aktor, reżyser, dyrektor teatru;

Właściwie Stanisław Celestyn Czapelski. Był synem Kazimierza i Wandy Cz., pra­wnukiem Witalisa Smochowskiego, sio­strzeńcem Józefa Kotarbińskiego, mężem Jadwigi Fontanówny. Studiował w Akademii Lwowskiej. Gry aktorskiej uczył się u R. Żelazowskiego. Debiutował w 1909 we Lwowie i za­pewne w sez. 1909/10 grał w tamtejszym T. Miej­skim. W sez. 1910/11 występował w t. łódź., 1911/12 w T. Polskim w Poznaniu. W lipcu 1912 debiutował w T. Letnim w Warszawie w roli Zdzisława Rań­skiego (W gołębniku); w sez. 1912/13 grał tu w T. Małym, m.in. Bartoszewskiego (Żydzi), Lefebvre’a (Madame Sans Gene). Latem 1914 wystę­pował w zespole pol. w Połądze. Na sez. 1914/15 został zaangażowany do T. Polskiego w Warszawie. W 1915, jako poddany austr., został ewakuowany do Rosji; mieszkał w Moskwie, gdzie występował pocz. w zespole aktorów pol. pod dyr. B. Skąpskiego, a nast. (do lata 1916) w T. Polskim pod dyr. A. Szyfmana. W 1916-17 grał role amantów w filmach ros. wytwórni Biofilm w Moskwie i na Krymie, m.in. w reżyserowanym przez A. Szyfmana filmie Dusza w maskie. W 1918 wrócił do kraju. W sez. 1918/19 prowadził (wraz z M. Winklerem) zespół teatr., który od 7 XII 1918 do 21 IV 1919 występował w Płocku. W sez. 1919/20 był aktorem T. Bagatela w Krakowie. Od 20 VIII 1920 objął w Warszawie kierownictwo T. Objazdowego Nr 1 Min. Spraw Wojskowych; zespół ten zorganizowany ze zmobilizowanych aktorów, po okresie prób wy­jechał 1 X t.r. pod dyr. Cz. na Pomorze i do 15 VII 1921 dał ok. 250 przedstawień oraz 10 kon­certów w następujących miastach: Toruń (od 5 X 1920), Grudziądz, Chełmża, Chełmno, Świecie, Brodnica, Lidzbark, Lubawa, Nowe Miasto, Dział­dowo, Nowe, Gniew, Pelplin, Tczew, Starogard, Chojnice, Tuchola, Kościerzyna, Gdynia, Wejhero­wo, Gdańsk (21 i 22 I 1921 pn. T. Polski wystawił Damy i huzary i Śluby panieńskie – oba spektakle w reżyserii Cz.), Puck, Wąbrzeźno, Golub, Kowa­lewo, Rypin. Wystawiano sztuki wyłącznie z reper­tuaru polskiego. W sez. 1921/22 Cz. pracował jako aktor i reżyser w T. Miejskim w Grodnie. Od sez. 1922/23 został dyr. administracyjnym T. Miejskich w Poznaniu, a także sekretarzem tamtejszego T. Wielkiego, gdzie występował też w małych rolach i niekiedy reżyserował. W sez. 1924/25 był reży­serem i aktorem w Zjednoczonych Teatrach Katowic i Sosnowca, a od 28 V do 30 VI 1925 w T. Zrzeszenia Artystów w T. Polskim w Katowicach (reżyserował m.in. Hajduczka, Madame Sans Gene). Następnie wrócił do Poznania, gdzie ponownie był dyr. administracyjnym T. Miejskich – zapewne aż do maja 1930, kiedy to wraz z Z. Zaleskim został na trzy lata dzierżawcą i dyr. T. Miejskich we Lwowie. W sez. 1930/31 pełnił w t. lwow. funkcje dyr. administracyjnego (dyr. artyst. i głównym re­żyserem był L. Schiller); w sez. letnim 1931 jako współdyr. uczestniczył w występach opery i operetki lwow. w Krakowie i Krynicy. Po konflikcie między Związkiem Dyrektorów Teatrów Pol. a ZASP-em i wyjeździe w drugiej poł. września 1931 Schillera z częścią zespołu lwow. do Warszawy, spółka Cza­pelski-Zaleski została rozwiązana. W pocz. 1932 Cz. przybył z grupą aktorów lwow. do Gdyni i zorganizował tu T. Polski (inaug. 11 II 1932); teatr ten pod jego dyr. działał do czerwca t.r. i dał ok. dziesięciu premier. Oprócz przedstawień w Gdy­ni, Cz. organizował regularne wyjazdy do Gdańska (sześć występów), Chojnic, Kościerzyny i Wejhe­rowa. Teatr ten pod dyr. Cz. był wg Z. Ciesielskiego najdłuższą próbą utrzymania w Gdyni zespołu zaw. mimo, że działał w b. ciężkich warunkach i bez subwencji, co przyczyniło się do obniżenia jego poziomu artyst. i likwidacji. W 1. późniejszych Cz. był m.in. dyr. administracyjnym T. Wielkiego w Warszawie. W okresie okupacji niem. mieszkał w Warszawie; pocz. kierował biurem budowlanym, później był kier. kina „Atlantic”; w czasie powstania warsz. został ranny. W 1945 na stałe zamieszkał w Szczecinie i zasłużył się dla tego regionu w pierwszym okresie organizowania tu instytucji kul­turalnych i pierwszych imprez artyst., m.in. kon­certów symfonicznych. Był naczelnikiem w Wydz. Kultury i Sztuki Urzędu Pełnomocnika Rządu na Okręg Pomorza Zachodniego. Dzięki jego staraniom w 1946 powstał w Szczecinie T. Polski; był jego pierwszym dyr. administracyjnym od czerwca do sierpnia 1946 za dyrekcji B. Skąpskiego. Od wiosny 1948 do 1 VIII 1951 był dyr. administracyjnym Robotniczego Tow. Muz. w Szczecinie (był to za­czątek Filharmonii Szczecińskiej). Od czerwca 1946 przeszło dziewiętnaście lat kierował szczecińskim Oddziałem ZAiKS-u.
Był zdolnym aktorem o dobrych warunkach zew­nętrznych i w pocz. kariery, a także w 1. dwudzies­tych, podobał się w rolach amantów w komediach i dramatach. Po II wojnie świat. nie występował. Jego role to m.in.: Rycerz Czarny (Wesele), Radwan (Gra serc), Durand (Zielony frak), Rembo (Damy i huzary), Dolski (Wielki człowiek do małych inte­resów), Kasjo (Otello), Kazimierz (Wesele Fonsia), Jakub Macchia (Nauczycielka D. Niccodemiego), Eros (Eros i Psyche), Jeff Gorelon (Dom osaczony), Pan de Prunelles (Rozwiedźmy się), Harry Logan (Pierwsza pani Selby). Wiele też reżyserował. Na największą uwagę zasługuje jednak jego wieloletnia działalność jako zdolnego organizatora na stano­wisku dyr. administracyjnego wielu scen polskich. L. Schiller określał go np. jako „energicznego, peł­nego inicjatywy i taktu, wybitnie utalentowanego administratora”. Grał w filmach pol.: Ludzie bez jutra, Na jasnym brzegu (1921).

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994