aktor, reżyser, dyrektor teatru;

Właściwie Jan Marian Kozłowski.Był synem Józefa Kozłowskiego, urzędnika, i Michaliny ze Świątkowskich, właścicielki magazynu krawieckie­go, ojcem  Jadwigi Walewskiej, mężem aktorki Janiny W. z Rafalskich (ślub 17 VIII 1929), stryjem aktorki Ewy Kozłowskiej. Ukończył w 1914 gimn. ojców jezuitów w Chyrowie. Wybuch I wojny świat. zastał go na Podhalu; od jesieni 1914 występował jako recytator w sali Morskiego Oka w Zakopanem. W 1915-16 należał do zespołu pod kier. D. Bara­nowskiego, pocz. w Zakopanem (tu, jak podawał, debiutował 17 VIII 1915 jako Firułkes w Małce Szwarcenkopf), nast. grał wiele ról i epizodów w Tarnowie i objazdach Galicji. W tym czasie roz­począł studia filoz. na Uniw. Jagiell.; występował dorywczo w krak. T. Ludowym statystował w T. im. Słowackiego. W lecie 1917 był suflerem w zespole Polskiego T. Frontowego pod kier. W. Bie­gańskiego. Przesyłał wówczas korespondencje wo­jenne do krak. „Ilustrowanego Kuriera Codzienne­go”. W lutym 1918 w zespole tarnowskiego T. Nowego pod kier. D. Baranowskiego występował w Rzeszowie. Na jesieni 1918 został zaangażowany przez R. Żelazowskiego (którego uważał za swojego nauczyciela) do T. Miejskiego we Lwowie; grał tam do 1921, m.in. takie role, jak: Edwin (Odludki i poeta), Wacław (Zemsta), Karzeł (Horsztyński), tyt. w Sułkowskim; wyjeżdżał na gościnne występy do Przemyśla. Kontynuował studia na Uniw. Jana Kazimierza. Rozpoczął wtedy pracę pedag., ucząc deklamacji w konserwatorium Tow. Muz. i społe­czną w Lwow. Gnieździe ZASP-u. Równocześnie (1918-20) służył w Wojsku Pol.; jako artylerzysta brał udział w obronie Lwowa. W 1921-26 był w Warszawie aktorem T. Polskiego i Małego. Od maja 1922 używał stale pseud. Warnecki. Występował też w innych t. warsz.: Elsynor (Plasfodor Mimęcki w Pragmatystach, prem. 29 XII 1921), Stańczyk (1922-24), Rococo (1923), Szkarłatna Maska (1925; tu zaczął reżyserować). Zagrał w Warszawie ok. czterdziestu ról, a wśród nich takie, jak: Kleant (Chory z urojenia), Laertes (Hamlet), Kamil Desmoulins (Danton), Pigwa (Sen nocy letniej). Dorywczo kontynuował studia na Uniw. Warszawskim. W 1925 upoważniony przez Zarząd Główny ZASP-u, rozpoczął współpracę z organizującym się wówczas PR jako reżyser i aktor. W sez. 1926/27 występował w Poznaniu w T. Nowym i wyreżyserował tam ok. dziesięciu prem. (m.in. Sen nocy letniej, Króla, Pociąg widmo), w sez. nast. w pozn. T. Polskim grał m.in. Gustawa-Konrada w Dziadach, reżyse­rował Pana Damazego. W 1928 zdał egzamin re­żyserski przed komisją ZASP-u w Warszawie. W sez. 1928/29 był wprawdzie wymieniany w składzie zespołu warsz. T. Miejskich, ale na jesieni 1928 wziął udział w występach grupy aktorów pod kier. R. Gantkowskiego w Berlinie i na Śląsku (m.in. Bytom, Opole i Wrocław), a w grudniu t.r. reży­serował w warsz. T. Polskim własną sztukę dla dzieci Cudowny pierścień. Dopiero od stycznia 1929 występował i reżyserował w T. Nowym i Letnim; m. in. grał Marka (Adwokat i róże); o roli tej pisał J. Lorentowicz: „artysta wybitnie inteligentny, dał postać żywą, niepokojącą, pełną żaru wewnętrzne­go”. W sez. 1929/30 nadal zaangażowany w warsz. T. Miejskich, reżyserował m.in. Odprawę posłów greckich (występował w roli Aleksandra), Kochan­ków z Werony (grał Romea); grał też m.in. Raleigha (Kres wędrówki) i rolę tyt. w Głupim Jakubie. Na jesieni 1930 wyjechał do Paryża z pierwszą grupą opracowującą pol. wersję filmów dźwiękowych, zor­ganizowaną przez R. Gantkowskiego. Po powrocie do Warszawy (wiosna 1931) reżyserował w t. We­soły Wieczór; w teatrze tym (po reorganizacji pn. Wesołe Oko) sprawował kierownictwo artyst. od września 1931 do lutego 1932. We wrześniu 1932 zapowiadano objęcie przez W. oraz A. Nellego dyrekcji operetki przy ul. Bielańskiej, ale teatr ten nie został uruchomiony. W tym okresie współreżyserował filmy (Księżna łowicka, 1932; Każdemu wolno kochać, 1933). W grudniu 1932 wystawił w warsz. T. Polskim swoją kolejną sztukę dla dzieci Dwanaście godzin przygód. Od pocz. 1933 pracował w T. Miejskich we Lwowie; reżyserował tu m.in. Magię i głośną Fraulein Doktor, którą powtórzył w czerwcu t.r. w T. Polskim w Warszawie, gdzie zaangażował się ponownie na sez. 1933/34 jako aktor i reżyser. W 1934-36 pracował na scenach TKKT; na wiosnę 1935 reżyserował gościnnie w warsz. t. Wielka Rewia, a w sez. 1935/36 w T. Polskim w Poznaniu. Nadal działał w ZASP-ie, kilkakrotnie (od 1929 jako sekretarz) wchodził w skład jego Zarządu Głównego; w 1936 na Zjeździe Nadzwyczajnym został wybrany do Naczelnej Rady Artystycznej. Publikował w „Scenie Polskiej”. W sez. 1936/37 był dyr. T. Letniego w Warszawie, 1937/38 dyr. T. Miejskich we Lwowie. W sez. 1938/39 był kier. artyst. t. Buffo w Warszawie; w lecie 1939 reżyserował w t. Tip-Top. Od nowego sez. miał objąć dyrekcję T. Miejskiego w Łodzi, ale uniemożliwił to wybuch wojny. Podczas okupacji niem. mieszkał w Warszawie, był członkiem Tajnej Rady Teatr. i wykładowcą kon­spiracyjnego PIST-u (od pocz. 1942). Pracował w cukierni „Napoleonka”, barze „Tempo” i kawiarni „U Aktorek”. W 1941 był aresztowany po zabój­stwie I. Syma i więziony na Pawiaku. Walczył w powstaniu warszawskim. Po pobycie w obozie w Pruszkowie, wywieziony do Kasinki k. Mszany Do­lnej, wystawił tam w końcu 1944 jasełka własnego układu Nowy Rok bieży. Na pocz. 1945 przybył do Krakowa i związał się jako aktor, reżyser i wykła­dowca Studia ze Starym T.; w sez. 1945/46 był jego kier. artyst., ale po decyzji o połączeniu Sta­rego T. z T. im. Słowackiego odszedł. Wyjechał do Warszawy, gdzie (wraz z J. Tuwimem) zorga­nizował, otwarty w lutym 1947, T. Muzyczny Domu Wojska Pol. i był jego dyr. do końca sez. 1946/47. Na jesieni 1946 gościnnie grał i reżyserował w T. Śląskim w Katowicach, a w 1947 występował w warsz. T. Studio MO. W sez. 1947/48 był ponownie w Krakowie aktorem i reżyserem T. Dramatycznych; w lecie 1948 gościnnie reżyserował w T. Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi (Nieboszczyk pan Pic). Od jesieni 1948 osiadł w Warszawie. Był aktorem i reżyserem T. Polskiego (sez. 1948/49), kier. artyst. T. Nowego (1949/50 i 1950/51). Go­ścinnie reżyserował na pocz. 1950 w T. im. Wę­gierki w Białymstoku (Maszeńka) i na jesieni t.r. w Bratysławie (Niemcy). W sez. 1951/52, 1952/53 i w 1954 występował i reżyserował gościnnie w warsz. T. Polskim; w 1952 reżyserował Konkuren­tów w warsz. T. Nowym i w Białymstoku. Od 1 I 1954 do 31 III 1955 był kier. artyst. warsz. T. Syrena. Na jesieni 1955 wyjechał na czteromiesię­czne tournee do Chin (jako reżyser Zespołu Pieśni i Tańca Wojska Polskiego). W 1956-61 był dyr. Teatru PR; często reżyserował słuchowiska i brał w nich udział. Na scenach teatr. pracował już tylko sporadycznie; w 1957 reżyserował dwie sztuki w warsz. T. Polskim, w 1959 w warsz. Operetce, w 1962 w T. im. Słowackiego w Krakowie i w T. Ludowym w Warszawie (ostatnia praca reżyserska na scenie: Oszust oszukany, czyli Volpone; prem. 16 III 1963). W 1960 amputacja nogi utrudniła mu stałą pracę w radiu i występy; mimo kalectwa podjął jednak współpracę z Teatrem TV i zagrał parę ważnych ról, m.in. Pisarza (Sędzia i jego kat), Doktora (Kordian), Starca (Milczenie morza) i najgłoś­niejszą – Starego aktora w Mistrzu (1965), za którą otrzymał międzynarodową nagrodę Prix Italia (1966). Kontynuował w Warszawie pracę pedag.: od 1953 uczył w Warsz. Szkole Baletowej, w 1956-65 był prof. zwyczajnym warsz. PWST. Od 1963 był czł. zasłużonym SPATiF-ZASP. Był laureatem Nagród Państwowych: w 1952 II st. za rolę Millera w Intrydze i miłości i za reż. Króla i aktora; w 1970 I st. (pośmiertnie). Napisał wspomnienia „Naj­dłuższy mój monolog”, wydane (ze skrótami) w War­szawie w 1971.Inteligentny i pracowity, był dobrym organizatorem i sprawnym, cenionym aktorem i reżyserem. W 1. trzydziestych coraz częściej reżyserował, grał zwykle role w sztukach przez siebie wystawianych. J. Lorentowicz pisał, że „z programu swej pracy reżyserskiej ujawnił Warnecki dwie zasady: jak naj­bardziej zharmonizowana gra zespołowa i troska o wydobycie tonu zasadniczego całego utworu”. Po­dobnie wspominał go B. Dąbrowski: „Jako reżyser o wyraźnie realistycznym stylu pracy, był niezwykle staranny i wnikliwy w kontaktach z aktorami”. Ce­niono go przed wojną za sprawną reżyserię gł. sztuk obyczajowo-psychologicznych i komedii, m.in. takich, jak: Zalotnicy niebiescy (grał Jastramba), Ten i tam­ten (grał Andrzeja Krosa), Nadzieja H. Bernsteina (grał Thierry Kellera), Ludzie w bieli (insc. warsz. powtarzał w Poznaniu i we Lwowie, grał Doktora Fergusona). O roli Andrzeja Savignolle (Janka) pi­sał T. Boy-Żeleński: „wyborną figurę francuskiego burżuja – w troistej transformacji – dał p. War­necki, który zarazem jako reżyser wypieścił sztukę do ostatniego szczegółu”, a krytykujący go zazwy­czaj A. Słonimski dodawał: „Pan Warnecki był dobry w scenie zupełnego zramolenia, które wyni­kało prawdopodobnie z reżyserowania prawie wszy­stkich sztuk wystawianych przez Teatr Mały”. Uwa­żany był za specjalistę od wystawiania komedii muz. (przeróbek dokonywali dla niego J. Tuwim lub M. Hemar). Były to m.in. tak znane, jak: Rozkoszna dziewczyna (T. Polski, 1934), „przedstawie­nie wyborne”, „Warnecki czuwał nad tym, aby ża­den moment nie był martwy, wszystko było tęgo i wesoło grane, nic nie było wypchane starymi operetkowymi kłakami” (Boy-Żeleński) i Podwójna buchalteria (T. Letni, 1936); a najgłośniejsze z nich to: Żołnierz królowej Madagaskaru (T. Letni 1936, Lwów 1938, Warszawa 1947 i 1954) oraz Król włóczęgów (Warszawa i Lwów 1937, Kraków 1949, Operetka warsz. 1959). „Zabłysnął przede wszy­stkim jako reżyser komediowy, umiejący doskonale punktować dialog, wydobywać pointy i dowcipy, konstruować sytuacje naturalne, a nieodparcie komiczne. Umiał też łączyć komediowość z senty­mentem, tworzyć efekty trafiające do serca widzów, a jednocześnie pełne dobrego smaku” (E. Csató). Po wojnie brał najczęściej na swój warsztat komedie klasyczne: Igraszki trafu i miłości (Kraków, 1945), Rozbitki (Katowice, 1946), Rewizor (Kraków, 1947), Volpone (Warszawa, 1949), Damy i huzary (War­szawa, 1951), Mizantrop (Warszawa, 1954), Wesołe kumoszki z Windsoru (Kraków, 1962). Ze współ­czesnego pol. repertuaru wybierał sztuki historyczno-kostiumowe: Powrót syna marnotrawnego (Kra­ków, 1947), Król i aktor, Polacy nie gęsi (War­szawa 1952 i 1953). Prowadził, zgodnie ze swoją specjalnością, gł. teatry rozrywkowe. Jak pisał S. Marczak-Oborski „nieźle się spisał jako dyrektor T. Letniego TKKT”; we Lwowie „na ogół powtarzał swe sukcesy warszawskie”, „obejmował dyrekcję pełen najżywszych chęci”, ale wyjeżdżał „rozgory­czony”. Po wojnie dzielił z A. Pronaszką sukcesy pierwszego sez. krak. Starego T., a T. Nowy pod kier. W. był nie tylko lubianą przez publiczność, ale i artyst. wartościową sceną Warszawy. Był „dość nikłej postaci i małej urody, o cerze lekko piegowatej. Jakże inaczej wyglądał na scenie w charakteryzacji i kostiumie, zmieniając swój wy­gląd codzienny, obejście i ruchy”. „Warnecki był aktorem wszechstronnym, tworzącym łatwo wszelkie postacie sceniczne”, „przeobrażał się na scenie nie tylko zewnętrznie, ale obdarzał każdą z nich także prawdą i ciepłem wewnętrznym” (T. Kudliński). Największe sukcesy odnosił jako aktor po wojnie. Były to częściej niż poprzednio role dram., ale nie tylko. Grał m.in. w Krakowie: Hioba (Mąż dosko­nały), Rodryga (Cyd), Profesora Higginsa (Pigmalion), a we własnej reż. Gastona (Pasażer bez bagażu) i głośną rolę Rembrandta (Powrót syna marnotrawnego); w Warszawie m.in.: Millera (In­tryga i miłość, 1951), Doktora Szumana (Lalka wg B. Prusa), Alcesta (Mizantrop). Ostatnią rolą teatr. W. był Świadek w Dochodzeniu (T. Współczesny w Warszawie, prem. 6 VII 1966). „Teatr grał sztukę tylko 30 razy z powodu przeciągającej się choroby grającego jednego ze świadków Janusza Warneckiego, którego nie chciano zastąpić innym aktorem” (E. Axer).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994

aktorka, reżyserka;

Właściwie Leonia Roberta Hertz z domu Urbanowicz, pseud. Ładnowska właśc. L.R. Hertz, z domu Urbanowicz. Była córką Antoniego Urbanowicza i Włady­sławy z Łuczkowskich, żoną aktora Henryka B., matką aktorki Zofii B. Ukończyła prywatną szkołę A. Warnkówny w Poznaniu. W 1900 została zaangażowana przez E. Rygiera do t. poznańskiego. Do 1905 grywała tu epizody pobierając równocześnie lekcje u aktorów sceny poznańskiej. Występowała początkowo pod pseud. Ładnowska. 11 II 1902 w Łodzi wyszła za mąż za aktora Henryka Hertza; oboje przybrali wówczas pseud. Barwińscy. W sez. 1905/06 występowała w Wil­nie, w 1906-09 w T. Miejskim w Krakowie, w sez. 1909/10 w Łodzi, w sez. 1910/11 powtórnie w Krako­wie. W 1911-31 występowała z przerwami w t. lwow­skich; oprócz tego występowała gościnnie, m.in. w Warszawie, w Poznaniu (marzec-kwiecień 1915, sez. 1920/21), w Łodzi (sez. 1922/23, 1928), w Krakowie (sez. 1924/25), w krak. T. Bagatela (1924), w Wilnie (sierpień 1924). W sez. 1931/32 wraz z mężem kierowa­ła T. Miejskim w Lublinie. W 1934-39 mieszkała w Warszawie i Leśnej Podkowie. Współpracowała w tym okresie z Polskim Radiem, w t. występowała tylko goś­cinnie, m.in. w Częstochowie, Radomiu, Kielcach, Łuc­ku, także w Rydze (1936). W czasie II wojny świat. brała udział w koncertach konspiracyjnych dla mło­dzieży. W 1945-46 wykładała w Studio Dramatycznym w Poznaniu. W 1946-47 wraz z mężem zorganizowała i prowadziła T. Miejski im. Korzeniowskiego w Go­rzowie Wielkopolskim; tu zaczęła reżyserować. W sez. 1947/48 była aktorką i reżyserem w Opolu oraz gościn­nie reżyserowała w Gnieźnie, w sez. 1948/49 reżysero­wała w Toruniu, w sez. 1949/50 w Olsztynie, w 1951 w Rzeszowie. W 1951 przeszła na emeryturę z powodu złego stanu zdrowia. W 1957 przyznano jej godność członka zasłużonego ZASP.
Grała głównie role dramatyczne. Miała „niezwykle szlachetną, piękną aparycję” i dobrze opanowane rze­miosło. „Słowackiego wielbiła szczególnie i wiersz jego mówiła wzorowo. Jednocześnie z przedziwną lekkością prowadziła finezyjny dialog komediowy, potrafiła ubar­wić go nader subtelnym humorem interpretacji, tak rzadko spotykanym u heroin” (J. Warnecki). Ważniej­sze role: Agnieszka (Sułkowski), Nike Napoleonidów i Joanna (Noc listopadowa), Maria (Warszawianka), Lucjana (Komedia omyłek), Balladyna (Balladyna), La­dy Makbet (Makbet), Rozalinda (Jak wam się podoba), Hamlet (Hamlet), Lady Milford (Intryga i miłość), Althea (Meleager), Maryna (Wesele), Kornelia (Iry­dion), Maria Stuart (Maria Stuart F. Schillera), Judyta (Ksiądz Marek), Matka (Niespodzianka), Lulu (Skiz), Wapowska (Król Stefan), Matka (Szklana menażeria). Reżyserowała m.in. Ich czworo, Starego kawalera, Szczęście Frania, Gałganek, Wczoraj i przedwczoraj.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

aktor;

Właściwie Mieczysław Edward Loretz. Był synem Edwarda Loretza, księgowego, i Zofii z domu Quindt; mężem aktorki Haliny Michalskiej, 1° v. Koczanowicz (1914-2012; ślub 3 VII 1948 w Warszawie); ojcem aktora i kompozytora Piotra Loretza. Kształcił się w Warszawie; w 1924 ukończyl Gimn. im. Reja, a w 1927 Oddział Dram. Państw. Konserwatorium Muzycznego. Na popisie szkoły 25 VI 1927 występował we fragm. Wesela Figara i Romantycznych. W sez. 1927/28 zaangażował się do T. Miejskiego w Bydgoszczy pod nazwiskiem Milecki, którego używał odtąd do końca życia. (Wg relacji J. Ciecierskiego, warunkiem podpisania kontraktu z t. bydgoskim była zmiana nazwiska Loretz na brzmiące po polsku, z powodu niepopularności języka niem. na tych ziemiach). Pierwszy raz wystąpił na scenie w Bydgoszczy tańcząc w Zemście nietoperza, a debiutem dram. byla rola Adolfa we Włamaniu. Podobno spodobał się w tej roli autorowi, A. Grzymale Siedleckiemu, który polecił go A. Szyfmanowi, a ten zaangażował od nowego sez. 1928/29 do T. Polskiego w Warszawie gdzie pozostał też na sez. 1929/30. Grał tu małe role: Posła (Samuel Zborowski F. Goetla), Jacka (Artyści), Roberta Żyte (Opera za trzy grosze). Na sez. 1930/31 został zaangażowany przez A. Zelwerowicza do T. Miejskich w Wilnie. Wystepował tu także w sez. 1931/32, już pod dyr. M. Szpakiewicza, w rolach: Ludwika Lovigianiego (Cierpki owoc), Billa Caldwella (Roxy), Freda (Ulica), Geoffreya (Papa-kawaler), Błazna (Dwunasta noc, albo Co chcecie), Klaudiusza (Małżeństwo Fredeny; z zespołem wil. też w warsz. T. Elizeum w 1931), Ludmira (Pan Jowialski). W 1932 wrócił do Warszawy już na stałe. W 1932-36 należał do zespołu T. Polskiego i Małego, a od 1936 do wybuchu II wojny świat., T. Narodowego; w 1934-36 występował też na innych scenach TKKT. Grał wtedy takie role, jak: Robbi (Jim i Jill), Tadzio (Dwanaście godzin przygód) – 1932; Poeta (Ptaki), Klaudio (Miarka za miarkę), Milan (Zalotnicy niebiescy)- 1933; Edmund (Damy i huzary, 1934); Aktor Drugi (Wyzwolenie), Raleigh (Kres wędrówki) – 1935; Ludwik (Wielka milość), Egon (Judyta J. Giraudoux) – 1936; Zdzisław (Przyjaciele), Wiktor (Pan Jowialski) – 1937; Carelles (Szkoła obmowy), Finch (Miła rodzinka) – 1938; Henryk (Grube ryby, 1939). W 1936-39 współpracował z t. dziecięcym utworzonym przez H. Małkowskiego. W maju 1939 zagrał Edwina w Odludkach i poecie w ramach Warsztatu Teatr. PIST-u. Do zespołu T. Narodowego zaangażowany też został na sez. 1939/40. W czasie okupacji niem. pracował w Warszawie jako barman i kelner w barze-restauracji aktorskiej ,,Pod Znachorem”, brał udział w pracach tajnych teatr. zespołów studyjnych, m.in. pod kier. S. Daczyńskiego. Po zamachu na I. Syma, został aresztowany 18 III 1941 i ok. miesiąca więziony na Pawiaku. Należał do AK; walczyl w powstaniu warsz. (pseud. ,,Kostka”) w zgrupowanıu majora ,,Roga” na Starówce i w Sródmieściu. Po upadku powstania, ranny, wywieziony został do obozu w Zeitheim-Jacobstahl w Saksonii (Stalag IV B); wystepował w t. obozowym (zorganizowanym przez Z. Karpińskiego), m.in. w misterium wielkanocnym Wędrówka tułaczy wg hymnu J. Kasprowicza Święty Boże. Po powrocie do Warszawy w czerwcu 1945, zaangażował się do T. m. st. Warszawy, a od 3 IX 1945 w T. Małym grał Kazika w reportażu scen. Obcym wstęp wzbroniony, opowiadającym o aktorach w czasie niem. okupacji. Dnia 17 I 1946 wystąpił w T. Polskim jako Lelum, w uroczystej prem. Lilli Wenedy. W zespole T. Polskiego pozostał do końca sez. 1957/58. Na jego scenie, a także w T. Kameralnym, gral takie role jak: Licki (Majątek albo imię, 1946), Laertes (Hamlet 1947; wyróżnienie na Festiwalu Szekspirowskim, 1947); Jerzy (Dom pod Oświęcimiem), Jan (Fantazy) — 1948; Jakub Bardin (Wrogowie; 1949), Wacław (Mąż i żona 1949; dublował J. Kreczmara; w czerwcu 1957 z T. Kameralnym występował w tej roli w Londynie), Paweł Eszterag (Sprawa Pawła Eszteraga, 1950), Ferdynand (Intryga i milość, 1951), Wojeiech Bogusławski (Król i aktor, 1952), Wojnicki (Wujaszek Wania, 1953; także w 1954 w Moskwie); Ksiądz Piotr (Dziady), Piotr Strozzi (Lorenzaccio) — 1955; Ojciec (Matka K. Čapka, 1956); Krogstad (Nora), Piotr (Wariatka z Chaillot) — 1958. W sez. 1958/59-1965/66 był aktorem T. Narodowego. Na uwagę w tym okresie zasługiwały jego role: Omegitta (Za kulisami) i Feliksa (Milość czysta u kąpieli morskich) – 1959; tyt. Fantazego, Protasowa Żywy trup) — 1960; Joachima Petersa (Niemcy, 1961), Orestesa (Elektra, 1963), Papieża Juliusza II (Mątwa, czyli Hyrkaniczny światopogląd, 1966). Od sez. 1966/67 do końca życia grał w T. Dramatycznym, m.in.: Pułkownika (Spaghetti i miecz, 1967), Esdrę (Sceneria zimowa, 1969), tyt. Juliusza Cezara Szekspira (1971), Kreona (Medea, 1978), Ratajskiego (Awaria, 1981), Wilkosza (Uciekła mi przepióreczka, 1984). Występował też na innych scenach, np. w T. Śląskim w Katowicach grał Konrada (Wyzwolenie, 1957), a w Warszawie: Nauczyciela (Andorra, T. Ateneum, 1962); Joe Bellę (Śniadanie u Tiffany 'ego, T. Komedia 1965); Króla (Mały książę, T. Wielki, 1970); Kutuzowa (Wojna i pokój, T. na Woli, 1982); Konrada-Starca (Dziady-Improwizacje, T. Studio, 23 XII 1987)– była to jego ostatnia rola, w której obchodził jubileusz 60-lecia pracy artyst. i 80-lecia urodzin. Rozpoczynał karierę z opinią jednego z najzdolniejszych absolwentów szkoły dramatycznej. Miał b. dobre warunki zewnętrzne: był wzrostu ,,niewiele ponad średniego” o wyrazistych rysach twarzy, ,,pięknej i męskiej”, dużych, pełnych wyrazu oczach i ciemnych, naturalnie falujących włosach oraz proporcjonalnej, ale mocnej budowie ciała. Jego wielkim atutem był też głos, jakim dysponował: miękki, głęboki, ciepły, nabrzmiały emocjami baryton. W Wilnie i Warszawie, do wojny, grał najczęściej role drugoplanowe, przeważnie w repertuarze lekkim, w komediach muz., niekiedy w dramacie. Recenzenci zauważyli jego Błazna (Dwunasta noc, albo Co chcecie), a w Warszawie: Klaudia (Miarka za miarkę), Egona (Judyta, obok I. Eichlerówny), Zdzisława (Przyjaciele), czy Fincha (Miła rodzinka), choć na temat tej ostatniej roli opinie krytyków były zróżnicowane. Lata powojenne: 40. i 50. w T. Polskim, to okres dojrzałości artyst. i czas, kiedy zagrał szereg wybitnych ról. Po obejrzeniu jego występu w Mężu i żonie w Londynie, M. Hemar pisał: ,,Przyszedł do T. Polskiego prosto ze szkoły z opinią najzdolniejszego ucznia Osterwy, w teatrze okazał się drewnianym kołkiem. Zdawało się, że nic z niego nie będzie, tylko ta wierna imitacja czarusia Juliusza”, ,,Teraz w Londynie patrzę – cóż za świetny aktor, jaki umiar, jakie poczucie humoru, jaka dykcja, jak mówi wiersz, jak się rusza, co się z nim stało? Zostawiłem go drewnianym, zastałem murowanym”. Rola Lickiego (Majątek albo imię) była ,,pierwszą z Jego znakomitych ról, które raz po raz stwarzał odtąd na deskach Teatru Polskiego” (J.Iwaszkiewicz). W dorobku M. zaczęły dominować postaci z repertuaru romantycznego rodzimego i obcego bohaterów tragicznych, często skłóconych z życiem – i własnym środowiskiem. Po prem. Fantazego (1948), M. Dabrowska zanotowala: „Przyjemną niespodzianką było dla mnie ujawnienie nowego talentu bohaterskiego czy tragicznego, który zaprezentował aktor Milecki. Dotychczas w rolach kameralnych i <salonowych> przechodził bez wrażenia i zdawał się nijaki, raczej banalny. Zabłysnął w roli Jana, zesłańca syberyjskieg”; stawał się z „roli na rolę coraz większym i glębszym artystą” (T. Breza). Podobał się grając postaci tragiczne: Jakuba Bardin (Wrogowie) czy Pawła Eszteraga), opierał role ,,na emocjonalnym zaangażowaniu się i dramatycznej impulsywnosci” (S. Marczak-Oborski). Uznanie zdobył jako Ferdynand (Intryga i milość), a rolę Wojciecha Boguslawskiego ,,prowadził z maestrią i świadomością dojrzałego, głębokiego artysty” (J. Warnecki); ,,był wspaniały w każdym calu, prawość i szlachetność biły z każdego słowa i gestu, tak sobie Boguslawskiego wyobrażałem” napısał autor Króla i aktora R. Brandstaetter. Ważny w dorobku Mileckiego był Ksiądz Piotr w pierwszych powojennych Dziadach w Warszawie (reż. A. Bardiniego), ktorego grał na zmianę z M. Wyrzykowskim. ,,Wolę księdza Piotra w wykonaniu Mileckiego. Był prosty i surowy, tak jak u Mickiewicza. Był jednym ze szturmujących niebo ludzi epoki” (J. Kott). ,,Świętość  jego księdza Piotra była bardziej człowiecza bardziej nam bliska, a jednocześnie urzekająca swoją głębia religijną. W scenie egzorcyzmów, a przede wszystkim w pałacu senatora, przekonywał siłą moralną – zaangażowaniem w doczesną walkę o człowieka” (J. Szczawiński). Duże uznanie krytyki i widzów przyniosła mu rola Ojca (Matka – Čapka), ,,jedna z najznakomitszych, najdojrzalszych, a przez swoją odmienność jedna z najciekawszych”, ,,zdumiewająca i budząca podziw”. ,,Takiego niezwykłego bogactwa tonów i odcieni, tak subtelnego i mistrzowskiego podania tego, o co w roli chodzi, nie wi działem jeszcze u Mileckiego”, ,,budzi uśmiech, ale ma jednocześnie momenty głębokie” (A.W. Kral). Świetny był też jako Krogstad (Nora), ,,dyskretny i wewnętrznie bardzo miękki” (J. Kott). W T. Narodowym zwrócił uwagę interpretacją roli Omegitta (Za kulisami): ,,0d pierwszej swej sceny, od wejścia na salę balową, jakby nieobecny i daleki. Nawet w rozgrywce uczuciowej z Lią nie brał zbyt intensywnego udziału, wytworny i piękny człowiek, tracąc ukochaną nie zdradzał cierpienia żadną intonacją, żadnym spojrzeniem” (W. Natanson). Jako Fantazy ,,wydawał się nie subtelnym, inteligentnym dyletantem w literaturze, ale autentycznym poetą, z ową specyficzną nadwrażliwością i zapatrzeniem, zasłuchaniem się w siebie, oddalającym go jakby od reszty świata”, ,,nie poddawał się romantycznej manierze, ale był taki na serio” (E. Csató). Jego Protasow (Żywy trup) spotkał się z różnymi ocenami recenzentów, natomiast Orestes (Elektra) był przez niektórych krytyków uważany za najlepszą rolę M. na scenie T. Narodowego. Wśród późnych jego ról ważny był ,,opanowany w bezwzględności tyran” Kreon w Medei (1978) oraz przejmujący i sugestywny Konrad-Starzec (Dziady–Improwizacje, 1987). W opinii I. Kellner, M. był kontynuatorem realistycznego nurtu gry aktorskiej, zachowując ,,własny, odrębny styl interpretacyjny, który cechowała powściągliwość ekspresji, szlachetna subtelność środków wyrazu”. ,,Postaci budował niejako od środka, szukając prawdy psychologicznej, nasycając je żarem uczuć częściej skrywanych niż ujawnianych”. Nie lubił stosować zbyt mocnych środków ekspresji ciała i nie nadużywał głosu, a krzyku wręcz na scenie unikał. Był aktorem ,,doskonałym choć nieco nierównym”, ,,o wyraźnie emocjonalnym typie, wyrazistym w rolach poetyckich, a dyskretnym w naturalistycznych”, ,,nadawał najpierw postaciom swych amantów i bohaterów ton bardzo współczesnej neurastenii, a później rolom charakterystycznym wdzięk dawnego amanta” (Csató). W l. międzywojennych zagrał w kilku filmach; debiutował w 1937 rolą Jurka w Płomiennych sercach. Reklamowany był wtedy jako , typ amerykańskiego amanta filmowego, ale nie udało się go wypromować na czołowego amanta pol. filmu. Potem grał jeszcze w filmach: Dziewczyna szuka miłości (1938), Testament profesora Wilczura i Geniusz sceny (1939). Po wojnie, w 1946-80 wystąpił w kilkunastu filmach w rolach drugoplanowych (np.: Zbrodniarz i panna, Pingwin, Westerplatte) i serialach telew. (Polskie drogi, Noce i dnie). W Teatrze TV w 1958-82 zagrał w ponad 50. spektaklach, m.in.: Dziennikarza(Wesele), Ojca (Eurydyka), Menelaosa (Andromacha), Jankiela (Pan Tadeusz), Bieruta (Przed burzą), Oskarżonego (Proces). Już od 1928 był popularnym aktorem radiowym, rozpoznawalnym ze względu na wyjątkowo radiofoniczny głos; brał udział w słuchowiskach, czytał powieści, z powodzeniem śpiewał piosenki. Był Czl. Zasłużonym SPATiF-ZASP.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 M-Ż Warszawa 2016

aktorka;

Właściwie Gertruda Eugenia Kopacz (Leszczyc) z domu Falkenried, pseud. Torska. Była córką Emila Jana Falkenrieda i Izabeli Elżbiety z domu Torbe; żoną aktora i reżysera Tadeusza Leszczyca, właśc. Kopacza. Ukończyła gimn. w Krakowie, a potem kształciła się w Wiedniu, gdzie uczęszczała na kursy literatury i historii sztuki na Uniw., a także była uczennicą szkoły dram. przy Burgtheater. Jak sama podawała, przez jeden sezon. występowała w jednym z mniejszych teatrów Berlina oraz chodziła na kursy reżyserskie w teatrze M. Reinhardta. Po powrocie do Polski, debiutowała pod nazwiskiem panieńskim 7 X 1910 w operetce Skowronek, a 13 X t.r. w roli Elgi (Elga, czyli Klasztor sandomierski) w T. Ludowym w Krakowie pod dyr. E. Rygiera. W sez. 1910/11 pozostała w tym teatrze i grała takie role, jak: Katia (Zmartwychwstanie), Wanda (Kraina czarów), Jadzia (Debiut mojej siostry; była też tłumaczką z niem. i autorką adaptacji tej sztuki). W recenzjach po debiucie pisano o urodzie aktorki: była przystojna, miała regularne rysy twarzy i piękne, duże oczy; przyznawano jej także talent, inteligencję i ,,intuicję artystyczną” oraz już dużą rutynę ,,w której jednak przejawia się styl gry niemieckiej, często przejaskrawiony brutalnymi akcentami” (cyt. za M. Wosiek). W l. następnych używała niekiedy pseud. Torska, np. w 1912-13 w objazdowym T. Premier ze Lwowa. Jako Falkenried-Torska debiutowała też na scenie lwow. T. Miejskiego: 4 I 1913 zagrała w przedstawieniu popołudniowym Rusałkę w Dzwonie zatopionym. Wyszła w tym czasie za mąż i zaczęła używać nazwiska Leszczycowa, przy którym pozostała także w okresie międzywojennym, już po rozstaniu z mężem. We Lwowie, od 13 V 1915 była zaangażowana do zespołu występującego w Kasynie Miejskim, a od 20 V t.r. przeszła do t. Casino de Paris. W sez. 1915/16 podobno była w zespole lwow. T. Miejskiego, ale brak jej w obsadach i możliwe, że mimo protekcji G. Zapolskiej, nie uzyskała dłuższego angażu, choć do końca wojny mieszkała we Lwowie. Była też w tym okresie aktorką Lwowskiego T. Artystycznego pod kier. D. Baranowskiego i np. 5 VII 1916 jako Torska grała Ludkę w Topieli. Później występowała w Łodzi, gdzie w sez. 1922/23 należała do grupy pozafilialnej ZASP-u. W latach 20. i 30. mieszkała w Warszawie; nie miała stałego angażu, zatrudniano ją dorywczo w różnych teatrach, także do poszczególnych sztuk, w których grała małe role lub statystowała. Występowała w zespołach pod kier. A. Marka: jesienią 1925 w objeździe ze sztuką Motke złodziej, np. w Kaliszu i Radomiu, a w 1926 w T. Niezależnym w Warszawie w przedstawieniu Bóg zemsty (prem. 6 VII). W pierwszej połowie 1927 należała do zespołu t. Mignon w Warszawie pod kier. Leszczyca , od 5 XI t.r. grała Bojówkę (Wojna wojnie !) w T. Polskim, a w styczniu i lutym 1928 z T. Objazdowym L. i H. Barwińskich odwiedziła ze sztuką Bożek domowego ogniska m.in. Żywiec, Stanisławów i Przemyśl. Dość często, choć nadal bez stałego zatrudnienia, występowała w sez. 1927/28 – 1930/31 w epizodycznych rolach w warsz. T. Polskim, np. jako: Honorata (Tamten, 1928), Marysia (Dwaj panowie B., 1929), Katarzyna (Papa, w T. Małym 1930), Dama (Przygody dzielnego wojaka Szwejka, 1930), Dama dworu (Katarzyna A. Savoira, 1931), Garderobiana (Kino i miłość, 1931). W sez. 1931/32 (od 11 XII 1931) grała jeszcze Pończoszarkę Robespierre`a (Śmierć Dantona) w T. Ateneum.

Później wycofała się ze sceny, jak sama podawała, na skutek przeżyć osobistych. Zaczęła pracować jako sekretarka u adwokata, a potem jako tłumaczka i maszynistka w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych w Warszawie, gdzie była też zatrudniona w czasie II wojny świat. i po powstaniu warszawskim. Jak wspominał J. Warnecki, w czasie okupacji niem., w budynku ZASP-u w Alejach Ujazdowskich, nasłuchy radiowe prowadziła ,,kol. Gerda Leszczycowa, biegle władająca obcymi językami. Tłumaczyła bieżące wiadomości polityczne i komunikaty wojenne; na biurowym powielaczu odbijano tajną gazetkę i kolportowano codziennie na miasto”. Powstanie, w którym wszystko straciła, przeżyła w Warszawie. W 1946, bez powodzenia starała się o pracę w teatrze. Została urzędniczką w Min. Budownictwa; chorowała na serce, żyła w trudnych warunkach materialnych, korzystała z zapomóg ZASP-u; w 1947 otrzymała też dar jubileuszowy. Do 1969 mieszkała w Warszawie; przed śmiercią była w Domu Opieki Społecznej w Górze Kalwarii.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 A-Ł Warszawa 2017

aktorka;

Właściwie  Janina Kozłowska, z Rafalskich, pseud. Dwernicka.Była córką Bronisława Rafalskiego i Julii z domu Eysmont; żoną Janusza Warneckiego, właśc. Kozłowskiego (ślub 17 VIII 1929 w Warszawie); matką Magdaleny Stokowskiej, nauczycielki muzyki, zasłużonej dla muz. wydawnictw pedagogicznych. Gimnazjum kończyła w Rosji. Jak podała w życiorysie, po powrocie z rodzicami do kraju i zdaniu matury, wstąpiła do Konserwatorium Muz. w Warszawie. Wobec trudnej sytuacji materialnej rodziny, po roku zrezygnowała z nauki i zaczęła pracę w biurze ZASP-u. W tym czasie przygotowywała się do zawodu aktorskiego pod kier. S. Wysockiej. Zdała egzamin aktorski przed komisja ZASP-u i, pod pseud. Dwernicka, zaangażowała się do t. w Poznaniu: w sez. 1926/27 grała w T. Nowym, w 1927/28 w T. Polskim, role takie, jak: Siostra Balbina (Siostra Beatryks), Agnieszka (Człowiek z budki suflera), Dama (Dziady), Aktorka-Wenus i Nike spod Termopil (Noc listopadowa), Millic (Fenomenalna umowa), Lulu (Panna z dobrego domu). Później, wg jej relacji, z grupą aktorów wyjechała na tournée po Niemczech, Francji, USA i Kanadzie, z przedstawieniami dla tamtejszych Polonii. Po wyjściu za mąż grała, nadal jako Dwernicka, w T. Letnim w Warszawie. W latach 30. pracowała jako dziennikarka w PAP-ie i radiu, gdzie miała swe stałe felietony. W latach II wojny świat. i okupacji niem. mieszkała w Warszawie, była m.in. kelnerką w cukierni ,,Napoleonka”. Po wojnie przyjechała z mężem do Krakowa. Występowała tu w 1945-49, już jako Warnecka, najpierw w Starym T., potem w Miejskich T. Dramatycznych, m.in jako: Anna Shenstone (Życie kreci się w kółko), Margot (Król włóczęgów), Titia (Powrót syna marnotrawnego). W lutym 1947 wystąpiła w roli Pani Lemięckiej (Żołnierz królowej Madagaskaru), w spektaklu inaug. działalność T. Muz. Domu Wojska Pol. w Warszawie. Do Warszawy wróciła na stałe w 1949, od września t.r. grała w T. Nowym, m.in. Panią Pearce (Pigmalion), Dworkę Folinę (Oszust oszukany), Matkę Dego (Konkurenci), Tadrachową (Moralność pani Dulskiej), Julię (Niespokojne szczęście), od stycznia 1954 do końca sez. 1954/55 w T. Syrena, np. ponownie rolę Lemięckiej. Według niepotwierdzonej inf. Warneckiego w sez. 1955/56 była b. krótko zatrudniona w T. Polskim. Później zajmowała się tłumaczeniami z literatury ros., pod pseud. sporadycznie pisywała felietony w prasie, grała epizodyczne role w filmach.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 M-Ż Warszawa 2016

tancerka,aktorka;

Właściwie Zofia Ewa Szuberla, zamężna Szeniec, także Szuberla – Mirska. Była córką Bronisława Szuberli i Elżbiety z Mieleszczyków. Ukończyła szkołę baletową przy T.Wielkim pod kier. Piotra Zajlicha i 6 klas gimn. A.Jakubowskiej w Warszawie. Debiutowała jako Zosia Mirska w dziecięcych rolach w filmie (w 1932 w Legionie ulicy, w 1933 w Prokurator Alicja Horn) i w plebiscycie tygodnika „Kino” otrzymała tyt. „królewny polskiego ekranu”. W warsz. T.Polskim Janusz Warnecki powierzył jej rolę Ninette w komedii Porucznik Przecinek (prem. 25 VII 1933). W sez. 1934/35 tańczyła w zespole baletowym Eugeniusza Koszutskiego pn. Koszutski -Girls, wyróżniła się m.in. w rewii na scenie warsz. t. Banda. W 1935-36, wg jej relacji , występowała w zespole J. Otrembskiego w Ostrowie Wielkopolskim jako Katarzyna (Poskromienie złośnicy) i Ginette (Codziennie o 5-tej). W sez. 1936/37 była w zespole  T. Kielecko-Radomskiego pod dyr. E. Czermańskiego i grała w sztukach: Szczęście od jutra, Jej tancerz (rolę Zuzanny), Muzyka na ulicy, a w 1937/38, z zespołem T. Pokucko-Podolskiego (Małopolskiego) z siedzibą w Stanisławowie, odwiedziła kilkadziesiąt miejscowości woj. stanisławowskiego, tarnopolskiego, krakowskiego, i lwowskiego (jako Szuberla-Mirska). W połowie tego sezonu przeniosła się do Częstochowy i brała udział w objazdach T.Kameralnego ze sztuką Ludzie na krze (grała Siostrę). W latach II wojny światowej i okupacji niem. pracowała jako kelnerka w warsz. kawiarniach. Po wojnie chorowała i na scenę wróciła dopiero w sez. 1949/50 w T. Miejskim w Świdnicy, gdzie zagrała Penelopę (Moja żona Penelopa) i Ninę Aleksandrowną (Miłość zwycięża); 17 I 1950 we Wrocławiu zdała eksternistyczny egzamin aktorski . Od marca t.r. i w sez. 1950/51 występowała w T. im. Węgierki w Białymstoku, m.in. jako : Ochotnicka (Klub kawalerów), Marika (Niemcy), Amelia (Mazepa). W sez. 1951/52 była najpierw w T. im. Jaracza w Olsztynie, a na pocz. 1952 przeszła do zespołu T. Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze i grała do końca 1954/55 np.: Agatkę (Powrót posła), Klaudię (Rodzinka), Juliasiewiczową (Moralność pani Dulskiej), Dorotę (Takie czasy), Tilly (Świerszcz za kominem).

W sez. 1955/56 – 1958/59 występowała w T. Polskim w Bielsku-Białej, m.in. jako: Lucy (Klucz od przepaści), Hrabina d’ Autreval (Walka kobiet), Oliwia (Wieczór Trzech Króli), Abbe (Arszenik i stare koronki); 1959/60 – 1969/70 w T. Dramatycznym w Szczecinie , np. w rolach: Sabiny (Odwety,1962), Pani Dobrójskiej (Śluby panieńskie,1963), Matyldy von Zahnd (Fizycy,1964); Wojnickiej (Wujaszek Wania), Księżnej Yorku (Ryszard III) – 1967; Pani Soerensen (Niemcy,1969), współpracowała z T. Krypta. W sez. 1970/71-1976/77 była aktorką T.im. Bogusławskiego w Kaliszu, z wyjątkiem 1973/74 i 1974/75, kiedy grała w T. Nowym w Poznaniu Matkę (A jak królem, a jak katem będziesz) i Mawruszę (Śmierć Tarełkina). Na scenie kaliskiej występowała m.in. w rolach : Tadrachowej (Moralność pani Dulskiej) i Celiny Bełskiej (Dom kobiet, 1971), Siostry (Trzeci wiek, 1975), Szarlotty Iwanowny (Wiśniowy sad, 1976).

W latach 70 brała udział w kilku spektaklach Teatru TV. Ustąpiła ze sceny z powodu postępującej choroby i od 1980 mieszkała w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.

Miała dobre warunki zewnętrzne: przystojna, o wyrazistej twarzy; w pocz. okresie grała sporo ról w komediach; potem gł. charakterystyczne, dość wcześnie kobiet dojrzałych i matek.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 A-Ł Warszawa 2017

śpiewaczka, aktorka;

Właściwie  Maria Magdalena Gabryłowicz. Była córką urzędnika Antoniego i Karoliny Gabryłowiczów. W Rydze uzyskała maturę w gim. francuskim, a po śmierci matki zamieszkała w Warszawie. W śpiewie kształciła się u M. Kaftal, A. Orłowa i Z. Kryńskiej. Uczęszczała też do Szkoły Umuzykalnienia i Tańca Scenicznego S. i T. Wysockich, gdzie brała lekcje teorii i fortepianu u S. Niewiadomskiego i Z. Rabcewiczowej. W sierpniu 1926 z warsz. T. Niewiarowskiej występowała w Krakowie, np. w małej roli Pameli w operetce Madame Pompadour. W T. Letnim w Wilnie 8 VI 1927 tańczyła jako girlsa w inauguracyjnym sezonową antrepryzę J. Winiaszkiewicza w przedstawieniu Księżnej cyrkówki. Później znów była w zespole artystów warsz., którzy w styczniu 1928 w Wilnie dali skrót operetki Paganini, a potem odwiedzili Kielce (16 II). Zdała egzamin ZASP-u i od sez. 1928/29 zaangażowała się w Warszawie do t. Morskie Oko. Wystąpiła tu po raz pierwszy w rewii Klejnoty Warszawy (18 X 1928); śpiewała światowy szlagier Ramona, a w tanecznym  finale była partnerką L. Sempolińskiego w fokstrocie. W sez. 1928/29 i 1929/30 w Morskim Oku brała udział w kolejnych programach rewiowych, a w sierpniu 1929 z jego zespołem gościła we Lwowie. Później, nadal w Warszawie w sez. 1930/31 występowała w rewiach w t. Wesoły Wieczór i z nim latem 1931 we Lwowie (recenzenci wyróżniali ją spośród wykonawców, podkreślając, że ,,śpiewa bardzo mile”), w sez. 1931/32 była w zespole t. Wesołe Oko pod kier. artyst. J. Warneckiego i brała udział w wielu premierach tego teatru, a od marca do maja 1932 występowała w rewiach w t. Kameleon. Zagrała też tyt. rolę w Szaleństwach Colette w T. Nowości (prem. 28 VII 1932). Na sez. 1932/33 została zaangażowana do T. Muzycznego ,,Lutnia” w Wilnie. Wystąpiła  jako O Lia San w świetnej premierze Wiktorii i jej huzara, inaugurującej 4 X 1932, po latach przerwy, działalność tej sceny; powtórzyła tu rolę w Szaleństwach Colette (22 XI 1932), grała także Dorrit w Różach z Florydy, a potem tyt. rolę w Peppinie, podczas występów T. ,,Lutnia” w Grodnie i Białymstoku (8-11 VI 1933). W czerwcu i lipcu 1933 występowała znów w Wilnie w T. Letnim (np. jako Wally w Królowej nocy) oraz Krynicy, a po powrocie do Wilna, nadal w T. Letnim grała w Szaleństwach Colette. Śpiewała Helenę Zarembiankę w operetce Polska krew, danej 26 VIII 1933 na otwarcie w Wilnie Targów Północnych. W 1934 – 35 powróciła na sceny Warszawy: do Wielkiej Operetki (występy np. w Pod Białym Koniem; prem. 20 II 1934) i Wielkiej Rewii (pocz. 1935); w 1934 z warsz. operetkowym T. 8.³° wyjechała w objazd, m.in. do Lwowa (lipiec-sierpień) i Płocka (16 IX). Występowała w komediach muz. w T. Ateneum w Mądrej mamie (prem. 11 V 1935) i w T. Letnim w Ty to ja (prem. 15 VI 1935). W 1935 wyjeżdżała do Wiednia doskonalić umiejętności wokalne u F. Kaszowskiej. W sez. 1935/36 była solistką przedstawień operetkowych i ulubienicą publiczności w T. Miejskim w Bydgoszczy, a do udanych premier z jej udziałem należały tu: Wiedeńska krew, Przygoda w Grand Hotelu, Żółta lilia (rola Judyty), Dubarry (rola tyt.). Potem wróciła do Warszawy i występowała w teatrzyku Jar. W sez. 1936/37 śpiewała w T. Wielkim w Poznaniu w operetkach: Ewa (rolę tyt.; prem. 15 X 1936) oraz Kwiat Hawajów (Laję; prem. 28 XI 1936), a także ponownie w Bydgoszczy, np. w lutym 1937 w Zakochanej królowej (rola tyt.). Ponownie w Warszawie, w T. Wielkim występowała jako ,,pełna południowego temperamentu” Juanita w operetce Słońce Meksyku (prem. 2 IX 1937; reż. L. Schillera), a w T. 8.15. jako Zuzanna w Cnotliwej Zuzannie (prem. 16 X 1937). Solistką działu muz. T. Miejskiego w Bydgoszczy była znowu w sez. 1938/39 i wykonywała nadal czołowe role, np. w operetkach Róża Stambułu i Błękitna maska. Przed wybuchem II wojny światowej, zagrała jeszcze Mary w operetce Panna Wodna, wystawionej 2 VIII 1939 w T. 8.15.

Podczas wojny i okupacji niem. była w Warszawie; w grudniu 1939 śpiewała na koncertach w restauracji-kawiarni ,, Gastronomia”, w 1940-41 występowała w jawnym t. Wesoła Banda (nast. Tombola), potem była kelnerką (m.in. w kawiarni ,,Gospoda Włóczęgów”). Należała do AK (pseud. ,,Mara”); w Powst. Warsza. pod pseud. ,,Siostra Maria” była pielęgniarką w szpitalu polowym na Miodowej 20; podczas roznoszenia lekarstw kanałami na Stare Miasto została ranna i poparzona bombą fosforową. Wyszła z Warszawy z ludnością cywilną i przez Ursus, Pruszków, Milanówek, trafiła do Wolbromia.

Po wojnie zamieszkała w Katowicach, śpiewała na koncertach estradowych. W 1947-48 należała do zespołu T. im. Bogusławskiego w Kaliszu i wystąpiła w małej roli Heddy Gilloti w Dolly, a także w tyt. roli w Hrabinie Maricy (prem. 8 VII 1947). W 1948 brała udział w objeździe katowickiego T. im. Wyspiańskiego po Ziemiach Zachodnich z komedią muz. Ewa i nic więcej (grała rolę tyt.). W 1949 śpiewała na ,,koncertach dla świata pracy”, a także je organizowała. Później występowała na koncertach ARTOS-u i Związku Zaw. Pracowników Kolejowych. Od 1IX 1952 do 31 VIII 1969 była solistką Operetki Śląskiej w Gliwicach. Stworzyła na tej scenie szereg udanych, wyrazistych ról, jak: Grisi (Domek trzech dziewcząt, 1953), Parasia (Trembita, 1953), Klementyna (Swobodny wiatr, 1954), Delfina (Cnotliwa Zuzanna, 1955), Baronowa (Słomkowy kapelusz, 1958), Księżna Matka (Bajadera, 1959), Iwona (Dobranoc, Bettino, 1960), b. dobra Przełożona (Nitouche, 1960), Fryderyka (Czar walca, 1961), Amerykanka (Can- Can, 1961), doskonała Adelajda (Ptasznik z Tyrolu, 1964), Agricola (Noc w Wenecji, 1965), Zenobia (Gsparone, 1966), Księżna Valmonte (Dama od Maxima, 1967). W 1966 zagrała też świetnie Letycję Prism (Mój przyjaciel Bunbury).

Była znaną i lubianą aktorką operetkową, szczególnie w latach 30. okresu międzywojennego, kiedy cieszyła się pewną popularnością. Miała wdzięk, doskonałe warunki zewnętrzne; Boy przyznawał jej ,,wiele uroku i zalotności”, a recenzent ,,Dziennika Bydgoskiego” A. Rösler w 1935 tak ją charakteryzował: ,,świetna aparycja, aktorska swoboda oraz wprawdzie niewielki, lecz barwny i metaliczny głos, który daje gwarancję powodzenia”, a także ,,klasa śpiewacza” i ,,prawdziwa kultura aktorska”.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 A-Ł Warszawa 2017

aktorka;

Właściwie Helena Chrul, zamężna Tosik. Była córką Franciszka Chrala, fryzjera, i Adeli z Witwickich, pierwszą żoną  Władysława Hańczy (właśc. W. Tosika), matką – Władysława Hańczy jr. W 1921 przyjechała z rodziną do Polski. Podawała, że w 1927 ukończyła Gimn. im. Działyńskich w Poznaniu i rozpoczęła naukę w pozn. konserwatorium; „odkryta” tam przez S. Wysocka była jej uczennicą w Szkole Dram. i występowała od 1927 w T. Polskim w Poznaniu, a po zdaniu egzaminu ZASP-u została zaangażo­wana do tego teatru na sez. 1929/30. Wiadomości tych nie potwierdzają jednak dostępne źródła (choć Z. Wilski wymienił ją wśród uczniów pozn. Szkoły Dram. w 1927-30, a świadkowie wspominają jej obecność w teatrze). Być może używała nierozpoznanego pseudonimu. Poślubiła w tym czasie aktora W. Tosika (ślub 23 IX 1929). W sez 1930/31 występowała jako Tosikowa w T. Polskim w Ka­towicach; w tymże sez. została zaliczona w poczet kandydatów ZASP-u. W sez. 1931/32 grała – już jako Chaniecka – w T. Miejskim w Toruniu, m.in. rolę tyt. w Aurelciu, nie rób tego i Katarzynę w Głupim Jakubie. W sez. 1932/33 występowała pra­wdopodobnie w T. Miejskich w Łodzi pod dyr. Wysockiej; w sez. 1933/34-1935/36 w T. Polskim w Poznaniu w wielu rolach i epizodach, przeważnie w komediach współczesnych, oraz m.in. jako: Panna Młoda (Wesele), Pulcheria (Dom otwarty), Kobieta (Marchołt gruby a sprośny), Krasawica (Bolesław Śmiały). Jak podawała, w 1935 rozeszła się z mę­żem, a rozwód formalny przeprowadzono w 1948. W sez. 1936/37 (wg S. Kaszyńskiego od 7 IV 1937) była w zespole I. Galla w T. im. Bogusław­skiego w Kaliszu; w sez. 1937/38 i 1938/39 wy­stępowała w T. Miejskich we Lwowie. Zaangażo­wana na sez. 1939/40 do t. łódz., nie mogła podjąć tam pracy z powodu wybuchu II wojny światowej. W 1939-41 występowała w Polskim T. Dramaty­cznym we Lwowie. W 1941-44 mieszkała w War­szawie, pracowała dorywczo jako kelnerka. W grud­niu 1944, lub wcześniej, znalazła się w Mszanie Dolnej, gdzie brała udział w przedstawieniu jaseł­kowym zorganizowanym przez J. Warneckiego. Od 1945 i w sez. 1945/46 była aktorką Starego T. w Krakowie. Na sez. 1946/47 przeniosła się do T. im. Wyspiańskiego w Katowicach, po roku wróciła do Krakowa i występowała w T. Dramatycznych, a po ich podziale w 1954 była do końca życia aktorką T. im. Słowackiego. Współpracowała też z krak. T. Satyryków (od jego powstania w listopadzie 1952) i krak. T. Muzycznym (1956). W 1961 wy­stępowała gościnnie w T. im. Mickiewicza w Czę­stochowie. Jubileusz trzydziestopięciolecia pracy ar­tyst. obchodziła 18 V 1963 w T. im. Słowackiego w roli Daubmannowej (Przygoda z Vaterlandem). Była aktorką przede wszystkim komediową, w 1. powojennych jedną z najpopularniejszych aktorek Krakowa. Średniego wzrostu, otyła, o wyrazistych, choć pospolitych rysach, obdarzona była spontani­czną vis comica – potrafiła wywoływać żywą re­akcję publiczności samym pojawieniem się na sce­nie. „Ja nie gram komedii, staram się zawsze być poważna, mówić serio, ale cóż – wychodzi komi­cznie” – zwierzała się w wywiadzie w 1949. W swym bogatym, choć wyraźnie określonym repertuarze, miała we Lwowie m.in. klasyczne subretki: Dorynę (Świętoszek), Marię (Wieczór Trzech Króli), a w Krakowie postacie fredrowskie, np. Anielę (Da­my i huzary), Szambelanową (Pan Jowialski), Rozaurę (Dyliżans). Według T. Boya-Żeleńskiego „umia­ła dać ciepłe akcenty poczciwej Urszuli” (Ostrożnie, świeżo malowane) i „szelmowski temperament ko­chliwej Dorocie” (Krakowiacy i Górale, 1940). Jej Domna Pantelewna (Talenty i wielbiciele, 1951) była to „postać na wskroś rosyjska w zachowaniu i obyczajach, ponadto cała utkana z zalet i wad, prawdziwy, pełnokrwisty człowiek. Jest dobra ale i wulgarna, ciepła ale i ostra, prostacka ale i de­likatna, zastrachana i służalcza ale i odważna, na­iwna jak dziecko ale i mądra” pisała K. Berwińska. Skłonność do barwnego, często rodzajowego, ale pogłębionego przekonywającą ludzką prawdą reali­zmu sprawiła, że jedną ze specjalności Ch. były postacie kobiet ros.; grała m.in. Annę Andrejewną (Rewizor, Katowice 1947), Agafię (Ożenek, nagroda aktorska na Festiwalu Sztuk Ros. i Radzieckich, 1949); w roli Meropy Murzawieckiej (Wilki i owce, Częstochowa 1961), wykraczającej poza jej kome­diowe emploi, była „groźna i drapieżna”, za rolę Ulity (Las) otrzymała nagrodę Ministra Kultury i Sztuki w 1965. Odnosiła też sukcesy w rolach „jurnych i zażywnych mieszczek, szorstkich lecz ze złotym sercem wdów i staropolskich podwik” (R. Ko­siński), jak np. Kasztelanowa (Polacy nie gęsi, 1953), Starościna (Popas króla jegomości, 1958), Klimina (Wesele, 1956 i 1969). W Przygodzie z Vaterlandem, jako Daubmannowa była wg R. Szydłowskiego „prawdziwą niemiecką Mutter, kochającą, sentymen­talną i ograniczoną”; „Była tragikomiczna, miała kilka scen bardzo śmiesznych, ale i kilka prawdzi­wie wzruszających”.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994