aktorka;
Właściwie Helena Larys – Pawińska z domu Pęska 1v.Pawińska,2v. Fuchs. Podawane w aktach daty urodzenia: 1888, 1890, 1892 prawdopodobnie mylne. Była córką Tytusa Pęskiego i Franciszki z Wojciechowskich. Po skończeniu pensji pobierała prywatne lekcje gry scen. u R. Żelazowskiego i J. Śliwickiego. W 1899 wyszła za mąż za Stanisława Pawińskiego i pod jego nazwiskiem debiutowała. W sez. 1902/03 występowała w T. Polskim w Poznaniu, w 1903-05 w T. Miejskim we Lwowie, od 1906 w Warszawie, początkowo w T. Małym w Filharmonii (wiosna 1906, sez. 1906/07), a od sez. 1907/08 w zespole dramatu WTR na scenach T. Rozmaitości i T. Letniego. W 1915 została ewakuowana do Rosji. Grała tam w 1916 w T. Polskim pod dyr. A. Szyfmana w Moskwie, w 1916-18 w T. Polskim pod dyr. F. Rychłowskiego w Kijowie. Od tego okresu zaczęła stale używać nazwiska Larys-Pawińska. W 1919 wróciła do Warszawy i grała do 1921 na scenach warsz.: w T. Dramatycznym (sez. 1919/20), T. Rozmaitości i T. Reduta (sez. 1920/21), a także w T. Małym i T. Komedia. W 1921-25 występowała gościnnie, m.in. w Łodzi (październik 1921), Sosnowcu (sez. 1922/23), Poznaniu (lipiec 1924), Toruniu (1925). W 1926-39 znów grała w Warszawie: w T. Miejskich, gł. w T. Letnim i T. Narodowym (1926-33), w T. 8.30 (sez. 1933/34), w T. Aktora (od 26 X 1934 w roli Karoliny – Madame Sans Gene), w T. Malickiej (1938-39). W okresie okupacji niem. podczas II wojny świat. występowała w jawnych t. Komedia (1940-42) i Maska (1944) w Warszawie. Po wojnie występowała w sez. 1945/46 w Starym T. w Krakowie (gościnnie), następnie w 1947-49 w T. Zagłębia w Sosnowcu, w sez. 1949/50 w T. im. Mickiewicza w Częstochowie, od 1950 do zgonu w T. Dramatycznych w Szczecinie. Grała gł. role w sztukach salonowych, przede wszystkim w komediach. Recenzenci podkreślali, że jej postaci cechuje „smak, kultura, prostota w wyrażaniu uczuć, finezja w rzeźbieniu dialogu” (L. Brodziński). O jednej z jej ostatnich ról (Lipowska w Szczęściu Frania) pisał Jan Kreczmar: „Jest tak zabawna, że samo jej ukazanie się na scenie rozwesela widownię, a tak w swoim komizmie dyskretna i kulturalna, że zmusza do bacznej obserwacji najdrobniejszych swych zagrań każdego widza, starającego się nie uronić nic z tego precyzyjnego a złośliwego studium natury kobiecej”. Jej role, m.in.: Maryna (Wesele), Gabriela (Rozbitki), Hero (Wiele hałasu o nic), Mirandolina (Mirandolina), Pani Jana (Przechodzień B. Katerwy), Ochotnicka (Klub kawalerów), Lady Cheveley (Mąż idealny), Podstolina (Fircyk w zalotach), Milewska (Żabusia), Pani Warren (Profesja pani Warren), Julia (Dom kobiet), Księżniczka Sieniawianka (Uciekła mi przepióreczka), Kasztelanowa (Mazepa).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973