dyrygent, piosenkarka, kierownik muz. teatru;
Właściwie Anna Maria K., zamężna Weiner, także KITSCHMAN, Kitschmann, Kiczman. Była córką dyrygenta Adolfa Kitschmana i śpiewaczki Elżbiety K. z Jakubowskich. W 1911 ukończyła ze złotym medalem Szkołę Kapelmistrzowską przy Akademii Muz. w Wiedniu. W 1912 odbył się we Lwowie jej debiut kompozytorski – wystawiono operetkę Paź złotowłosy, w tymże roku w warsz. T. Nowości, gdzie rozpoczęła pracę jako akompaniatorka, wprowadzono na scenę jej miniaturę baletową Mazurka. Jako dyrygentka debiutowała tam 8 VIII 1913 prowadząc prem. pantomimy baletowej z Polą Negri Sumurun. W T. Nowości w Warszawie dyrygowała do 1918 (m.in. operetkami Targ na dziewczęta, Figlarne kobietki, Florabella). Skomponowała w tym czasie nową pantomimę baletową dla Poli Negri – Afrodyta. Występowała też jako pianistka (28 XI 1915 odbył się jej recital chopinowski), a od 1916 jako piosenkarka i aktorka w warsz. kabaretach: Miraż, Czarny Kot, Argus i na prowincji (1916 – Płock, 1919 – Skierniewice). W sez. 1918/19-1920/21 występowała w objazdach i we Lwowie w założonym i prowadzonym wspólnie z M. Windheimem, W. Kalicińskim i S. Michałowskim kabarecie lit.- artyst. Czwórka (była w nim pieśniarką, autorką, kompozytorką i pianistką). W tym czasie uczyła się śpiewu u W. Flam-Płomieńskiego i 24 VI 1921 wystąpiła na koncercie Tow. Muz. śpiewając arie tyt. z Toski i Seliki (Afrykanka). W 1920 kierowała t. żołnierskim we Lwowie. Od 1922 była dyrygentem w lwow. T. Miejskim, skąd wyjeżdżała na występy gościnne np. do Krakowa (1924) i Stanisławowa (1926). W sez. 1925/26 była kier. muz. kabaretu lit. Semafor. Następnie zamieszkała w Katowicach, gdzie prowadziła zespoły wokalne. Po powrocie do Warszawy w 1933, współpracowała z kabaretami, w 1935 opracowała muz. do przedstawienia Chorego z urojenia w T. Aktora. Była korepetytorką solistów w T. Wielkim w Warszawie, opracowała muz. operetki: Książę Szirazu (1938), Tysiąc nocy i jedna (1938). Zajmowała się też dziennikarstwem. W czasie II wojny świat. została aresztowana w związku ze sprawą I.Syma. W 1944 współpracowała jako kompozytorką z jawnym t. Maska. Po wojnie mieszkała w Krakowie i była muz. realizatorką przedstawień w różnych teatrach. Dyrygowała chórem i orkiestrą w Mężu doskonałym (Stary T., 1 IV 1945). Była kier. muz., komponowała muzykę i akompaniowała na fortepianie w kabarecie Siedem Kotów (sez. 1946/47). Od sez. 1945/46 była kier. muz. T. Wesoła Gromadka (potem pn. T. Młodego Widza); dyrygowała orkiestrą do przedstawienia Beksy (maj 1945); skomponowała muzykę do przedstawień: O krasnoludkach i sierotce Marysi (1945), Z biegiem Wisły, Pinokio (1946), Biedulka (1947), Królowa śniegu (1948), Awantury w Chioggi (1953, widowisko plenerowe w Barbakanie), Romantyczni (1955). Później, już tylko sporadycznie komponowała i opracowywała muzykę do przedstawień w t. krak., np. dla T. Rozmaitości do Kalifa bociana (1958) i Jadzi wdowy (1959). Była pierwszą w Polsce kobietą-dyrygentem. W 1912-18 popularność przyniosło jej prowadzenie spektakli w warsz. T. Nowości, a potem występy w kabaretach, gdzie w oryginalny sposób, z dużym temperamentem śpiewała własne piosenki, akompaniując sobie przy fortepianie. Była autorką znanych piosenek, m.in. Pojadę na spacer w Aleje, Anda, Kniaginiuszka, Tata da raka. W życiu zaw. i pryw. zwykła postępować w sposób niekonwencjonalny. Dosyć przystojna, lubiła ubiorem akcentować swą kobiecość i artyst. profesję. Pod koniec życia bywała popędliwa i współpraca z nią należała do trudnych.
Środowisko krak. darzyło wielkim uznaniem jej muz. wszechstronność; „to piekielnie zdolna baba, ta Kitschmannka przy fortepianie”, napisał w 1946 K.I. Gałczyński. Po wojnie pracowała nad większymi formami muz.; napisała (z J. Albrechtem) wodewil Igraszki balonikowe, rozpoczęła operetkę Burza nad Helikonem. Tłumaczyła teksty sztuk, oper i operetek, a także udzielała lekcji (jej uczennicą była m.in. Marta Stebnicka. Swoje wspomnienia, m.in. o kabarecie Czwórka, pt. Garść wspomnień lwowskich zamieściła w tomie Dymek z papierosa, Warszawa 1959.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994