyła na jego scenie, np.Służącą (Wieszczka lalek), Diablicę (Noc Walpurgi),  Lydanę (Bajadera), w widowisku baletowym W Krainie baśni. Potem uczyła się w szkole dram., zdała aktorski ZASP-u i w sez. 1925/26-1928/29 należała do zespołu dramatu T. Miejskich we Lwowie. Występowała pod nazwiskiem Żelichowska na scenach T. Nowości i Małego. Zagrała kilkadziesiąt ról, niewielkich i drugoplanowych. Wystąpiła, np. jako: May (Świerszcz za kominem), Bronia (Medalion prababki), Irena (Papa się żeni), Żorżeta (Król), Walek (Kobieta, wino i dancing), Staszek (Wesele), Grace (Broadway). Śpiewała też niewielkie partie w operetkach, wodewilach, krotochwilach muz., m.in.: Ilkę (Hrabina Marica), Helenę (Czarne róże)Jessie (Orłow), Julię Folle-Verdure (Życie paryskie), Idę (Nietoperz), Molly (Lady Chic), Lubowidę (Twardowski na Krzemionkach). W sez. 1929/30 i 1930/31 grała duże role w T. Miejskim w Bydgoszczy, m.in.: Barbarę (Złote więzy), Violę (Wieczór Trzech Króli), Mary Dugan (Proces Mary Dugan). We wrześniu 1930 z zespołem bydg. występowała w Gdańsku w rolach Józi (Damy i huzary) i Hani (Głupi Jakub).
Od 1931, jako Żeliska, występowała w Warszawie: w T. Narodowym i Nowym (1931-34), na scenach TKKT: w T. Letnim, Małym, Nowym i Narodowym (1934-36) i ponownie w T. Narodowym (1937-39); w sez. 1935/36 występowała też gościnnie w Częstochowie.
Była ładną, zgrabną blondynką, o delikatnych rysach twarzy. Często obsadzano ją w rolach tzw. naiwnych, w różnorodnym repertuarze. Krytycy dostrzegali jej urodę, chwalili zdolności komediowe. Według Boya, jako Cyrkówka (Kean, 1933), była ,,miła i wdzięczna”, w roli Skazanej (Kwadrans przed świtem, 1933), miała ,,dużo miłej prostoty”, jako Albina (Simona, 1934), zbierała oklaski za ,,finezję i humor stylowej subretki”, a w Judaszu z Kariothu (1935) ,,ze swoją miłą buzią i nieprawdopodobnie złotymi włosami była jak Magdalena, trochę laleczką z pudełka, która nieoczekiwanie częstuje Judasza postronkiem zamiast cukierkami”. J. Lorentowicz podkreślał ,,prostotę i szczerość” z jaką zagrała Zosię w U mety (1933), z kolei K. Wierzyński w roli Wandy w Weselu Fonsia (1939) chwalił jej ,,naturalny komizm” oraz ,,wdzięk i młodość”, które reprezentowała jako Wanda w Grubych rybach (1939). Dopiero jako Adrianna w Świętym gaju (1939), wg A. Grzymały-Siedleckiego ,,pierwszy raz bodaj grała osobę dorosłą” i ,,wyszła z zadania jak najobronniejszą ręką. Była szczerze zabawna, dobrze podawała dowcipy”, choć i w tej roli nie pozbyła się ,,młodocianego szczebiociku” i ,,rozbrajająco niewinnej minki”. Z pozostałych ról warto wymienić: Mary (Historia dwu serc), Haneczkę (Wesele) – 1932. Marysię (Most), Mariannę (Świętoszek) -1933; Helenkę (Pan Damazy), Kunegundę (Wielki Fryderyk) – 1935; Lucyllę (Mieszczanin szlachcicem), Wiktę (Spadkobierca), Andzię (Cyganeria warszawska) – 1936; Rózię (Dożywocie), Tweeny (Sługa jego lordowskiej mości) – 1937, Skierkę (Balladyna), Brygidę (Zielony frak) – 1938.
Brał udział w słuchowiskach Pol. Radia, np. w 1934 w Wachalrzu lady  Windermere i Śnie d’Annunzia. W latach 30. zagrała w kilkunastu filmach, np. Jego ekscelencja subiekt; Fredek uszczęśliwia świat, Płomienne serca, Piętro wyżej, Zapomniana melodia, Za zasłoną.
W latach II wojny świat. i okupacji niem. mieszkała w Warszawie, była kelnerką w kawiarniach ,,Café Bodo” i ,,U Aktorek”. Po upadku powstania trafiła do obozu w Pruszkowie, a potem mieszkała na wsi w Lubelskiem. Od pocz. 1945 do końca sez. 1947/48 występowała w T. Miejskim w Lublinie, w takich rolach, jak: Muszka (Skiz). Klara (Zemsta), Maria (Ich czworo), Françoise (Subretka), Lucyna (Dar poranka), Eliza (Pigmalion). W sez. 1948/49 grała w lub. T. Muzycznym, np. ,,rewelacyjna” Riquette (Wiktoria i jej huzar), Motrunę (Chata za wsią) i w T. Objazdowym Ziem Zachodnich: w lub. T. Muzycznym występowała jeszcze w czerwcu 1951 w widowisku muz. Na operetkowej fali. Od września 1949 do końca kwietnia 1951 należała do zespołu T. Polskiego w Warszawie, a od maja t.r., aż do przejścia na emeryturę we wrześniu 1970, do zespołu warsz. T. Ludowego.
W ostatnim okresie grała najczęściej role charakterystyczne, komediowe, a jej realistyczny styl gry często skłaniał się ku farsie i grotesce. Potrafiła przedstawić wyrazistą sylwetkę nawet w małych rolach. W rec. z Żołnierza i bohatera K. Beylin (1955) pisała: ,,Pełną temperamentu, wrzasku, głupoty i despotyzmu osobę stworzyła w roli Katarzyny. Każde jej wejście, a raczej wtargnięcie na scenę było radością dla widzów. Ta obdarzona wdziękiem aktorka rozwija się coraz przyjemniej w kierunku charakterystycznym”, a w rec. z Przyjaciół (1959) ,,w roli histerycznej, podstarzałej kokietki panny Bobine, dowiodła raz jeszcze, ze potrafi stworzyć znakomitą groteskę”. W T. Ludowym zagrała też: Hermenegildę (Ożenić się nie mogę), Eufrozynę (Radcy pana radcy) -1952; Zdawnialską (Syn marnotrawny, 1954), Balbinę (Romans z wodewilu, 1958), Szarucką (Majster i czeladnik, 1960);Paniusię (Kochankowie z Targówka), Pajzlerkę (Przygody dobrego wojaka Szwejka) – 1963; Ochmistrzynię (Cyrano de Bergerac, 1967). Jubileusz 50-lecia pracy scenicznej obchodziła 19 VII 1970 na scenie T. Ludowego w roli Modystki w Poskromieniu złośnicy.
W 1971 zagrała w pol.-niem. filmie Die Rolle w reż. K. Zanussiego.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 M-Ż Warszawa 2016


Źródła:
1)

aktorka, tancerka

Właściwie Albina, Alina Hawryszówna, I° v. Piędzicka, 2° v. Pol, także Żelichowska. Była córką Jerzego Hawrysza, urzędnika, i Heleny z Materniaków; jej pierwszym mężem był Witold Piędzicki (ślub 28 VII 1934 w Bydgoszczy), drugim Józef Pol (ślub 27 V 1967 w Warszawie). Według własnej relacji uczyła się w Lic. O. Filippi-Żychiewiczowej we Lwowie. W 1920 została przyjęta do baletu (zapewne też do szkoły baletowej) przy lwow. T. Miejskim i tańczyła na jego scenie, np.Służącą (Wieszczka lalek), Diablicę (Noc Walpurgi),  Lydanę (Bajadera), w widowisku baletowym W Krainie baśni. Potem uczyła się w szkole dram., zdała aktorski ZASP-u i w sez. 1925/26-1928/29 należała do zespołu dramatu T. Miejskich we Lwowie. Występowała pod nazwiskiem Żelichowska na scenach T. Nowości i Małego. Zagrała kilkadziesiąt ról, niewielkich i drugoplanowych. Wystąpiła, np. jako: May (Świerszcz za kominem), Bronia (Medalion prababki), Irena (Papa się żeni), Żorżeta (Król), Walek (Kobieta, wino i dancing), Staszek (Wesele), Grace (Broadway). Śpiewała też niewielkie partie w operetkach, wodewilach, krotochwilach muz., m.in.: Ilkę (Hrabina Marica), Helenę (Czarne róże)Jessie (Orłow), Julię Folle-Verdure (Życie paryskie), Idę (Nietoperz), Molly (Lady Chic), Lubowidę (Twardowski na Krzemionkach). W sez. 1929/30 i 1930/31 grała duże role w T. Miejskim w Bydgoszczy, m.in.: Barbarę (Złote więzy), Violę (Wieczór Trzech Króli), Mary Dugan (Proces Mary Dugan). We wrześniu 1930 z zespołem bydg. występowała w Gdańsku w rolach Józi (Damy i huzary) i Hani (Głupi Jakub).
Od 1931, jako Żeliska, występowała w Warszawie: w T. Narodowym i Nowym (1931-34), na scenach TKKT: w T. Letnim, Małym, Nowym i Narodowym (1934-36) i ponownie w T. Narodowym (1937-39); w sez. 1935/36 występowała też gościnnie w Częstochowie.
Była ładną, zgrabną blondynką, o delikatnych rysach twarzy. Często obsadzano ją w rolach tzw. naiwnych, w różnorodnym repertuarze. Krytycy dostrzegali jej urodę, chwalili zdolności komediowe. Według Boya, jako Cyrkówka (Kean, 1933), była ,,miła i wdzięczna”, w roli Skazanej (Kwadrans przed świtem, 1933), miała ,,dużo miłej prostoty”, jako Albina (Simona, 1934), zbierała oklaski za ,,finezję i humor stylowej subretki”, a w Judaszu z Kariothu (1935) ,,ze swoją miłą buzią i nieprawdopodobnie złotymi włosami była jak Magdalena, trochę laleczką z pudełka, która nieoczekiwanie częstuje Judasza postronkiem zamiast cukierkami”. J. Lorentowicz podkreślał ,,prostotę i szczerość” z jaką zagrała Zosię w U mety (1933), z kolei K. Wierzyński w roli Wandy w Weselu Fonsia (1939) chwalił jej ,,naturalny komizm” oraz ,,wdzięk i młodość”, które reprezentowała jako Wanda w Grubych rybach (1939). Dopiero jako Adrianna w Świętym gaju (1939), wg A. Grzymały-Siedleckiego ,,pierwszy raz bodaj grała osobę dorosłą” i ,,wyszła z zadania jak najobronniejszą ręką. Była szczerze zabawna, dobrze podawała dowcipy”, choć i w tej roli nie pozbyła się ,,młodocianego szczebiociku” i ,,rozbrajająco niewinnej minki”. Z pozostałych ról warto wymienić: Mary (Historia dwu serc), Haneczkę (Wesele) – 1932. Marysię (Most), Mariannę (Świętoszek) -1933; Helenkę (Pan Damazy), Kunegundę (Wielki Fryderyk) – 1935; Lucyllę (Mieszczanin szlachcicem), Wiktę (Spadkobierca), Andzię (Cyganeria warszawska) – 1936; Rózię (Dożywocie), Tweeny (Sługa jego lordowskiej mości) – 1937, Skierkę (Balladyna), Brygidę (Zielony frak) – 1938.
Brał udział w słuchowiskach Pol. Radia, np. w 1934 w Wachalrzu lady  Windermere i Śnie d’Annunzia. W latach 30. zagrała w kilkunastu filmach, np. Jego ekscelencja subiekt; Fredek uszczęśliwia świat, Płomienne serca, Piętro wyżej, Zapomniana melodia, Za zasłoną.
W latach II wojny świat. i okupacji niem. mieszkała w Warszawie, była kelnerką w kawiarniach ,,Café Bodo” i ,,U Aktorek”. Po upadku powstania trafiła do obozu w Pruszkowie, a potem mieszkała na wsi w Lubelskiem. Od pocz. 1945 do końca sez. 1947/48 występowała w T. Miejskim w Lublinie, w takich rolach, jak: Muszka (Skiz). Klara (Zemsta), Maria (Ich czworo), Françoise (Subretka), Lucyna (Dar poranka), Eliza (Pigmalion). W sez. 1948/49 grała w lub. T. Muzycznym, np. ,,rewelacyjna” Riquette (Wiktoria i jej huzar), Motrunę (Chata za wsią) i w T. Objazdowym Ziem Zachodnich: w lub. T. Muzycznym występowała jeszcze w czerwcu 1951 w widowisku muz. Na operetkowej fali. Od września 1949 do końca kwietnia 1951 należała do zespołu T. Polskiego w Warszawie, a od maja t.r., aż do przejścia na emeryturę we wrześniu 1970, do zespołu warsz. T. Ludowego.
W ostatnim okresie grała najczęściej role charakterystyczne, komediowe, a jej realistyczny styl gry często skłaniał się ku farsie i grotesce. Potrafiła przedstawić wyrazistą sylwetkę nawet w małych rolach. W rec. z Żołnierza i bohatera K. Beylin (1955) pisała: ,,Pełną temperamentu, wrzasku, głupoty i despotyzmu osobę stworzyła w roli Katarzyny. Każde jej wejście, a raczej wtargnięcie na scenę było radością dla widzów. Ta obdarzona wdziękiem aktorka rozwija się coraz przyjemniej w kierunku charakterystycznym”, a w rec. z Przyjaciół (1959) ,,w roli histerycznej, podstarzałej kokietki panny Bobine, dowiodła raz jeszcze, ze potrafi stworzyć znakomitą groteskę”. W T. Ludowym zagrała też: Hermenegildę (Ożenić się nie mogę), Eufrozynę (Radcy pana radcy) -1952; Zdawnialską (Syn marnotrawny, 1954), Balbinę (Romans z wodewilu, 1958), Szarucką (Majster i czeladnik, 1960);Paniusię (Kochankowie z Targówka), Pajzlerkę (Przygody dobrego wojaka Szwejka) – 1963; Ochmistrzynię (Cyrano de Bergerac, 1967). Jubileusz 50-lecia pracy scenicznej obchodziła 19 VII 1970 na scenie T. Ludowego w roli Modystki w Poskromieniu złośnicy.
W 1971 zagrała w pol.-niem. filmie Die Rolle w reż. K. Zanussiego.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 M-Ż Warszawa 2016

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *