Chmieliński Józef

Chmieliński Józef
Data urodzenia:
1862-12-17 Warszawa
Data śmierci:
1941-09-28 Warszawa (Cmentarz Powązkowski kwatera 51-III-17)

aktor;

Był synem Wła­dysława Ch. i Marii z Michałowiczów, mężem -> He­leny Ch. Uczęszczał w Warszawie do gimn. i do Klasy Rysunkowej W. Gersona, w której studiował malarstwo i rzeźbę kontynuowane później we Lwowie pod kier. A. Popiela i L. Marconiego. Przed 1882 wstąpił do szkoły dram. E. Derynga i w zespole szkolnym debiuto­wał w lipcu 1882 w warsz. t. Nowe Tivoli w roli Albina (Śluby panieńskie). Następnie występował na prowincji w zespole F. Ratajewicza, później wrócił do Warszawy i uczył się u J. Królikowskiego i J. Kotarbińskiego. W 1883 występował w warsz. t. ogr. Eldorado, latem 1884 w warsz. t. ogr. Belle Vue, w 1885 w Łodzi. W tym czasie zarabiał jeszcze na życie jako drzeworytnik (drzeworyty swoje zamieszczał m.in. w ,,Biesiadzie Literackiej”). 27 VII 1885 debiutował w warsz. T. Letnim w tyt. roli w sztuce Hans Jurga, a 10 IX tego roku grał Dobka (Friebe), ale nie został przyjęty do WTR i zaangażował się do zespołu J. Teksla w Łodzi. W lecie 1887 i 1888 występował w warsz. t. ogr. Alhambra. 25 VII 1888 ponownie debiutował w WTR w roli starego Apfela (Małżeństwo Apfel). W sez. 1888/89 występował w Łodzi w zespole Ł. Kościeleckiego, latem 1889 z tym zespołem w warsz. t. ogr. Belle Vue, a potem prawdopodobnie wrócił do Łodzi. Od jesieni 1890 został zaangażowany do t. lwow., gdzie pozostawał do 1919, niekiedy tylko wyjeżdżając na gościnne występy, m.in. w styczniu 1898 do Warszawy i biorąc udział w występach t. lwow. w Warszawie (1896), Kijowie (1905), Wiedniu (1910) i Paryżu (1913). W 1892 ożenił się we Lwowie z aktorką Heleną Czecho­wicz. Mając w tym czasie wyrobioną opinię wybitnego aktora, zaczął udzielać lekcji deklamacji i gry scenicznej. 8 V 1912 obchodził na scenie lwow. T. Miejskiego ju­bileusz trzydziestolecia pracy scen. w roli Augusta (Przed ślubem). Po I wojnie świat. przeniósł się do War­szawy. W 1920 wystąpił w T. Polskim w dwóch rolach: Pankracego (Nie-boska komedia) i Mac Moylera (Pu­łaski w Ameryce); w lecie 1920 zaangażował się do T. Rozmaitości (od 1924 T. Narodowy), gdzie pozostał do 1932. Równocześnie występował i na innych scenach warsz. (w T. im. Bogusławskiego, w T. Letnim). Czasem wyjeżdżał na występy gościnne, m.in. do Wilna (maj 1925 T. Polski) i Lwowa. W 1932 obchodził uroczyście jubileusz pięćdziesięciolecia pracy, najpierw w Warsza­wie, grając 9 I Balta (Fortepian), potem 12 IV we Lwo­wie w roli Ojca (Dzień jego powrotu). Był już wtedy na emeryturze i po 1932 występował na scenie sporadycz­nie, m.in. we wrześniu 1938 grał w warsz. T. Narodo­wym Rejenta (Zemsta).
Warunki zewnętrzne (niezbyt wysoki wzrost, ciężka budowa) zadecydowały o tym, że prawie nie grał amantów, a bardzo wcześnie zaczął występować w ro­lach ludzi dojrzałych, nawet starców (jeszcze w Łodzi grał Telesfora w Domu otwartym). Chętnie grał bohate­rów tragicznych, choć takie role jak Wojewoda w Ma­zepie czy szekspirowskie: Hamlet (Hamlet), Brutus (Juliusz Cezar), nie przyniosły mu sukcesów. Brakowa­ło mu w nich gwałtowności i siły. Z powodzeniem na­tomiast grał w wielkim repertuarze role o charakterze retorycznym, jak np. Ksiądz Piotr (Dziady), Ksiądz Marek (Konfederaci barscy), Derwid (Lilla Weneda). Umiał wykorzystać na scenie swe zdolności rzeźbiarskie, nie tylko w charakteryzacji, ale także dla nadania ges­tom i postawie wyrazu plastycznego. Był bardzo do­brym recytatorem, miał doskonałą dykcję i wielki sza­cunek dla słowa poetyckiego. Walory te wykorzystywał z powodzeniem również w rolach komediowych, zwłaszcza fredrowskich, jak np. Rejent (Zemsta), Benet (Pan Benet). Skłonność do refleksji predestynowała go do grywania postaci spokojnych i zrównoważonych. Do wybitnych jego osiągnięć należały niektóre role ibsenowskie: Stockman (Wróg ludu), Pastor Manders (Upiory), Dr Rank (Nora), a z innych: Franciszek Moor (Zbójcy), Cyryl van Bell (Burmistrz Stylmondu), Rusz­czyc (Złote runo), Chłopicki (Warszawianka), Major (Fantazy), Ciekocki (Uciekła mi przepióreczka), Miller (Intryga i miłość), Natan (Sędziowie), Łuka (Na dnie), Tartuffe (Świętoszek), role tyt. w Wujaszku Wani i Panu Brotonneau. Grał także w filmach pol. Nie damy ziemi, skąd nasz ród (1920), Niewolnica miłości (1923). Poza pracą teatr. Ch. zajmował się rzeźbą i malarstwem. Był autorem wielu portretów, kompozycji i projektów pomników, m.in. Słowackiego, Modrzejewskiej w roli Lady Makbet; urządzał wystawy swych prac we Lwo­wie i w Warszawie. Malował m.in. krajobrazy, ale bez większego powodzenia.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973


Źródła:
1)
2)

aktor;

Był synem Wła­dysława Ch. i Marii z Michałowiczów, mężem -> He­leny Ch. Uczęszczał w Warszawie do gimn. i do Klasy Rysunkowej W. Gersona, w której studiował malarstwo i rzeźbę kontynuowane później we Lwowie pod kier. A. Popiela i L. Marconiego. Przed 1882 wstąpił do szkoły dram. E. Derynga i w zespole szkolnym debiuto­wał w lipcu 1882 w warsz. t. Nowe Tivoli w roli Albina (Śluby panieńskie). Następnie występował na prowincji w zespole F. Ratajewicza, później wrócił do Warszawy i uczył się u J. Królikowskiego i J. Kotarbińskiego. W 1883 występował w warsz. t. ogr. Eldorado, latem 1884 w warsz. t. ogr. Belle Vue, w 1885 w Łodzi. W tym czasie zarabiał jeszcze na życie jako drzeworytnik (drzeworyty swoje zamieszczał m.in. w ,,Biesiadzie Literackiej”). 27 VII 1885 debiutował w warsz. T. Letnim w tyt. roli w sztuce Hans Jurga, a 10 IX tego roku grał Dobka (Friebe), ale nie został przyjęty do WTR i zaangażował się do zespołu J. Teksla w Łodzi. W lecie 1887 i 1888 występował w warsz. t. ogr. Alhambra. 25 VII 1888 ponownie debiutował w WTR w roli starego Apfela (Małżeństwo Apfel). W sez. 1888/89 występował w Łodzi w zespole Ł. Kościeleckiego, latem 1889 z tym zespołem w warsz. t. ogr. Belle Vue, a potem prawdopodobnie wrócił do Łodzi. Od jesieni 1890 został zaangażowany do t. lwow., gdzie pozostawał do 1919, niekiedy tylko wyjeżdżając na gościnne występy, m.in. w styczniu 1898 do Warszawy i biorąc udział w występach t. lwow. w Warszawie (1896), Kijowie (1905), Wiedniu (1910) i Paryżu (1913). W 1892 ożenił się we Lwowie z aktorką Heleną Czecho­wicz. Mając w tym czasie wyrobioną opinię wybitnego aktora, zaczął udzielać lekcji deklamacji i gry scenicznej. 8 V 1912 obchodził na scenie lwow. T. Miejskiego ju­bileusz trzydziestolecia pracy scen. w roli Augusta (Przed ślubem). Po I wojnie świat. przeniósł się do War­szawy. W 1920 wystąpił w T. Polskim w dwóch rolach: Pankracego (Nie-boska komedia) i Mac Moylera (Pu­łaski w Ameryce); w lecie 1920 zaangażował się do T. Rozmaitości (od 1924 T. Narodowy), gdzie pozostał do 1932. Równocześnie występował i na innych scenach warsz. (w T. im. Bogusławskiego, w T. Letnim). Czasem wyjeżdżał na występy gościnne, m.in. do Wilna (maj 1925 T. Polski) i Lwowa. W 1932 obchodził uroczyście jubileusz pięćdziesięciolecia pracy, najpierw w Warsza­wie, grając 9 I Balta (Fortepian), potem 12 IV we Lwo­wie w roli Ojca (Dzień jego powrotu). Był już wtedy na emeryturze i po 1932 występował na scenie sporadycz­nie, m.in. we wrześniu 1938 grał w warsz. T. Narodo­wym Rejenta (Zemsta).
Warunki zewnętrzne (niezbyt wysoki wzrost, ciężka budowa) zadecydowały o tym, że prawie nie grał amantów, a bardzo wcześnie zaczął występować w ro­lach ludzi dojrzałych, nawet starców (jeszcze w Łodzi grał Telesfora w Domu otwartym). Chętnie grał bohate­rów tragicznych, choć takie role jak Wojewoda w Ma­zepie czy szekspirowskie: Hamlet (Hamlet), Brutus (Juliusz Cezar), nie przyniosły mu sukcesów. Brakowa­ło mu w nich gwałtowności i siły. Z powodzeniem na­tomiast grał w wielkim repertuarze role o charakterze retorycznym, jak np. Ksiądz Piotr (Dziady), Ksiądz Marek (Konfederaci barscy), Derwid (Lilla Weneda). Umiał wykorzystać na scenie swe zdolności rzeźbiarskie, nie tylko w charakteryzacji, ale także dla nadania ges­tom i postawie wyrazu plastycznego. Był bardzo do­brym recytatorem, miał doskonałą dykcję i wielki sza­cunek dla słowa poetyckiego. Walory te wykorzystywał z powodzeniem również w rolach komediowych, zwłaszcza fredrowskich, jak np. Rejent (Zemsta), Benet (Pan Benet). Skłonność do refleksji predestynowała go do grywania postaci spokojnych i zrównoważonych. Do wybitnych jego osiągnięć należały niektóre role ibsenowskie: Stockman (Wróg ludu), Pastor Manders (Upiory), Dr Rank (Nora), a z innych: Franciszek Moor (Zbójcy), Cyryl van Bell (Burmistrz Stylmondu), Rusz­czyc (Złote runo), Chłopicki (Warszawianka), Major (Fantazy), Ciekocki (Uciekła mi przepióreczka), Miller (Intryga i miłość), Natan (Sędziowie), Łuka (Na dnie), Tartuffe (Świętoszek), role tyt. w Wujaszku Wani i Panu Brotonneau. Grał także w filmach pol. Nie damy ziemi, skąd nasz ród (1920), Niewolnica miłości (1923). Poza pracą teatr. Ch. zajmował się rzeźbą i malarstwem. Był autorem wielu portretów, kompozycji i projektów pomników, m.in. Słowackiego, Modrzejewskiej w roli Lady Makbet; urządzał wystawy swych prac we Lwo­wie i w Warszawie. Malował m.in. krajobrazy, ale bez większego powodzenia.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *