tancerz , choreograf, kierownik baletu

W 1909-18 był uczniem warsz. szko­ły baletowej i od 1915 występował w baletach na scenie warsz.; od 1917 otrzymywał niewielkie partie solowe, takie jak: Murzynek (Wieszczka lalek), Hieronim (Córka źle strzeżona). W 1918-21 należał do zespołu baletu T. Wielkiego w Warszawie i wykonywał solowe tańce, np. taniec z przepaskami i taniec cygański w Amarilli,  tańczył też m.in. Wilfryda (Giselle, 1920), Śwista, Kozaka i Konika Zwierzynieckiego (Pan Twardowski L. Różyckiego, 1921). Równocześnie uczęszczał na wykłady Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1921 wyjechał do baletu A. Pawłowej, aby wziąć udział w wystawionym przez ten zespół Weselu w Ojcowie. Po rocznym tournee z Pawłową (Europa, USA), w maju 1922 wrócił do Warszawy. Wkrótce zorganizował liczący ok. trzydziestu osób, własny zespół pn. Balet Jana Cieplińskiego (niekiedy pn. Zespół Jana Ciepliń­skiego), stanął na jego czele jako kierownik i cho­reograf i do 1925 występował z nim na sce­nach operowych Katowic, Poznania i Wilna. W sez. 1922/23 w T. Polskim w Katowicach na inaug. sceny operowej opracował choreografię Halki (8 X 1922); nast. wystawił pierwszy raz na scenie pol. balety: uwerturę koncertową Bajka S. Moniuszki (29 X 1922), Prometeusza (20 XII 1922; tańczył partię tyt.), oraz m.in.: Rapsodię litewską, Wesele w Ojcowie (tańczył Pana Młodego) i nową scen. wersję tańców śląskich. W sez. 1923/24 w T. Wiel­kim w Poznaniu, oprócz powtórzenia kilku poprze­dnich opracowań, z nowości w swej choreografii wystawił: 24 XI 1923 uwerturę Step (tańczył Wodza II), Karnawał (tańczył Pierrota) i Popołudnie fauna; a także Kaprys włoski (25 I 1924; tańczył Hiszpana), Wieszczkę lalek (11 IV 1924; tańczył Chińczyka) oraz kilka divertissements, w których dużą rolę grały pol. tańce nar.; opracował również w tym sez. choreografię do kilku oper i operetek. W paź­dzierniku 1924 Balet J. Cieplińskiego występował w Wiedniu w salach Hofburgu, m.in. z programem tańców polskich. W sez. 1924/25 (od listopada 1924) został zaangażowany ze swym zespołem do T. Wiel­kiego na Pohulance w Wilnie, gdzie prócz dawniejszych opracowań choreograficznych pokazał no­we: 16 III 1925 wieczór baletowy złożony z utwo­rów S. Moniuszki (Zefir i Flora z Hrabiny, Bajka, Tańce polskie), a 2 IV t.r. pol. prem. Don Juana Ch.W. Glucka. W lipcu i sierpniu 1925 występował ze swym zespołem w objeździe, m.in. w Słonimiu; nast. balet został rozwiązany. Od jesieni 1925 C. zaangażował się do zespołu Ballets Russes S. Dia­gilewa, w którym występował do 1927 jako koryfej i wykonawca niewielkich partii, takich jak: Muzyk (Les Matelots), Żona kupca rosyjskiego (La Bou­tique fantasque). Policjant (Tryumf Neptuna). W 1927-31 był baletmistrzem i choreografem Króle­wskiej Opery w Sztokholmie; wystawił tam kilka­naście baletów, m.in. Dziadka do orzechów, Cop­pelię, Wieszczkę lalek, Pory roku A. Głazunowa, także balety do muzyki kompozytorów szwedzkich: Krelautem och Eleeling (1928), Per Swinaherde” (1929), Bergakungen (1931) oraz opracował wstawki baletowe do dwudziestu oper. Od sez. 1930/31 do 1934 był kier. baletu i choreografem Opery Królewskiej w Budapeszcie, gdzie oprócz wielu dzieł pokazanych w Szwecji wystawił m.in. balety: Csongor es Tunde (1930), Esmeralda (1931), Csa­rdasjelenet (1932), Fanny Elssler i Fantazja wę­gierska (1933), Legenda o Józefie (1934). W 1934 wrócił do Warszawy. W sez. 1934/35 został na­czelnym baletmistrzem i choreografem T. Wielkiego oraz kier. warsz. szkoły baletowej. Zorganizował i skompletował balet warsz. od nowa angażując mło­de talenty, także spoza stolicy. Na scenie T. Wielkiego opracował wstawki baletowe do Aidy,  Car­men, Krainy uśmiechu, nową wersję Nocy Walpurgi w Fauście; wystawił Coppelię (22 III 1935; tańczył Coppeliusa). Dla Opery Królewskiej w Budapeszcie opracował w tym czasie nową wersję Drewnianego księcia (30 I 1935).

Po incydencie z S. Lifarem (luty 1935), którego C. podczas jego gościnnych występów w Warszawie publicznie spoliczkował, obrażony ogłoszoną przez Lifara w prasie negatywną opinią o wyszkoleniu i poziomie artyst. baletu warsz., zmuszony był ustąpić ze stanowiska kierownika baletu, a z końcem tego sez. opuścił w ogóle T. Wielki. W czerwcu 1935 wyjechał do Buenos Aires, gdzie w sez. 1935/36 i 1936/37 był choreografem w Teatro Colon (wy­stawił m.in. Allelujah, Drewnianego księcia, Pudeł­ko z zabawkami). W pierwszej poł. 1936 przebywał w Budapeszcie, gdzie opracował i wystawił Uro­dziny infantki i A Korsó. Po powrocie z Argentyny, w pocz. 1937 zorganizował nowy własny zespół, złożony z wybitnych pol. solistów pn. Balet War­szawski, którego głównym celem było propagowa­nie nar. tańców pol. w kraju i za granicą. Wiosną 1937 odbyło się pierwsze tournee zespołu pod kier. C. po wielu miastach Polski. W kwietniu 1937 Balet Warszawski wyjechał na występy do Buda­pesztu; w sez. 1937/38 nadal występował, m.in. w Czechosłowacji, a także w kraju, m.in. w Wilnie (październik 1937, T. Lutnia), na Pomorzu. W poł. 1938 C. zaangażował się do Pol. Baletu Repre­zentacyjnego i w sez. 1938/39 był jego baletmi­strzem i choreografem; dla zespołu tego opracował choreografię Harnasiów (prem. w Brukseli, zapewne 4 III 1939), Bajki Moniuszki i Kawalera srebrnej róży. W 1938-39 uczył tańca w szkole dram. H.J. Hryniewieckiej w Warszawie. W 1938 wystąpił w pol. filmie Strachy.

W czasie okupacji niem. mieszkał w stolicy. Od 1940 do jesieni 1943 był baletmistrzem i choreo­grafem oficjalnego T. Miasta Warszawy, gdzie opra­cowywał gł. tańce do operetek; za współpracę z okupantem, wyrokiem Komisji Sądzącej Kierownic­twa Walki Podziemnej, został skazany na karę in­famii. W 1943 wyjechał do Budapesztu, gdzie do 1948 był choreografem w tamtejszej Operze i wy­stawił m.in. Czarodziejską miłość, Siakuntalę, Pie­truszkę; tam też w 1946 obchodził jubileusz dwu­dziestopięciolecia pracy artystycznej. W 1948 prze­niósł się do Londynu, gdzie mieszkał do 1959; pocz. współpracował tu z Anglo-Polish Ballet. W 1949 wyjechał do Teatro Colon w Buenos Aires i wystawił Czarodzieja i Coppelię. W 1950-53 wy­kładał w różnych studiach baletowych w Londynie; współpracował też z t. Mercury. W 1951-54 był choreografem The Ballet Legat; wystawił Wesele w Ojcowie (1952), Coppelię (tańczył Coppeliusa), Zaproszenie do tańca (1953), Pory roku Głazunowa (1954). Przez cały czas pobytu w Londynie współ­pracował z zespołami polonijnymi, kładąc szczegól­ny nacisk na nauczanie tańców polskich. Współ­pracował też jako choreograf z londyńskim Ogni­skiem Pol. i T. Polskim ZASP. W 1957 był człon­kiem Komisji Artyst. ZASP-u za Granicą. W 1959 przeniósł się na stałe do Nowego Jorku. W maju 1959 opracował choreografię do przedstawienia Hal­ki z udziałem pol. śpiewaków, wystawionej przez Polonia Opera Co. w Chicago Opera House. Pro­wadził polonijne zespoły taneczne oraz współpra­cował z zespołami amerykańskimi. Jeszcze raz przy­gotował choreografię Halki, wystawionej 8 II 1961 przez Tow. Muz. University College w Londynie. Na Zachodzie prowadził ożywioną działalność od­czytową, pisał też wiele artykułów do prasy polo­nijnej oraz czasopism ang. i amer.; napisał książkę o historii baletu pol., wydaną w Londynie w 1956 w języku pol. pt. „Szkic dziejów baletu polskiego” i w języku ang. pt. „A History of Polish Ballet 1518-1945” (London 1983); pracował nad publikacjami z dziedziny baletu oraz nową, rozszerzoną wersją swej książki.

Był jednym z najbardziej utalentowanych choreo­grafów pol. dwudziestolecia międzywojennego, wy­kształconym na współczesnych mu najlepszych wzo­rach światowych. Prócz wykształcenia baletowego wyróżniał się też jako choreograf dobrym przygo­towaniem muz.; dbał bardzo o dobór wartościowych pozycji repertuaru; kładł duży nacisk na insc. utwo­rów kompozytorów polskich. Miał zasługi we wpro­wadzaniu muzyki K. Szymanowskiego do teatru. Prócz znanej choreografii do Harnasiów  opracował i wystawił z własnym zespołem jako miniatury ba­letowe, inne utwory tego kompozytora: Preludium (14 IV 1921 w Filharmonii Warsz., w 1922 w Katowicach, 1923 w Poznaniu i 1924 w Wiedniu), a także Pieśni muezzina szalonego i Słopiewnie (w 1925 w Wilnie). Jego kompozycje choreograficzne, oparte na tańcu klasycznym, odznaczały się uro­zmaiceniem strony formalnej, muzykalnością i dba­łością o kształt teatralny. W baletach wywodzących się z rodzimej tradycji, przestrzegał czystości kro­ków i wiernego zachowania charakteru tańców nar., ale wzbogacał je elementami zaczerpniętymi z tańca klasycznego.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994