aktorka, śpiewaczka;

Właściwie Waleria Genowefa Markowska, zamężna Dobosz, także Eugenia Markowska. Była córką Antoniego I Antoniny Markowskich, żoną śpiewaka Adama Dobosza (ślub 17.08. 1913 we Lwowie). W 1902 wstąpiła do chóru lwow. T. Miejskiego, gdzie wkrótce zaczęto jej powierzać mniejsze role i jako Eugenia Markowska pojawiła się na afiszu 7 VII 1903 , gdy obsadzono ją jako Zuzię w Druciarzu. Występowała w rolach młodych dziewcząt i chłopców, paziów, a także tańczyła przede wszystkim w operetkach i wodewilach, np. jako Aranka (Baron cygański, 1907), Angelo (Maskota, 1909), ale też w przedstawieniach dramat. np. jako Józia (Wicek i Wacek, 1905), Andzia (Aktorki, 1909), a nawet w operach np. jako Hrabina Ceprano i Paź księżnej w Rigoletcie. W 1909, po występie w Manewrach jesiennych, została w ,, Gazecie Lwowskiej” skrytykowana: ,,Przedwczesnym był występ p. Markowskiej (we wcale pokaźnej partyjce Treski), która braki wokalne wynagradza (…) brakiem ułożenia i dystynkcji, frapującym nawet u córki pułku”. jednak jak napisano  w ,, Ilustrowanym Almanachu Artystyczno-Literackim”, gdy 11 V 1910 w operetce Hrabia Luksemburg  w roli Julii Vermont ,,zastąpiła chwalebnie p. Schupp, która zwichnęła nogę”, to ,, w nagrodę dyrekcja podniosła ja do godności solistki”. Odtąd pozostawała na tym stanowisku do końca sez. 1913/14, a wśród ważniejszych jej ról na scenie lwow. wymienić można w 1910 : Andzię (Walc miłości) i Daisy Grey (Księżna dolarów); w 1911: Ivettę (Dziewczyna z lalką), Oresta (Piękna Helena) i Kupida (Orfeusz w piekle); w 1912: Barbarę (Noc w Wenecji); w 1913: Baronowa de Gondermark (Życie paryskie) i Cibolettę (Noc w Wenecji), a w 1914 Księcia Maksa w Księżniczce Małgorzatce , po prem. której recenzent ,, Gazety Lwowskiej” pisał: ,,Na pierwszy plan wysunęła się pani Markowska jako śliczniutki, zgrabniutki, bardzo sympatyczny książę-bursz”. Z zespołem lwow. opery i operetki w sez. letnich, niemal co roku, gościnnie występowała w Krakowie (1904-06, 1908-11, 1913,1914).

W drugiej poł. 1914, wraz z mężem przeniosła się do Warszawy, odtąd do nazwiska Markowska dołączyła Dobosz, później używała stale formy Dobosz – Markowska. Już17 III 1915 w T. Wielkim wygłaszała prolog- melodeklamację do baletu Pan i muzy, zaś 5 IV 1915 debiutowała na tej scenie w roli Wilhelma w Jadwidze, królowej polskiej, a A. Poliński napisał: ,,Głos ma nieduży, ale niosący, dźwięczny i dobrze pod względem technicznym wyrównany, co wraz z urokiem piękności niewieściej (…) sympatyczne wywierało wrażenie”. Nie została jednak zaangażowana i latem 1915 znalazła się w zespole solistów t. letniego w ogrodzie ,,Bagatela”. Na scenie tej od 19 VI t.r. występowała w roli pajaca Marion w ,,operze komicznej” Linoskoki, w której ,,śpiewała, tańczyła, dźwigała (jako akrobatka) ciężary olbrzymie (…) ujawniając artyzm, wdzięk i komizm” (,,Kurier Warszawski”), a od 17 VII t.r. w roli Czarodzieja – diabła w operetce Lalka norymberska. Występami tymi zdobyła sympatię publiczności, a także pewną popularność. Równocześnie nieobecność solistek w zespole warsz. operetki (m.in. po deportacjach w głąb Rosji) sprawiła, że L. Śliwiński zaangażował ją na gościnne występny, i od sierpnia 1915 zaczęła występować w T. Nowości. Na pierwszej scenie operetkowej w kraju pozostała w sez. 1915/16 i zagrała tu szereg ról, także dużych i ważnych, np. : Dziewannę (Dzwony kornewilskie), tyt. Zuzę, ,,dyrektorkę kapeli wiedeńskiej”, Franzi (Czar walca), tancerkę  Fanni Piruette/Wandę  (Polska krew), Pepi Reisinger (Książę Hektor), Arsenę (Baron cygański), Julię Vermont (Hrabia Luksemburg), Hildę (Baron Kimmel). Recenzenci podkreślali urok i wdzięk ,,filuterność” artystki, ,,krewki temperament”, ,,czarującą finezję”, oryginalne pomysły w grze i ,, piękny taniec”; przyznawali głos niezbyt mocny, ale ładny i ,,dostatecznie sprawny”. O jej popularności świadczyła nawet wierszowana ,,recenzja” z Księcia Hektora, zamieszczona na łamach ,,Nowej Muchy” 15 X 1915; ,, A spędzi twe troski, wdzięk Dobosz- Markowskiej”. Od 1 IV do 7 VI 916 występowała w t. Nowoczesnym , m.in. w ,,rewii w 2 aktach” Jeszcze jeden (jako Adelajda) i w operetkach: Na dwa fronty (Księżniczka), Trzech Fredków, Kwiat mirtowy (Panna Młoda). Latem 1916 (od 11 VI, i potem w lipcu) przyciągała widzów występami na scenie w Dolinie Szwajcarskiej, w tyt. rolach w Pericholi i w Wielkiej Księżnie Gerolstein, a J. Czempiński nazywał ją nawet ,, jedną z najlepszych artystek operetkowych wśród młodych śpiewaczek”. Brała udział w koncertach, np. charytatywnym w Dolinie Szwajcarskiej (śpiewała pieśni K. Kurpińskiego) oraz organizowanych  przez Koło Dram. Handlowców. W sez. 1916/17 występowała w teatrzyku Miraż i z jego zespołem w Płocku (przedstawienia kabaretowe 3 i 4 II 1917), a w lipcu 1917 w T. Artystycznym  (w ogrodzie ,,Oaza”) w operetce Dzieci Wiednia. Już od maja 1917, a później także w sez. 1917/18, w 1919 (styczeń-czerwiec, sierpień-październik) i w 1920 (kwiecień) była cenioną aktorką teatrzyku Czarny Kot i występowała w wielu jego programach (m.in. w operetkach Król-dama-walet i Noc poślubna). Wzięła udział  25 V 1921 jako Angela w prem. Kapłanki ognia w T. Nowości, a w czerwcu t.r. z zespołem operetki  pod kier. F. Stróżewskiego odwiedziła Częstochowę, Lubliniec, Radomsko, Raków. Po powrocie do Warszawy, od 25 IX 1921 do stycznia 1922 występowała w kabarecie Nietoperz, a od marca 1922 w operetkowym  T. Nowym, w zespole którego pozostała także w sez. 1922/23 i na scenie tej, obok M. Ćwiklińskiej, K. Niewiarowskiej, występowała np. w rolach Elzy (Japonka) i Sigrid (Blondynka). W lutym 1923 brała udział w porankach dla dzieci i wieczorach artyst. w sali t. Wodewil oraz programach kabaretu Stańczyk. Zagrała w dwóch filmach; w komedii Rozporek i S-ka (1918) i w Przed sądem (1922).

Zaangażowana przez F. Rychłowskiego, od 11 V do 18 VII 1923 występowała w T. Letnim w Ogrodzie Bernardyńskim w Wilnie w operetkach: Odmłodzony Adolar (na otwarcie sez.), Wesoła wdówka, Hrabia Luksemburg (obok W. Kaweckiej, L. Messal, J. Redo), Kapłanka ognia (12 VI), Bajadera (23 VI), Japonka (jako Elza; 10 VII). Tańczyła i grała, jak pisano, ,,z werwą i zręcznością w ruchach”, choć nie zawsze potrafiła ustrzec się od szarży. Zapowiadano jej angażowanie do operetki wil. na cały sezon 1923/24, ale na scenie tej występowała później tylko sporadycznie. W 1924 (1 i 4 I) z Objazdowym T. Premier pod kier. T. Ortyma występowała w Płocku w komedii Jutro pogoda, a w lutym t.r. z artystami operetki warsz. w sali T. Bagatela w Krakowie (27 II w tyt. roli w Dorinie). Od 12 IV 1924 grała tyt. rolę w Medi w warsz. T. Nowości, gdzie od premier do końca czerwca t.r. wystąpiła w tej roli  54 razy i zebrała wiele pochwał (,,ujmująca, przemiła, czarowna, pełna kobiecości”). W tym czasie wyjeżdżała też z artystami Nowości do Wilna: w T. Letnim  20 V 1924 wystąpiła w operetce W noc majową, a 28 VI t.r. w swej udanej roli w Medi. Po występie 30 X 1924 na scenie warsz. T. Nowości w tyt. roli w Hrabinie Maricy, z zespołem pod kier. M. Domosławskiego pojechała z tą operetką na długie tournèe po kraju; objazd obejmował w 1924: Radom (8XI), Kielce, Częstochowa, Kalisz (13 XI), Ostrów Wielkopolski, Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Płock (18XI), Białystok, Grodno, Wilno, Brześć nad Bugiem, Pińsk, Kowel, Równe, Łuck, Przemyśl, Tarnów, Rzeszów, Sącz, Stryj, Stanisławów i Tarnopol. W styczniu 1925 powtórzono z nią Hrabinę Maricę w T. Nowości w Warszawie . W kwietniu t.r. występowała gościnnie w Operetce w Krakowie (w tyt. roli w Dzidzi), 17 VI 1925 miała w Warszawie na letniej scenie t. Wodewil prem. operetki Złodziejska miłość, w sierpniu występowała w Krynicy, a we wrześniu t.r. była z artystami warsz. T. Nowości w Radomiu (7,8 IX) i Płocku (11IX). W lutym 1926 była zaangażowana do programów w kinie ,,Casino” w Łodzi, w marcu i kwietniu t.r. grała w objeździe, m.in. w Wilnie (5-8 IV rolę tyt. w Królowej nocy), w Kielcach (w marcu i 22 IV w Królowej nocy; 15 VI w Niecałowanej żonce) i w Kaliszu (16IV). Od 2 IX 1926 na scenie warsz. T. Nowości grała tyt. rolę w Niecałowanej żonce, a potem wystąpiła jeszcze w Baronie Kimmlu. W 1926 śpiewała też w Pol. Radiu. Później występowała na scenach warsz. teatrów rewiowych, np. wielokrotnie w 1926 oraz w 1927 w programach t. Olimpia, a w 1928 w t. Czerwony As i w Wesołym Ulu w ogrodzie ,,Bagatela” (w lipcu). Od 9 III 1928 brała też udział w rewii T. Nowości w Wilnie. Pojawiła się jeszcze w Warszawie w premierach rewii w teatrzykach: Wesoła Papuga (29 X 1930) i Mignon (10 VII 1931). Wkrótce potem zaprzestała występów i wycofała się ze sceny. Od 1953 mieszkała w Domu Artystów Weteranów Scen Pol. w Skolimowie.

Największe sukcesy i najlepsze recenzje miała w 1915-18, kiedy przez kilka lat cieszyła się sympatią warszawskiej publiczności. Mimo, że powierzano jej, niekiedy także później, główne role, nie zajęła nigdy pozycji operetkowej primadonny. Pozostała utalentowaną wodewilistką i operetkową aktorką charakterystyczną tzw. drugiego planu.

Źródło : Słownik Biograficzny Teatru Polskiego t.III 1910-2000 A-Ł Warszawa 2017